Διανύουμε περίοδο εξετάσεων – πανελλήνιες, τελικές εξετάσεις, εξεταστικές – και οι γονείς παρατηρούν πως το άγχος των παιδιών τους, αλλά ίσως και των ίδιων μπορεί να εκτοξεύεται.

Γιατί όμως εξετάσεις και άγχος συχνά πηγαίνουν δίπλα δίπλα; Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε λόγω της επερχόμενης αξιολόγησης των γνώσεων, των ικανοτήτων στα πλάισια της μάθησης, λόγω του φόβου αποτυχίας, της ανησυχίας για το άγνωστο, της αβεβαιότητας για το μέλλον, των υψηλών προσδοκιών ή και μη ρεαλιστικών στόχων του ίδιου του εξεταζόμενου, καθώς και του περίγυρού του, τα οποία ασκούν τη δική τους μοναδική πίεση.

Οδηγός για μαμάδες: 4 τρόποι να στηρίξεις το παιδί σου την περίοδο των εξετάσεων

Γιατί όμως στρεσαριζόμαστε και αγχωνόμαστε για τις εξετάσεις;

Το στρες είναι μια λειτουργία που μας συντροφεύει εξελικτικά χιλιάδες χρόνια, αποτελούσε «μηχανισμό» επιβίωσης όταν ακόμη ο άνθρωπος ζούσε στη φύση και είχε να αντιμετωπίσει απειλές, όπως για παράδειγμα τα άγρια ζώα. Το στρες δεν προκαλείται τόσο από τα πραγματικά γεγονότα, όπως την προκειμένη περίοδο οι εξετάσεις, αλλά από αυτό που ονομάζουμε «αντιλαμβανόμενο στρες» (perceived stress), δηλαδή από τον τρόπο που ο κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται και σκέφτεται για το απειλητικό ερέθισμα, που εδώ είναι η εξεταστική περίοδος. Μπορεί πλέον να μη ζούμε στη φύση και να απειλούμαστε από τέτοιους κινδύνους, αλλά στη σύγχρονη ζωή ο καθένας ερμηνεύει και αντιλαμβάνεται ως απειλή διάφορα στρεσογόνα ερεθίσματα, όπως εξετάσεις και αξιολογήσεις, με αποτέλεσμα να ενεργοποιείται αυτός ο μηχανισμός.

Το άγχος, από την άλλη πλευρά, αποτελεί ένα γνώριμο συναίσθημα, όπου πιθανότατα έχουμε βιώσει όλοι, αλλά με τον δικό μας ξεχωριστό τρόπο. Πρόκειται για τη συναισθηματική κατάσταση που δημιουργείται μπροστά σε απαιτήσεις, εμπόδια, επίτευξη στόχων ή ευκαιρίες της ζωής. Το άγχος χαρακτηρίζεται από ένα αόριστο δυσάρεστο συναίσθημα φόβου και ανησυχίας. Το ήπιο άγχος είναι τόσο συνηθισμένο, ώστε θεωρείται φυσιολογικό και δεν αποτελεί κατά κανόνα πηγή ανησυχίας. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι απαραίτητο και αποτελεί την κινητήριο δύναμη για να αποδώσουμε καλά σε καταστάσεις οι οποίες απαιτούν συγκέντρωση, αποτελεσματικότητα και δεξιότητες. Το άγχος μας ειδοποιεί πως ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάτι που έχει σημασία.

Το αγχώδες άτομο ανησυχεί συνήθως για άγνωστους κινδύνους. Τα συμπτώματα μπορεί να κλιμακώνονται ανάλογα με την ένταση στην οποία το βιώνει. Ωστόσο, σε μερικούς ανθρώπους τα συμπτώματα άγχους είναι τόσο έντονα και επίμονα σε σημείο που τους αποδιοργανώνουν. Οι άνθρωποι με τόσο έντονο άγχος πάσχουν συχνά από κάποια αγχώδη διαταραχή. Σε μερικές περιπτώσεις οι άνθρωποι εκδηλώνουν επεισόδια ξαφνικού άγχους, τα οποία ονομάζονται κρίσεις πανικού. Στις περιπτώσεις στις οποίες νιώθουμε πως οι συναισθηματικές μας αντιδράσεις, αλλά και οι σκέψεις μας δυσκολεύουν, μας ακινητοποιούν, μας παγώνουν, μας σαμποτάρουν, τότε είναι απαραίτητο να ζητήσουμε βοήθεια.

