Νεκταρία Ζαγοριανάκου–Μακρυδήμα: Ο δρόμος του μεταξιού που ένωσε την ανατολή με τη δύση, ποτέ δεν ήταν ανώδυνος

Ο δρόμος του μεταξιού ένωσε την ανατολή με τη δύση αλλά ποτέ δεν ήταν ανώδυνος. Ξεκινάει πάντα με μια θυσία. Το κάθε τέλος δεν είναι παρά μόνο μια νέα αρχή. Το «Μετάξι» (εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ) αποτελεί το σημείο αναφοράς του νέου βιβλίου της Νεκταρίας Ζαγοριανάκου – Μακρυδήμα.

Ο έρωτας, η φιλία, η προδοσία, η αδυναμία να αναλάβει κάποιος την ευθύνη που του αναλογεί είναι ανθρώπινα συναισθήματα, μοιράζονται την ίδια γλώσσα που ενώνει όλους τους λαούς όπως ακριβώς και το μετάξι.

Άνθρωποι δεμένοι με αόρατες κλωστές έρχονται αντιμέτωποι με την ευθύνη, όμως στο τέλος βρίσκουν το θάρρος να τρυπήσουν το κουκούλι που πλέκουν και να μεταμορφωθούν σε κάτι όμορφο.  «Μεταμόρφωση. Είναι η λέξη που είχα συνέχεια στο μυαλό μου όταν έγραφα το Μετάξι» θα μας πει η ίδια η συγγραφέας συζητώντας για το βιβλίο της που μας ταξιδεύει στην ιστορία του μεταξιού η οποία χάνεται μέσα στο χρόνο και είναι δεμένη με πολλούς μύθους.

Συνέντευξη στη Βιβή Μαργαρίτη

-Μετάξι… κ. Νεκταρία Ζαγοριανάκου – Μακρυδήμα μιλήστε μου για το νέο σας βιβλίο. Τί πραγματεύεται;

-Η ζωή του Αρσένιου είναι η ιστορία ενός μετανάστη που ανδρώνεται στους δρόμους του μεταξιού. Η Προύσα, η Λιόν είναι τα μεγάλα κέντρα του πολύτιμου υφάσματος εκείνης της εποχής. Η Ελλάδα ήταν μια θάλασσα από μουριές, οι Έλληνες έβαζαν κουκούλια, από την Μικρά Ασία μέχρι την Πελοπόννησο, την Κρήτη, όλα τα σπίτια είχαν αργαλειούς. Η τέχνη όμως έσβησε από την ζωή των περισσότερων. Η σχολή που φοιτά ο ήρωας στην Προύσα με διευθυντή τον Αρμένιο, Ταβόρκ Ταρκομιάν είναι η πιο διάσημη της εποχής. Ήθελα να πλάσω έναν ήρωα και μέσα από τη ζωή και τις επιλογές του να μιλήσω για μια ολόκληρη εποχή. Ο Αρσένιος αγαπά την πολυμορφία, αναζητά το όνειρο, τον έρωτα, την ευτυχία. Η ομορφιά θα μας σώσει είναι το μότο του. Μεγάλωσε σε μια πόλη μαζί με Τούρκους, Έλληνες, Αρμένιους, Εβραίους. Μιλά για την αρμονία της συνύπαρξης ανεξάρτητα από θρησκεία, γλώσσα, φυλή.

-Το βιβλίο σας με κέντρο αναφοράς το μετάξι και φόντο μία ταραγμένη ιστορική περίοδο μας μιλάει για τον έρωτα, τη φιλία, τη μητέρα αλλά και το πώς μεταμορφώνεται ο κόσμος μας;

–Μεταμόρφωση. Είναι η λέξη που είχα συνέχεια στο μυαλό μου όταν έγραφα το Μετάξι. Ο Αρμένιος δάσκαλος το λέει ξεκάθαρα στον ήρωα: «Πρέπει να πετάξεις Αρσένιε, να σπάσεις το καταραμένο κουκούλι και να φύγεις μακρυά. Φτιάξε χαρακτήρα. Μόνο αυτός θα σε πάει μπροστά».

-Η ιστορία του μεταξιού χάνεται μέσα στο χρόνο και είναι δεμένη με πολλούς μύθους… Ακολουθώντας τη τί ήταν εκείνο που σας γοήτευσε ώστε να αποτελέσει και τον τίτλο του βιβλίου σας;

–Η ίδια η φύση του μεταξιού, η διαδρομή του μέσα στους αιώνες, το πώς ένωσε λαούς, πολιτισμούς με γοητεύουν και βοηθούν ώστε να γίνουν παραλληλισμοί με την ανθρώπινη φύση.

