Μέτσοβο: Παραδοσιακός οικισμός καμωμένος από όνειρο

Σε έναν τόπο γεμάτο μνήμες και παραδόσεις, πλούσια ιστορία, ευεργέτες,διανοούμενους , φυσικές ομορφιές, αγνά παραδοσιακά προϊόντα, μοναδικούς παραδοσιακούς τεχνίτες, θα περιπλανηθούμε σήμερα. Στο γραφικό Μέτσοβο, χτισμένο στα 1200 μέτρα στις πλαγιές της Πίνδου.

Σπίτια χτισμένα με την παραδοσιακή ηπειρώτικη αρχιτεκτονική, μοναστήρια και εκκλησίες με εξαιρετική αρχιτεκτονική και μοναδικό εσωτερικό διάκοσμο, εξαίρετη πινακοθήκη, καταπληκτικό μουσείο λαϊκής τέχνης, παιδική βιβλιοθήκη, η πλατεία με τους ηλικιωμένους Μετσοβίτες, με τις παραδοσιακές ενδυμασίες, πολυάριθμες ταβέρνες και καφετέριες, μαγαζιά με παραδοσιακά προϊόντα ξυλοτεχνίας και ντόπια υφαντά. Τόπος ζωντανός γεμάτος δράση και δραστηριότητες γεμάτες ένταση, συνθέτουν το τοπίο του Μετσόβου. Μια περιήγηση ξεκινά όπου μπορεί ο αναγνώστης να νιώσει το άρωμα από τις οξιές και έλατα και να απολαύσει τη φιλοξενία των κατοίκων.

“Μετσκα και “οβο”

Το Μέτσοβο μνημονεύεται για πρώτη φορά το 1380 μ.Χ. στο ανώνυμο χρονικό των Ιωαννίνων, όπου ο ιερομόναχος Ησαΐας αναφέρεται ως καθηγούμενος Μετσόβου, ενώ οι κάτοικοι της περιοχής είναι βλάχοι και αποκαλούνται «κουτσόβλαχοι» ή «μπουρτζόβλαχοι».

Η προέλευση του τοπωνυμίου δεν είναι εξακριβωμένη. Υποστηρίζεται ότι μπορεί να είναι σλάβικο και ότι σημαίνει «αρκουδοχώρι» από τις σλάβικες λέξεις «μέτσκα», που σημαίνει αρκούδα και «όβο», που σημαίνει χωριό. Η παλαιότερη ονομασία του χωριού ίσως ήταν «Μέσο» ή «Μέσο-χώρι» που υποδηλώνει πράγματι και το τοπογραφικό στίγμα της θέσης, στο μέσο της περιοχής.

Οι παλαιότεροι διανοούμενοι του Μετσόβου, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από το όνομα του ποταμού Μίντσιο, που υπάρχει κοντά στην πόλη Ambruce της Ιταλίας, περιοχή από την οποία έλκουν την καταγωγή τους οι ίδιοι και οι Βλάχοι της Θεσσαλίας.

Το Μέτσοβο στον χρόνο και στον χώρο

Το σύνολο των ιστοριογραφικών πληροφοριών και των αρχαιολογικών ευρημάτων της επαρχίας Μετσόβου ενισχύει την άποψη ότι πρόκειται για μια περιοχή που κατοικήθηκε διαρκώς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι από τον 10ο αιώνα και ως τα τέλη του 18ου αιώνα, το Μέτσοβο τελεί υπό προνομιακό καθεστώς. Το Μέτσοβο, χάρη στα ιδιαίτερα προνόμια του, σημείωσε σημαντική εμπορική, οικονομική, πνευματική και πολιτιστική πρόοδο. Ακόμη, λόγω της γεωγραφικής του θέσης αποτέλεσε συγκοινωνιακό κόμβο ιδιαίτερης σημασίας και σημείο στάσης απόλυτα αναγκαίας για τον ανεφοδιασμό και την ανάπαυση των καραβανιών και των οδοιπόρων.

Αποφασιστικής σημασίας για τη σύγχρονη οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη του Μετσόβου αποτελεί το Ίδρυμα Βαρόνου Μιχαήλ Τοσίτσα, που δημιουργήθηκε το 1948 από τον ίδιο τον ευεργέτη, με την παρακίνηση και ενθάρρυνση του Ευάγγελου Αβέρωφ Τοσίτσα. Όταν ο Ευάγγελος Αβέρωφ μετά τον πόλεμο είδε το χωριό του να παρακμάζει, αναζήτησε τρόπους να βρεθούν χρήματα. Δέκα χρόνια προσπαθούσε να πείσει τον βαρώνο Μιχαήλ Τοσίτσα –ο οποίος ζούσε στην Ελβετία, ήταν άκληρος και δεν είχε επισκεφτεί ποτέ την Ελλάδα– να αφήσει την περιουσία του στην πατρίδα των προγόνων του και όχι στην Ελβετία, όπως σκόπευε. Τελικά, το 1947, έπειτα από μακροχρόνια αλληλογραφία, πείστηκε να χρηματοδοτήσει τη δημιουργία του Ιδρύματος Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα που στόχο είχε την ανάπτυξη του Μετσόβου και της ευρύτερης περιοχής.