Πανελλαδικές 2025: Η διαδικασία, οι προκλήσεις και οι επιλογές σπουδών ανά επιστημονικό πεδίο

Πώς μπορώ ως γονέας ή πρόσωπο φροντίδας να βοηθήσω το παιδί μου;

Ως γονείς χρειάζεται να ακούτε προσεκτικά το παιδί σας και τις ανάγκες του, ακόμα και εάν αυτές δε φαντάζουν τόσο σημαντικές. Χρειάζεται να δείχνετε ενδιαφέρον και προσοχή για όσα αισθάνεται και εκφράζει, να παρατηρείτε τυχόν αλλαγές στη διάθεση, την όρεξη, τον ύπνο και τις επιδόσεις του.

  • Είναι απαραίτητο να το στηρίζετε, να του δείχνετε εμπιστοσύνη, να του δίνετε ευκαιρίες για αυτομονία, να το αφήνετε να λαμβάνει αποφάσεις με διάθεση καθοδήγησης και όχι παρέμβασης από μέρους σας. Είστε εκεί γιατί θέλετε να το στηρίξετε στη δυσκολία του. Απλά είστε εκεί!
  • Δεν πρέπει να επικρίνετε ή να συγκρίνετε το παιδί σας, είναι ένα και μοναδικό, με την ξεχωριστή του προσωπικότητα, τις θετικές του πλευρές, τις δυσκολίες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.
  • Επικυρώστε το συναίσθημά του. «Λυπάμαι που βιώνεις κάτι τέτοιο! Πρόκειται για μια στιγμή στη ζωή σου, δεν την καθορίζει, τα πηγαίνεις καλά, όπως και να έχει! Θα περάσει και αυτό!»
  • Η αποτυχία και η αστοχία δεν είναι κάτι κακό, αλλά αποτελούν αναπόσπαστο στάδιο της μάθησης και μέρος της ζωής. Ετσι μαθαίνουν την επιμονή, εξασκούν την υπομονή, αλλά και να προσέχουμε να αφουγκραζόμαστε αυτά που δεν τους επικοινωνεί. Δείξτε κατανόηση και αποδοχή ως προς αυτό που νιώθει. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ό,τι εκείνο αισθάνεται, ούτε εσείς έχετε αυτό το δικαίωμα. Δε χρειάζεται να σας εξηγήσει, να δικαιολογήσει ή να «απολογηθεί», για ποιο λόγο νιώθει με τον τρόπο που νιώθει, εκτός και εάν τον βοηθάει να μιλήσει και να εξωτερικεύσει σκέψεις, συναισθήματα και αισθήσεις.
  • Γίνετε συμπονετικοί με τον τρόπο σας, ξεκινήστε συζητήσεις, επιδιώξτε χρόνο μαζί του για σύνδεση, μοιραστείτε με εκείνο σκέψεις, συναισθήματα, δυσκολίες, επιθυμίες, όνειρα και δείξτε ενδιαφέρον για τα δικά του.
  • Ρωτήστε τι θα τον βοηθούσε να κάνετε για να τον βοηθήσετε, τι θα είχε ανάγκη. Με αυτόν τον τρόπο δείχνετε την πρόθεσή σας να είστε πιο ενεργητικοί και υποστηρικτικοί, καθώς και τη διάθεσή σας για βοήθεια. Ο κάθε άνθρωπος βιώνει διαφορετικά το συναίσθημα του άγχους, άρα είναι πολύ πιθανό να αναζητά και διαφορετικούς τρόπους καταπράυνσής του.
  • Υπενθυμίστε του ότι το αγαπάτε άνευ όρων, ότι νοιάζεστε και θέλετε να είναι ευτυχισμένο, ότι είναι σημαντικό και αποδεκτό για εσάς έτσι όπως είναι, ότι είστε κοντά του και το στηρίζετε όποια και αν είναι τα αποτελέσματα των εξετάσεων.

