Θρύλοι και παραδόσεις συνοδεύουν την άφιξη του πρώτου Έλληνα στις ΗΠΑ. Ο «κονκισταδόρ» Θεόδωρος Γριέγο έφθασε στη χώρα το 1527
Ο πρώτος Έλληνας που πάτησε ποτέ το πόδι του στις ΗΠΑ, ονομαζόταν Θεόδωρος «Γριέγο» (Έλληνας στα ισπανικά) ή «δον Γριέγο» και έφτασε στη χώρα στις 14 Απριλίου του 1528. Λίγους μήνες νωρίτερα το καλοκαίρι του 1527, ένας στόλος πέντε πλοίων με 600 άνδρες εγκατέλειπε το ισπανικό λιμάνι Σανλούκαρ της Ανδαλουσίας με σκοπό να κατακτήσει τη μακρινή Γη που αποτελεί τη σημερινή Φλόριντα.
Επικεφαλής της αποστολής ήταν ο κατακτητής Πανφίλο ντι Ναρβάες. Μετά από στάσεις στον Άγιο Δομίνικο και την Κούβα, ο Ισπανός «κονκισταδόρ» έφυγε το Φεβρουάριο από την Αβάνα με πέντε πλοία και 400 άνδρες για να καταλήξει στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα ο κόλπος της Τάμπα.
Μεταξύ των ανδρών που αποβιβάστηκαν στη Φλόριντα ήταν ένας Έλληνας. Την παρουσία του στην αποστολή εξερεύνησης επιβεβαίωσε ένας από τους τέσσερις επιζώντες, ο εξερευνητής Αλβάρ Νιουνέθ Καμπέθα ντε Βάκα στα απομνημονεύματά του.
Ο Θεόδωρος Γριέγο δεν ήταν μόνο μέλος της ομάδας, αλλά έπαιξε σημαντικό ρόλο στις μετέπειτα εξελίξεις. Το πραγματικό του όνομα ήταν Ντοροτέο Τεοντόρο, αλλά ονομάστηκε «ντον Τεοντόρο» ή απλώς «Έλληνας Χριστιανός» στο βιβλίο «Relacion», που έγραψε ο Καμπέθα ντε Βάκα.
Το βιβλίο που περιγράφει τα κατορθώματα της ομάδας δημοσιεύτηκε το 1542 και ξανά, το 1555. Ο Θεόδωρος Γριέγο ήταν μέρος της αποστολής για αναζήτηση χρυσού.
Κάποια στιγμή, οι Ισπανοί κατακτητές σκότωσαν βάναυσα τη μητέρα του τοπικού αρχηγού των ιθαγενών και κατέστρεψαν τους οικισμούς τους. Αμέσως μετά δέχθηκαν επίθεση από τους πολεμιστές Apalachee.
Παγιδεύτηκαν στα βουνά, δεν είχαν τρόφιμα και πολεμοφόδια και οι κακουχίες, η πείνα, αλλά και οι επιθέσεις των ντόπιων που γνώριζαν καλά την περιοχή τους «γονάτισαν».
Εκείνη τη δύσκολη στιγμή, ο πολυμήχανος Έλληνας που όπως όλα δείχνουν είχε γνώσεις ναυπηγικής, πρότεινε μία λύση. Έφτιαξε 5 σχεδίες, χρησιμοποιώντας δέρμα, ξύλο και ρητίνη και έσωσε τους συντρόφους του.
«Ένας Έλληνας, ο ντον Τεοντόρο, έφτιαχνε πίσσα από ρητίνες πεύκου. Παρόλο που είχαμε μόνο έναν ξυλουργό, το έργο προχώρησε πολύ γρήγορα», έγραψε ο Καμπέθα ντε Βάκα. Χρησιμοποιώντας τις αυτοσχέδιες βάρκες, οι Ισπανοί κατακτητές κατάφεραν να διαφύγουν μέσα απο τους παραπόταμους του Μισισιπή.
Ένα μήνα αργότερα βγήκαν σε μια ακτογραμμή, πιθανότατα στον Κόλπο του Μεξικού, χωρίς να έχουν ιδέα πού βρίσκονται. Παραδόξως, η ομάδα που ήταν αρχικά καταδικασμένη, συνάντησε ντόπιους που ήταν πρόθυμοι να τους προσφέρουν τρόφιμα και να τους περιθάλψουν.
Ο Θεόδωρος, μαζί με ένα άλλο μέλος της αποστολής, εγκατέλειψε ένα από τα σκάφη και ακολούθησε τους ιθαγενείς. Ο πρώτος Έλληνας στην Αμερική εξαφανίστηκε έκτοτε μυστηριωδώς. Οι ντόπιοι επέστρεψαν με φαγητό και νερό, αλλά χωρίς τον Θεόδωρο. Οι Ισπανοί προσπάθησαν να τον εντοπίσουν αλλά μάταια. Μετά από σχεδόν δέκα χρόνια περιπέτειας και εξερεύνησης των νέων εδαφών, επέστρεψαν στην Ισπανία το 1537.