-Οι Έλληνες βάζουν κουκούλια, κάνουν χώρο στα ασβεστωμένα σπίτια τους για να μεγαλώσουν το σκουλήκι, το τρέφουν με φρέσκα φύλλα μουριάς, παρακολουθούν την «αδερφή» τους την κάμπια να μεγαλώνει και γίνονται ένα μαζί της. Περιμένουν με στωικότητα να αρχίσει να τυλίγεται γύρω απ’ τον πυκνό ιστό της. Κι όταν φτάσει η ώρα, πριν προλάβει και τρυπήσει η χρυσαλλίδα το κλουβί που έπλεξε, πριν μπορέσει να ανοίξει τα φτερά της για να πετάξει την πνίγουν σε βραστό νερό. Ο θάνατός της επιβεβλημένος για να ξετυλιχτεί το πολύτιμο νήμα. Ο δρόμος του μεταξιού ξεκινάει πάντα με μια θυσία. Το κάθε τέλος δεν είναι παρά μόνο μια νέα αρχή.

-Ο δρόμος του μεταξιού που ένωσε την ανατολή με τη δύση δεν ήταν ποτέ ανώδυνος;

-Ποτέ. Ήταν, είναι και θα παραμείνει δύσκολος.

-Η ιστορία ξεκινά στην Κίο της Μικράς Ασίας το 1880 και μέσα από τη ζωή του ήρωα αφηγείται τις ιστορικές εξελίξεις του ελληνισμού που σημάδεψαν τον εικοστό αιώνα. Μία περίοδος για την οποία υπάρχουν διαφορετικές απόψεις. Πόσο δυσκολευτήκατε για να την προσεγγίσετε;

-Πολύ. Η χώρα είχε αυξήσει τα σύνορά της κι όμως ήταν βαθιά διχασμένη. Κομμένη σε κομμάτια. Δεν υπάρχει κανένας δρόμος για να ξετυλίξεις το κουβάρι παρά μόνο ένας. Διάβασμα. Βοηθά να δημιουργήσεις άποψη και κρίση. Υπάρχουν βιβλία ιστορίας και από τις δυο πλευρές. Έχουμε μια ημερομηνία, ένα ιστορικό γεγονός. Το 1922 ο ελληνισμός της μικράς Ασίας μάτωσε, οδηγήθηκε στον αφανισμό. Πώς οδηγηθήκαμε εκεί; Υπάρχουν ιστορικές πηγές, πολιτικές απόψεις, εξηγήσεις, συμφέροντα, ντοκουμέντα και πολλά βίντεο της καταστροφής. Κάποιοι παρακολουθούσαν και κατέγραφαν, άλλοι έπαιρναν αποφάσεις και ο απλός κόσμος πλήρωσε το τίμημα.

-Είναι εύκολο για κάποιον που δεν είναι ιστορικός να γράψει ένα βιβλίο με ιστορικές αναφορές;

-Έχει δυσκολίες και ηθικές απολαβές. Τίποτα δεν χαρίζεται έτοιμο.

-Έχετε επισκεφθεί τους τόπους όπου «γεννήθηκαν» οι ήρωες της ιστορίας σας; Ποιος σας «παίδεψε» περισσότερο;

–Έχω ταξιδέψει σε όλες τις πόλεις που εκτυλίσσεται η ιστορία του βιβλίου. Είμαι βιωματική. Ήθελα να περπατήσω τους δρόμους, να νιώσω την αύρα, να χαρώ την ομορφιά, να καταλάβω. Είναι σημαντικό ο αναγνώστης να νιώσει μέρος της ιστορίας, να μάθει, να αισθανθεί, να πιστέψει ότι βρίσκεται μέσα στο «κάδρο». Ο πρωταγωνιστής με ενδιέφερε πολύ. Ήθελα να φτιάξω έναν αληθινό ήρωα, που ξεγυμνώνεται, να αποδώσω τον ανθρώπινο ψυχισμό με όλες τις αδυναμίες του. Στο Μετάξι ο Αρσένιος έρχεται αντιμέτωπος με την ευθύνη. Τη γνωρίζει καλά, ξέρει τι ακριβώς πρέπει να κάνει κι όμως λιποψυχά, την απωθεί, κρύβεται πίσω από προφάσεις. Στο τέλος βρίσκει το θάρρος κι αυτό είναι που έχει σημασία. Να βρεις το θάρρος και να τρυπήσεις το κουκούλι που πλέκεις, να μεταμορφωθείς σε κάτι όμορφο.

