Κοσμάς Παναγιώκας: Η Ελλάδα έχει ανάγκη τον Καραγκιόζη

Ο Κοσμάς Παναγιώκας από μικρή ηλικία ακολούθησε ένα αντισυμβατικό επάγγελμα. Αυτό του Καραγκιοζοπαίχτη. Κρατώντας στα χέρια του τις φιγούρες, έχοντας σύνεργα το φως κι έναν μπερντέ παίζει με τις… σκιές, αφυπνίζει συνειδήσεις και περνά τα δικά του μηνύματα. Εκείνος ο μαυρομάτης καμπούρης, η  αναρχική φιγούρα, ο λούμπεν τύπος που έχει επιζήσει ως τις μέρες μας (παρά τις αντιξοότητες των καιρών που δεν τον ευνοούν) χάρη στο ταλέντο των καραγκιοζοπαιχτών, αποτελεί την έμπνευσή του και χαρίζει αστείρευτο γέλιο σε μικρούς και μεγάλους.

Ο Κοσμάς ταξιδεύει παντού. Τον συναντάς σε πλατείες, σχολεία, εκδηλώσεις… «Ο Καραγκιοζοπαίκτης είναι ένας πλανόδιος τσιγγάνος, που βρίσκεται σε κάθε γωνιά, σε κάθε σημείο προσφέροντας χαρά στα παιδιά, ενώ δεν παραλείπει να στείλει, μέσα από τις ιστορίες του Καραγκιόζη, τα κατάλληλα μηνύματα στους μεγάλους» θα μου πει ο ίδιος όταν τον συνάντησα στο cine café του Μύλου Ματσόπουλου. Εκεί, με φόντο το επιβλητικό κτίριο του Μύλου καθίσαμε για ώρα και μου σύστησε τους ήρωες του θεάτρου σκιών, ενώ στην παρέα μας προστέθηκε ως έκπληξη κι ο αγαπημένος μου… Σαρλό.

Είχα καιρό να συνομιλήσω με κάποιον για τη δουλειά του και τα μάτια του να «γελούν». Όταν αγαπάς τόσο πολύ αυτό που κάνεις είναι λογικό να κερδίζεις τον κόσμο, κάτι που έχει καταφέρει ο Κοσμάς. Όση ώρα κουβεντιάζαμε στριφογύριζαν στο μυαλό μου οι στίχοι του Σαββόπουλου «Κείνο που με τρώει, κείνο που με σώζει, είναι π’ ονειρεύομαι, σαν τον καραγκιόζη…». Αβάντι μαέστρο….

Συνέντευξη στη Βιβή Μαργαρίτη

-Κοσμά, σε ποια ηλικία ξεκίνησες να ασχολείσαι με τον Καραγκιόζη;

-Αν περιμένεις να σου πω πως από μικρός είχα αυτό το όνειρο… Δεν συνέβη έτσι. Δεν ήταν ένα παιδικό όνειρο. Έβλεπα Καραγκιόζη στην τηλεόραση, μου άρεσε, αλλά δεν ξεκίνησε έτσι. Η αλήθεια είναι πως όλα ξεκίνησαν από μία αγγελία όταν ήμουν 17 χρονών.  Ζητούσαν βοηθό για το Θέατρο Σκιών.  Απάντησα στην αγγελία, με πήραν στη δουλειά κι από εκεί και πέρα ξεκίνησε το ταξίδι μου με συντροφιά τον Καραγκιόζη στο πλευρό του Νίκου Τζίκα (αγαπημένου δασκάλου). Όλα έγιναν σιγά-σιγά. Πλέον είμαι στο χώρο 15 χρόνια και βιοπορίζομαι από αυτό.