Πανελλήνιες: Όταν τα όνειρα και οι προσδοκίες των γονιών πέφτουν βαριά στους ώμους των παιδιών

Βασικά μηνύματα που χρειάζεται να επικοινωνήσετε στο παιδί:

  • Οι στόχοι της ζωής σου δεν ταυτίζονται με τους εξεταστικούς σου στόχους! Εκείνοι είναι ευρύτεροι, πολυδιάστατοι και δεν εξαρτώνται από κάποια εξέταση. Έχεις χρόνο να τους σκεφτείς και να τους πετύχεις μετά τις εξετάσεις.
  • Σκοπός σου είναι να γράψεις όσο καλύτερα μπορείς και να είσαι ευχαριστημένος εάν πλησιάσεις τον στόχο για τον οποίο έχεις προετοιμαστεί.
  • Μην απογοητεύεσαι εάν αισθάνεσαι πως δεν τα πήγες καλά σε κάποιο μάθημα. Το κάθε μάθημα έχει τη δική του αξία. Απόφυγε να κάνεις υποθέσεις και εκτιμήσεις για το πως τα πήγες στο προηγούμενο μάθημα και πως θα τα πας στο επόμενο. Περίμενε έως την ολοκλήρωση των εξετάσεων, ώστε να κάνεις τον απολογισμό σου.
  • Η εκπαίδευσή σου αποτελείται από πολλά στάδια, η εισαγωγή σου σε μια σχολή είναι το πρώτο. Εχε στο μυαλό σου μια ποικιλία σπουδών και σχολών που ανταποκρίνονται στην κλίση και τις επιθυμίες σου.
  • Δεν οφείλεις σε κανέναν, προσπάθησε και γράψε όσο καλύτερα μπορείς καθαρά και μόνο για τον εαυτό σου.
  • Από τις εξετάσεις κρίνεται η προετοιμασία που έκανες και δεν αποτελούν δείκτη της εξυπνάδας και των ικανοτήτων σου. Μπορείς να γίνεις όσο ικανός θέλεις με δουλειά, υπομονή και επιμονή τα επόμενα χρόνια.
  • Οι σκέψεις μας κάνουν ανήσυχους, αλλά δεν μπορουν να μας βλάψουν.

Πανελλήνιες εξετάσεις: Μήπως αγχώνεστε εσείς περισσότερο από ό,τι το παιδί σας;

Πρακτικές συμβουλές κατά τη διάρκεια των εξετάσεων:

  • Διάβασε προσεκτικά τις εκφωνήσεις και απάντησε σε ό,τι σου ζητείται.
  • Κράτα και υπολόγισε τον χρόνο σου.
  • Ξεκίνησε να γράφεις αυτά που αισθάνεσαι ότι γνωρίζεις καλύτερα, έτσι βοηθάς να τονωθεί η αυτοπεποίθησή σου.
  • Τέλος, υπενθύμισε στον εαυτό σου πως τα θέματα μπορούν να απαντηθούν σύμφωνα με όσα έχεις διδαχθεί και δε χρειάζονται ειδικές γνώσεις και ικανότητες.
  • Γενικότερα, χρειάζεται να φροντίζεις τον εαυτό σου, να τρως υψηλής θρεπτικής αξίας γεύματα, να κοιμάσαι αρκετές ώρες, ώστε να ξυπνάς ξεκούραστος, να ακούς το σώμα σου, να αποφεύγεις τα διεγερτικά ροφήματα, διότι μπορεί να εντείνουν το συναίσθημα του άγχους, να κάνεις διαλείμματα για αποφόρτιση, εκτόνωση και έκφραση.

Στέλλα Μάζη
Ψυχολόγος
Ψυχολόγος της Υγείας, MSc
Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεύτρια
www.stellamazi.gr @yourpsychologylab
Δημ. Μεταξά Αγγ. 15, 1ος όροφος, Γλυφάδα