Με τις δράσεις και τα χρήματα του Ιδρύματος δημιουργήθηκαν Λαογραφικό Μουσείο, δημοτικό σχολείο, νοσοκομείο, εργοστάσιο ξυλείας, τυροκομική μονάδα, χιονοδρομικό κέντρο ήδη από το 1969, βουστάσιο με αγελάδες που ήρθαν από την Ελβετία. Επίσης, συντηρήθηκαν παραδοσιακά κτίρια, εκκλησίες και μοναστήρια, φτιάχτηκαν βρύσες και καλντερίμια, αποχετευτικό δίκτυο, φωτιστικά στους κεντρικούς δρόμους, φυτεύτηκαν τρία εκατομμύρια δέντρα, ακόμα και φοιτητική εστία στην Αθήνα για 60 Ηπειρώτες φοιτητές ανεγέρθηκε, καθώς και 150 σχολεία σε ολόκληρη την Ηπειρο.

Πινακοθήκη Αβέρωφ: Εστία Πολιτισμού

Η Πινακοθήκη Αβέρωφ, δημιούργημα κι αυτή του Ευάγγελου Αβέρωφ, στέκει σήμερα στο σημείο ακριβώς όπου πριν από 300 χρόνια βρισκόταν το παλιό σαμαράδικο των πρώτων Αβερωφαίων –οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στο Μέτσοβο γύρω στο 1700, των μακρινών προγόνων του Γεωργίου Αβέρωφ. Στο εσωτερικό φιλοξενούνται οι σημαντικότεροι Έλληνες ζωγράφοι του 19ου και του 20ού αιώνα, καθώς και μια αξιόλογη συλλογή γλυπτών και χαρακτικών αποτελούμενη από 250 έργα του Λύτρα του Γύζη του Βολανάκη και μιας σειράς άλλων γνωστών Ελλήνων καλλιτεχνών.

Λαογραφικό Μουσείο: Κιβωτός Γνώσης

Σε ένα τριώροφο κτίριο με τις αποθήκες, τους στάβλους, τα σαλόνια υποδοχής κλπ. ανοικοδομήθηκε το 1954 στη θέση που ήταν το αρχοντικό της οικογένειας του βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα. Μια περιπλάνηση-αφήγηση ζωντανή στο χθες της ιστορίας και του πολιτισμού του Μετσόβου και της καθημερινής ζωής των κατοίκων. Μαγεύεσαι από τον πλούτο των εκθεμάτων, ασημικά γιαννιώτικης αργυροχρυσοχοΐας ελβετικά ρολόγια τσέπης, εικόνες της Κρητικής Σχολής (17ος-19ος αι.), σπάνια βιβλία,νυφιάτικα κοσμήματα, υφαντά, φορεσιές, κ.ά.

Παράδοση στην Τυροκομία και Οινοποιία

Δεν υπάρχει πιο κατάλληλος τόπος για να απολαύσετε ένα ταξίδι οινογνωσίας και γευσιγνωσίας τυριών. Το 1719 κτίστηκε εκεί, από Γάλλους, μια τεράστια αποθήκη όπου συγκεντρώνονταν τα κτηνοτροφικά προϊόντα που εξάγονταν στη Γαλλία. Οι Μετσοβίτες τυρέμποροι έστελναν τεχνίτες στην Ιταλία, ως επί το πλείστον στη Σαρδηνία, για να μάθουν τα μυστικά της τυροκομίας. Το τυροκομείο του ιδρύματος Τοσίτσα λειτουργεί από το 1955, όταν λειτούργησε ουσιαστικά ως πρακτική σχολή τυροκομίας. Νεαροί Μετσοβίτες από οικογένειες κτηνοτρόφων πήγαν, με έξοδα του ιδρύματος, στην Ιταλία για τυροκομικές σπουδές και, επιστρέφοντας, πάντρεψαν τον τρόπο παρασκευής ορισμένων ιταλικών τυριών με τον αντίστοιχο ελληνικό. Επίσης από το 1732 η ετήσια παραγωγή κρασιού ξεπερνούσε τις 500.000 μπουκάλες. Μετά από πολλά χρόνια αγρανάπαυσης τ’ αμπέλια του Μετσόβου ζωντάνεψαν ξανά, χάρη στην ιδέα του Ευάγγελου Αβέρωφ Τοσίτσα να δημιουργήσει το οινοποιείο «Κατώγι».

Άλλες ασχολίες των κατοίκων του Μετσόβου είναι η κτηνοτροφία, η τυροκομία, η οινοποιία, η δασοπονία, η λαϊκή τέχνη, η υφαντουργία, καθώς επίσης και η κατασκευή κυψελών και βαρελιών και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια ο τουρισμός.

Χιονοδρομικές πίστες

Και όταν ο χειμώνας έρχεται στο Μέτσοβο, οι πίστες σας περιμένουν.

Οι Πολιτσιές (Προφήτης Ηλίας Υψόμετρα 1360-1620μ.), βρίσκονται 4 χλμ. από το Μέτσοβο, έχει εύκολες πίστες και με μικρό μήκος. Διαθέτει σαλέ με εστιατόριο και καφέ, σχολές σκι, καταστήματα ενοικίασης σκι και snow truck (ένα όχημα σαν λεωφορείο, που αποτελείται από 2 βαγόνια και κάνει βόλτες τους επιβάτες στα χιόνια).
Το Καρακόλι (Υψόμετρο 1340-1520μ.), βρίσκεται 1.5 χλμ. από το Μέτσοβο. Διαθέτει ένα μονοθέσιο αναβατήρα μήκους 800 μέτρων που εξυπηρετεί 2 πίστες, η μία έχει μήκος 900 μέτρα (εύκολη) και η άλλη 1.100 μέτρα (πολύ εύκολη).
Ο Ζυγός – Ανήλιο (Υψόμετρα 1680-1850 μ.), διαθέτει ένα εναέριο διθέσιο αναβατήρα 700 μέτρων, δύο συρόμενα και 2 baby lifts .Η πίστα δρόμου αντοχής είναι 5 έως 10 χλμ. μήκους.