-Έχω την εντύπωση ότι μέσα από το βιβλίο σας προσπαθήσατε να αναδείξετε τα κοινά στοιχεία των λαών. Είναι έτσι;

-Τα μεταξουργεία στην Προύσα και στη Λιόν λειτουργούσαν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Το μόνο που άλλαζε ήταν η γλώσσα. Γυναίκες ονειρεύονταν πάνω από τους αργαλειούς μια καλύτερη ζωή. Οι υπερασπιστές του λαού, του δίκιου έχουν κοινά χαρακτηριστικά στην Ανατολή ο Καραγκιόζης στη Δύση ο Γκινιόλ. Ο έρωτας, η φιλία, η προδοσία, η αδυναμία να αναλάβει κάποιος την ευθύνη που του αναλογεί είναι ανθρώπινα συναισθήματα μοιράζονται την ίδια γλώσσα που ενώνει όλους τους λαούς όπως ακριβώς και το μετάξι.

-Κάθε τέλος είναι μια νέα αρχή;

–Οι κύκλοι κλείνουν και ανοίγουν νέοι. Οι άνθρωποι, οι σχέσεις εξελίσσονται, μεταμορφώνονται όπως ακριβώς η άσχημη κάμπια σε χρυσαλλίδα. Η απώλεια της γνώριμης ζωής τρομάζει. Ο θάνατος ο μεγαλύτερος ανθρώπινος φόβος. Με αυτόν πολεμά από την ώρα που γεννιέται. Κάθε φορά μια απώλεια δημιουργεί ένα κενό, ο ελεύθερος χώρος συνήθως γεμίζει με κάτι καινούργιο, καλό ή όχι εξαρτάται από τον άνθρωπο και τις επιλογές του.

Περιγραφή

Μικρά Ασία, 1880.

Στην Κίο τον βάφτισαν Αρσένιο. Στη Λιόν τον φώναζαν Αρσέν.

Στην Αλεξάνδρεια τον είπαν μέγα ράφτη. Στα μυστικά της τέχνης τον μύησε ο παππούς του, ο Πετρής. Ο Αρμένιος δάσκαλος Τορκομιάν θα τον διδάξει τις νέες τεχνικές στα μεταξουργεία της Προύσας. Ένας νέος κόσμος ανοίγεται μπροστά του. Στη Λιόν θα μεγαλουργήσει πλάι στους εργάτες του μεταξιού. Οι τύψεις της λησμονιάς και της καλύτερης ζωής που έφτιαξε τον στοιχειώνουν. Όμως ο δρόμος του μεταξιού ξεκινάει πάντα με μια θυσία. Κάθε τέλος είναι μια νέα αρχή.

Θα νιώσει καλά μόνο στην κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια. Θα βιώσει τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο μέσα από τον απόηχο των γεγονότων. Ωστόσο, θα επιστρέψει στην Κίο λίγο πριν από την καταστροφή του 1922 με σκοπό να σώσει την οικογένειά του.

Στη συνείδησή του το μετάξι συνυφαίνεται με τον έρωτα, με τα αδιέξοδα της παιδικής φιλίας, την αναζήτηση μιας μητρικής αγκαλιάς και με τις μεταμορφώσεις του κόσμου στις αρχές του εικοστού αιώνα.

Στις πόλεις του μεταξιού η ζωή του μπερδεύτηκε σε νήματα που βάλθηκε να τα ξεχωρίσει. Με πίστη, πάντα, στο μότο του: η ομορφιά θα μας σώσει.

---

---

ΖΑΓΟΡΙΑΝΑΚΟΥ-ΜΑΚΡΥΔΗΜΑ, ΝΕΚΤΑΡΙΑ

Η Νεκταρία Ζαγοριανάκου-Μακρυδήμα γεννήθηκε στη Σπάρτη Λακωνίας και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε ιατρική στη Ρώμη, στο Πανεπιστήμιο La Sapienza. Ειδικεύτηκε στην Κυτταρολογία και αναγορεύτηκε διδάκτορας στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Ζει και εργάζεται στα Ιωάννινα. Είναι μητέρα δύο παιδιών.

Το 2010 κυκλοφόρησε το πρώτο της βιβλίο με τον τίτλο Γνωριμία… με το Ζαγόρι (εκδόσεις Εφύρα). Έχει επίσης εκδώσει τα μυθιστορήματα Τα θεριά της Μεσογείου (εκδόσεις Ωκεανίδα, 2014), Ο μεγάλος σοφός (εκδόσεις Ωκεανίδα, 2015) και Μετάξι (εκδόσεις Κέδρος, 2018).

---