-Αυτή η αγγελία σου έδωσε το ερέθισμα να ανακαλύψεις το ταλέντο σου;

-Ναι, δεν θα πω όχι. Μόνο του θεωρώ με πήγε. Βγήκε αβίαστα. Προερχόμενος από μία οικογένεια με 7 παιδιά, υπήρχε αυτή η επαφή με τον Καραγκιόζη και το Κουκλοθέατρο. Υπήρχαν οι βάσεις. Μου άρεσε η επαφή με τα παιδιά. Το δοκίμασα κι αποφάσισα πως μου αρέσει. Αγάπησα αυτή τη δουλειά κι αποφάσισα να μείνω.

-Γιατί πιστεύεις πως παραμένει πάντα επίκαιρος και διαχρονικός ο Καραγκιόζης; Αποτελεί τον καθρέφτη του Έλληνα;

-Γιατί έχει τρομερή δυναμική. Όλοι μας βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα από τον Καραγκιόζη. Γιατί ο Καραγκιόζης είναι εγώ, εσύ, ο γείτονας… Υπάρχουν φορές που όλοι μας υπήρξαμε θαρραλέοι, αλλά και δειλοί, καλοί, αλλά και λίγο κακοί…

-Ποια είναι η δύναμή του;

-Μπορεί κάποιες φορές να κοροϊδεύουμε όσα κάνει ο Καραγκιόζης. Αλλά έχει το θάρρος να αυτοσαρκάζεται, να κάνει αυτοκριτική. Επίσης, έχει τη δύναμη να τα βάζει με την εξουσία.

Ξέρεις ποιο είναι το τρομερό Βιβή; Ότι με ένα λευκό πανί (τον μπερντέ) και με ένα φως κι ένα κερί και τη φιγούρα του Καραγκιόζη ανά χείρας μπορώ να διακωμωδήσω, να ασκήσω κριτική σε πρόσωπα και καταστάσεις. Ο Καραγκιόζης κοροϊδεύει τις εξουσίες, τις ειρωνεύεται και τις ξεφτιλίζει. Είναι πολύ μεγάλη δύναμη αυτό.  Αυτή τη δύναμη του Καραγκιόζη φοβόταν κατά καιρούς η εξουσία και τον εκλαΐκευσαν. Ο Καραγκιόζης εκφράζει τον φτωχό Έλληνα με όλα τα λάθη και τα ελαττώματά του, αλλά και τα καλά του. Ο Καραγκιόζης άνθισε σε εποχές που ο κόσμος είχε ανάγκη από διεξόδους. «Έπεσε» όταν τη δεκαετία του ’80, του ’90 η Ελλάδα άνθιζε κι ο λαός δεν  τον είχε ανάγκη, δεν πεινούσε. Εκείνο που παρατήρησα είναι ότι με την κρίση ξανανέβηκε το θέατρο σκιών. Με την «έκρηξη» της κρίσης ο  Καραγκιόζης πήρε και πάλι ζωή και δύναμη, γιατί ο κόσμος είναι απελπισμένος, γιατί πεινάει, γιατί θέλει να αντιδράσει.

Όταν ο Καραγκιόζης τα βάζει με την εξουσία είναι σαν να τα βάζει με την εξουσία ο κάθε θεατής. Θα είχε πολλά να πει εάν παιζόταν τώρα ενεργά, δυνατά, παντού σε πολλά θέατρα, κινηματογράφους, πλατείες, τηλεόραση, θα μπορούσε να αφυπνίσει κόσμο.

«Ο Καραγκιόζης κοροϊδεύει τις εξουσίες, τις ειρωνεύεται και τις ξεφτιλίζει. Είναι πολύ μεγάλη δύναμη αυτό»

-Στην καθημερινότητά μας χρησιμοποιούμε το όνομα του Καραγκιόζη υποτιμητικά. Σε ενοχλεί αυτό;

-Ναι. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε υποτιμητικά για τον Χατζιαβάτη, που είναι δούλος, υποτακτικός, όχι όμως για τον Καραγκιόζη που είναι πνεύμα ασυμβίβαστο.