Διάφοροι θρύλοι και θεωρίες κυκλοφόρησαν έκτοτε για τον Έλληνα της αποστολής. Οι Ισπανοί θεώρησαν ότι η εξαφάνισή του ήταν απλώς μια πράξη ανυπακοής. Άλλοι πίστεψαν ότι έγινε φίλος με τους ντόποιους με απώτερο στόχο να κρατήσει όλο το χρυσό για τον εαυτό του. Το 1540, ο Ισπανός ιστορικός Γκονσάλο Βαλντέζ πήγε στην περιοχή όπου είχε εξαφανιστεί και ξεκίνησε λεπτομερή έρευνα για τον εντοπισμό του.
Οι ιθαγενείς του αποκάλυψαν ότι πράγματι ζούσαν μαζί του δύο Χριστιανοί, αλλά κάποια στιγμή σκοτώθηκαν. Σύμφωνα με τον ιστορικό Cyclone Covey, στρατιώτες που εξερευνούσαν τη γη, συνάντησαν μια ομάδα ιθαγενών που ισχυρίστηκαν ότι θυμούνται τον Έλληνα, δείχνοντάς τους μάλιστα ένα στιλέτο που του ανήκε. Ο ιστορικός είχε υποθέσει ότι ο Θεόδωρος πήγε πρόθυμα στη στεριά επειδή πίστευε ότι αυτή ήταν η καλύτερη ευκαιρία του να επιβιώσει.
Οι πρώτες ελληνικές κοινότητες των ΗΠΑ
Το 1592, ο Έλληνας καπετάνιος Χουάν ντε Φούκα (Ιωάννης Φωκάς ή Απόστολος Βαλεριανός) έπλευσε στην ακτή του Ειρηνικού με ένα καράβι υπό ισπανική σημαία, αναζητώντας το θρυλικό Βορειοδυτικό Πέρασμα μεταξύ του Ειρηνικού και του Ατλαντικού.
Ανέφερε ότι ανακάλυψε ένα υδάτινο «σώμα», ένα στενό που σήμερα φέρει το όνομά του: το Στενό του Χουάν ντε Φούκα, μέρος σήμερα των συνόρων Καναδά-ΗΠΑ. Περίπου 500 Έλληνες από τη Σμύρνη, την Κρήτη και τη Μάνη εγκαταστάθηκαν στη New Smyrna Beach της Φλόριντα το 1768. Η αποικία απέτυχε και οι άποικοι μετακόμισαν στον Άγιο Αυγουστίνο το 1776.
Το Ελληνικό Παρεκκλήσι του Αγίου Φωτίου ανεγέρθηκε ως υπόμνηση της παρουσίας τους. Πιστεύεται ότι είναι το παλαιότερο ελληνορθόδοξο θρησκευτικό οικοδόμημα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η πρώτη σημαντική ελληνική κοινότητα που αναπτύχθηκε ήταν στη Νέα Ορλεάνη της Λουιζιάνα κατά τη δεκαετία του 1850. Μέχρι το 1866, η κοινότητα ήταν πολυάριθμη και ευημερούσα και είχε ιδρύσει ελληνικό προξενείο αλλά και την πρώτη επίσημη Ελληνορθόδοξη Εκκλησία στις HΠΑ.
Κατά την περίοδο εκείνη, οι περισσότεροι Έλληνες μετανάστες στον Νέο Κόσμο προέρχονταν από τη Μικρά Ασία και από τα νησιά του Αιγαίου που ήταν ακόμη υπό Οθωμανική κυριαρχία. Μέχρι το 1890, ζούσαν σχεδόν 15.000 Έλληνες στις Η.Π.Α.
Η μετανάστευση ενισχύθηκε ξανά στη δεκαετία του 1890 και στις αρχές του 20ου αιώνα, λόγω κυρίως των οικονομικών ευκαιριών στις ΗΠΑ, του εκτοπισμού που προκλήθηκε από τις κακουχίες της Οθωμανικής κυριαρχίας, τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι περισσότεροι από αυτούς τους μετανάστες προέρχονταν από τη νότια Ελλάδα, ιδιαίτερα από τη Λακωνία και την Αρκαδία.
Υπολογίζεται ότι 450.000 Έλληνες έφτασαν στις Ηνωμένες Πολιτείες μεταξύ 1890 και 1917, με τους περισσότερους να εργάζονται και να εγκαθίστανται στις βορειοανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ.
Άλλοι εργάστηκαν στην κατασκευή σιδηροδρόμων και σε ορυχεία των δυτικών Ηνωμένων Πολιτειών. Υπολογίζεται οτι 70.000 Ελληνες μετανάστες επιπλέον, έφτασαν στη χώρα, αναζητώντας το «αμερικανικό όνειρο» μεταξύ 1918 και 1924. Κάθε κύμα μετανάστευσης συνέβαλε στην ανάπτυξη του ελληνισμού στις Η.Π.Α.
