Ο μαύρος μύκητας που θεραπεύει το Τσέρνομπιλ «πίνοντας» ακτινοβολία είναι η ελπίδα του αύριο

Μια από τις χειρότερες καταστροφές στον κόσμο

Η έκρηξη του αντιδραστήρα αριθ. 4 του πυρηνικού σταθμού του Τσερνομπίλ κοντά στο Πρίπιατ της Ουκρανίας στις 26 Απριλίου 1986 παραμένει η χειρότερη πυρηνική καταστροφή στην ιστορία της ανθρωπότητας. Άφησε μια ζώνη αποκλεισμού 30 χιλιομέτρων -ένα έρημο τοπίο όπου τα υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας παραμένουν ακόμη και τώρα, δεκαετίες μετά το ατύχημα- όπου η ανθρώπινη εγκατάσταση και κατοίκηση είναι περιορισμένη.

Η καταστροφή έχει περιγραφεί από δικηγόρους, ακαδημαϊκούς και δημοσιογράφους ως παράδειγμα οικοκτονίας.

Αυτός ο μύκητας έχει προσαρμοστεί σε ένα επίπεδο ακτινοβολίας που θα ήταν θανατηφόρο για τις περισσότερες μορφές ζωής. Ακόμα πιο συναρπαστική είναι η ικανότητά του να « τρέφεται» από αυτή την ακτινοβολία, χρησιμοποιώντας την ως πηγή ενέργειας, παρόμοια με τον τρόπο που τα φυτά χρησιμοποιούν το ηλιακό φως για τη φωτοσύνθεση.

Πώς η ακτινοβολία μετατρέπεται σε πηγή ενέργειας για τον μύκητα

Το Cladosporium sphaerospermum ανήκει σε μια ομάδα μυκήτων που είναι γνωστοί ως ραδιοτροφικοί μύκητες. Οι ραδιοτροφικοί οργανισμοί μπορούν να συλλάβουν και να αξιοποιήσουν ιονίζουσα ακτινοβολία για να κινήσουν μεταβολικές διεργασίες. Αν και η διαδικασία αυτή δεν είναι πανομοιότυπη με τη φωτοσύνθεση, εξυπηρετεί έναν συγκρίσιμο σκοπό και μετατρέπει ενέργεια από το περιβάλλον για τη διατήρηση της ανάπτυξης. Αυτό το φαινόμενο, που ονομάζεται ραδιοσύνθεση, έχει ανοίξει συναρπαστικούς δρόμους στη βιοχημεία και την έρευνα για την ακτινοβολία.

Ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PLOS ONE το 2007 επιβεβαίωσε αυτόν τον ασυνήθιστο μηχανισμό παραγωγής ενέργειας, δείχνοντας ότι μύκητες όπως το C. sphaerospermum που αναπτύσσονται σε περιβάλλοντα υψηλής ακτινοβολίας τείνουν να αναπτύσσονται ταχύτερα από εκείνους που βρίσκονται σε μη ραδιενεργές συνθήκες. Πρόκειται για μια ανακάλυψη που αναδιαμορφώνει την κατανόηση των επιστημόνων για τις στρατηγικές επιβίωσης των ακραιόφιλων -οργανισμών που μπορούν να αντέξουν σε ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες.

Οι ραδιοτροφικοί μύκητες μπορεί να είναι σύμμαχοι στην καταπολέμηση της ακτινοβολίας

Η ανακάλυψη του C. sphaerospermum στη Ζώνη Αποκλεισμού του Τσερνομπίλ έφερε νέα προσοχή στους ραδιοτροφικούς μύκητες, ιδίως για τον πιθανό ρόλο τους στη βιοεξυγίανση – τη διαδικασία χρήσης ζωντανών οργανισμών για την απομάκρυνση ρύπων από το περιβάλλον.

Σε ραδιενεργές περιοχές όπως το Τσερνομπίλ, όπου οι συμβατικές μέθοδοι καθαρισμού είναι δύσκολες και επικίνδυνες, οι ραδιοτροφικοί μύκητες μπορούν να παρέχουν μια ασφαλέστερη, φυσική εναλλακτική λύση.

Πώς οι μύκητες μπορούν να βοηθήσουν στην επιβίωση στο διάστημα

Πέρα από τα όρια της ζώνης αποκλεισμού, οι επιστήμονες διερευνούν άλλες εφαρμογές, ιδίως στον τομέα της εξερεύνησης του διαστήματος. Το σκληρό, βαρύ από ακτινοβολία περιβάλλον του διαστήματος είναι μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι μακροπρόθεσμες αποστολές στον Άρη και πέρα από αυτόν.

Το C. sphaerospermum έχει ήδη σταλεί στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) για πειράματα προκειμένου να διαπιστωθεί εάν η μοναδική ανοχή του στην ακτινοβολία θα μπορούσε να προστατεύσει τους αστροναύτες από την κοσμική ακτινοβολία. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι ελπιδοφόρα, υποδηλώνοντας ότι αυτός ο μύκητας θα μπορούσε ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη κατοικιών ανθεκτικών στην ακτινοβολία ή ακόμη και για την παροχή πηγών τροφής με προστασία από την ακτινοβολία για τους διαστημικούς ταξιδιώτες.

Η δύναμη της προσαρμογής για την προώθηση της καινοτομίας

Εκτός από τις μοναδικές διατροφικές του συνήθειες, ο C. sphaerospermum φημίζεται επίσης για την ανθεκτικότητά του. Μπορεί να αντέξει τις χαμηλές θερμοκρασίες, τις υψηλές συγκεντρώσεις αλάτων και την ακραία οξύτητα, καθιστώντας τον έναν από τους πιο ανθεκτικούς μύκητες που έχουν ανακαλυφθεί.

Η ικανότητά του να προσαρμόζεται σε εχθρικά περιβάλλοντα έδωσε στους ερευνητές την ελπίδα ότι μπορεί να περιέχει στοιχεία για περαιτέρω μελέτες σχετικά με τους μηχανισμούς ανοχής στο στρες, οι οποίοι θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εξελίξεις στη βιοτεχνολογία και τη γεωργία. Για παράδειγμα, τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για αυτή την ανθεκτικότητα και την ανθεκτικότητα θα μπορούσαν μια μέρα να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη υλικών ανθεκτικών στην ακτινοβολία ή να προσαρμοστούν για να βοηθήσουν τις καλλιέργειες να επιβιώσουν σε σκληρά κλίματα.

Το C. sphaerospermum προσφέρει επίσης ελπίδες για την αντιμετώπιση ορισμένων πιεστικών περιβαλλοντικών προκλήσεων – μήπως θα μπορούσε να παίξει ρόλο στον καθαρισμό ραδιενεργών αποβλήτων;

Καθώς η έρευνα συνεχίζεται, τα διδάγματα που μαθαίνουμε από αυτό το καταπληκτικό μανιτάρι θα μπορούσαν να εμπνεύσουν την καινοτομία σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, και στην πορεία, την κατανόηση των ορίων της ίδιας της ζωής. Είδη όπως το Cladosporium sphaerospermum μας εμπνέουν να σκεφτούμε πώς η φύση προσαρμόζεται συνεχώς στον κόσμο γύρω μας και στα όρια της ζωής και σε όσα θεωρούσαμε προηγουμένως αδύνατα.