-Έχει μέλλον αυτό το επάγγελμα;

–Αν αγαπάς αυτό που κάνεις, τότε έχει μέλλον. Το ό,τι σήμερα έχω επιτυχία σημαίνει ότι το αγάπησα και το πίστεψα. Κι όλο αυτό βγαίνει στις παραστάσεις γιατί μου το επιστρέφει ο κόσμος με την αγάπη του.

Προτρέπω τα παιδιά να ακολουθούν τα θέλω τους, την καρδιά τους και το ένστικτό τους. Αυτό που λέω στα παιδιά στις παραστάσεις είναι να ακούν τους γονείς τους, αλλά να ακούν κι αυτό που λέει η καρδούλα τους, γιατί τότε βγαίνουν ωραία πράγματα.

-Άρα πρέπει να είναι ο οδηγός μας το κριτήριό μας, το ένστικτό μας, σε ό,τι κάνουμε στη ζωή;

-Φυσικά. Εγώ αυτό έκανα, (ακόμη κι αν με απέτρεπε η οικογένειά μου κάποιες φορές) και πλέον κάνω αυτό που πραγματικά αγαπώ. Για μένα δεν είναι απλά μία δουλειά. Είναι κατάθεση ψυχής. Είμαι πολύ χαρούμενος όταν έχω μία παράσταση. Αυτή η δουλειά με εκφράζει. Είμαι εγώ!!! Ο Καραγκιόζης είναι προέκταση του χεριού μου…

-«Κείνο -που με τρώει, κείνο που με σώζει είναι π’ ονειρεύομαι σαν τον Καραγκιόζη»… Όση ώρα μιλάμε έχω στο μυαλό μου τους στίχους του  Διονύση Σαββάπουλου. Πόσο έχουμε ανάγκη να ονειρευόμαστε σήμερα; Πόσο τα όνειρα μας σώζουν;

–Έχουμε ανάγκη την ελπίδα και να ονειρευόμαστε. Αν το παρατηρήσεις ο Καραγκιόζης είναι καμπούρης, ξυπόλητος, ζει σε μία ετοιμόρροπη παράγκα, τα παιδιά του πεινάνε, η γυναίκα του γκρινιάζει συνέχεια και τον… χτυπάει με το τηγάνι στο κεφάλι, όμως δεν σταματά να ονειρεύεται και να ελπίζει. Η φτώχεια σε όλο της το μεγαλείο, αλλά η ελπίδα «βασιλεύει» μέσα στην παράγκα του.

-Ο Καραγκιόζης αυτοσαρκάζεται, νευριάζει, πονάει, χαίρεται, αγχώνεται, κλαίει, γελάει, προβληματίζεται, είναι ειλικρινής, αγαθός, καλοσυνάτος, αυθόρμητος, που μιλάει με αλήθειες…. Ποια πλευρά του χαρακτήρα του σου αρέσει περισσότερο;

–Μου αρέσει η αγάπη του για τη θετική πλευρά των πραγμάτων. Δεν μιζεριάζει. Όποιο κακό κι αν τον βρει το διαχειρίζεται με χιούμορ. Μα πάνω από όλα η καθαρή ψυχή του.

-Με σύνεργα, τις φιγούρες, τον μπερντέ, και το ταλέντο σου, πιστεύεις ότι καταφέρνεις να περάσεις μηνύματα σε μικρούς και μεγάλους;

-Είναι το μόνο μέλημά μου. Δεν έχουν ανάγκη τον Καραγκιόζη «ώπα, ώπα». Δεν χρειαζόμαστε μόνο το αστείο. Το είδαμε αυτό για πολλά χρόνια, φτάνει. Αν μπορώ να επηρεάσω έστω και πέντε παιδικές ψυχές να κατανοήσουν κάποια πράγματα, μου είναι αρκετό. Και πίστεψέ με το κάνω συνειδητά. Γράφω και σβήνω διαλόγους μέχρι να βγει το αποτέλεσμα που θέλω. Για να τους μείνει έστω ένα συναίσθημα. Μέσα από το αστείο και το γέλιο θέλω να περάσω μηνύματα. Αυτό είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της δουλειάς μου για το οποίο είμαι περήφανος. Αυτά τα μηνύματα είναι εκείνο που θέλω να αφήσω κάποια στιγμή αν αποσυρθώ από αυτή τη δουλειά.  Ήδη νιώθω πολύ όμορφα που έχω περάσει μηνύματα και τα ξέρουν σχεδόν σε όλο το Νομό.

-Οπως;

-Όπως η βία. Ο Καραγκιόζης σήκωνε το χέρι του κι έριχνε καρπαζιές. Στις δικές μου παραστάσεις δεν χτυπάει γιατί όπως λέει «τα χέρια τα έχουμε για να αγκαλιάζουμε». Πρέπει να δείχνουμε στα παιδιά το σωστό δρόμο. Θεωρώ ότι έχω περάσει το μήνυμά μου όταν ρωτάω τα παιδιά «γιατί έχει τόσο μεγάλο χέρι ο Καραγκιόζης» κι εκείνα μου απαντούν «Για να αγκαλιάζει».

Ο Καραγκιόζης είναι διαχρονικός αλλά πρέπει να εξελίσσεται. Παλιά υπήρχαν έργα ρατσιστικά και ο κόσμος γελούσε. Αυτή τη στιγμή το απαγορεύω στον εαυτό μου να παίξω ένα έργο με ρατσιστικές αναφορές.

«Όλοι μας βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα από τον Καραγκιόζη»

-Πως βλέπουν οι κόρες σου το επάγγελμά σου;

-Προσπαθούν να το διαχειριστούν. Είναι μικρούλες, η Φαίδρα είναι 6,5 και η Άννα 4,5 ετών κι όταν τις παίρνω μαζί μου σε παραστάσεις ζηλεύουν επειδή τα… φώτα είναι στραμμένα στον μπαμπά. Αλλά με τον καιρό αρχίζουν και το  απολαμβάνουν. Χαίρονται που ο μπαμπάς τους είναι καλλιτέχνης…

-Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σου;

–Το όνειρό μου είναι να κάνω μία παράσταση για ενήλικες. Κάτι που θα συμβεί πολύ σύντομα γιατί την προετοιμάζω. Θα είναι μία παράσταση με «κοινωνικοπολιτική χροιά». Αναζητώ τον κατάλληλο χώρο. Θα «στηθεί» κάτι πολύ ωραίο κι έχουμε να συζητήσουμε πολλά…ειδικά με την πολύ περίεργη κατάσταση που βιώνουμε ως  Έλληνες. Ήρθε η ώρα ο Καραγκιόζης να τα αποτυπώσει και να τα πει όλα πάνω στον μπερντέ.

-Ποια είναι η μεγαλύτερη επιβράβευση για σένα;

-Το χειροκρότημα, μία θερμή χειραψία, ένα μπράβο… Η επικοινωνία, η επαφή και η αγάπη που εισπράττω είναι η επιβράβευσή μου.

-Αυτοσχεδιάζεις ή μένεις στο κείμενο;

-Η αλήθεια είναι ότι… φεύγω πάντα. Ανάλογα από τις αντιδράσεις των παιδιών, του κόσμου, αλλάζω το κείμενο. Το κοινό είναι εκείνο που με καθοδηγεί.

-Εγώ θέλω να σου ευχηθώ καλή επιτυχία σε ό,τι κανείς και βέβαια περιμένω με ανυπομονησία την παράσταση για τους ενήλικες.

-Ναι, να την περιμένεις. Την περιμένω και εγώ και πολύς κόσμος ακόμη.

πηγή: ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ ΤΡΙΚΑΛΩΝ

(Τηλ. επικοινωνίας 6985794742 σε περίπτωση που θέλετε να οργανώσετε κάποια παράσταση)