Η κίρρωση του ήπατος αφορά μια όλο και αυξανόμενη αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας στις αναπτυγμένες χώρες. Επιδημιολογικά, αποτελεί την 4η αιτία θανάτου σε ενήλικες στην Ευρώπη. Μπορεί να οριστεί ως ασθένεια τελικού σταδίου η οποία προκύπτει από ηπατικές βλάβες που οδηγούν σε ηπατική ανεπάρκεια και πυλαία υπέρταση.
Ποια τα αίτια εμφάνισης της κίρρωσης του ήπατος;
Τα αίτια εμφάνισης της κίρρωσης είναι συνήθως η μόλυνση από τον ιό της ηπατίτιδας B ή C, η αλκοολική ηπατική νόσος καθώς και η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος η οποία εμφανίζεται συνήθως σε παχύσαρκους, διαβητικούς ασθενείς αλλά και καπνιστές. Αξίζει να αναφερθεί, πως έρευνες έχουν ενοχοποιήσει και το μεταβολικό σύνδρομο ως αίτιο της κίρρωσης.
Οι περισσότερες ηπατικές παθήσεις είναι συνήθως ασυμπτωματικές. Ωστόσο, η κίρρωση μπορεί να προκαλέσει ασκίτη, σήψη, αιμορραγία κιρσοκήλης, εγκεφαλοπάθεια και μη αποφρακτικό ίκτερο. Επιπλέον, πολλοί ασθενείς εμφανίζουν υποσιτισμό ως αποτέλεσμα της ανορεξίας, του πρώιμου κορεσμού, της μειωμένης σύνθεσης πρωτεϊνών, των διαταραχών στην πέψη και στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, της αύξησης των ενεργειακών αναγκών και του καταβολισμού των πρωτεϊνών.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση μπορεί να πραγματοποιηθεί με λήψη ιατρικού ιστορικού, κλινική και φυσική εξέταση, εργαστηριακές εξετάσεις, υπερηχογράφημα, αξονική, μαγνητική τομογραφία και γαστροσκόπηση. Σπάνια, σε περιπτώσεις αβεβαιότητας πραγματοποιείται βιοψία του ήπατος η οποία επιβεβαιώνει τη νόσο.
Ποια η θεραπευτική αντιμετώπιση;
Τα τελευταία χρόνια, η μοναδική αποτελεσματική θεραπεία της ηπατικής ανεπάρκειας τελικού σταδίου είναι η ηπατική μεταμόσχευση. Ενδείκνυται για ασθενείς που βρίσκονται σε κακή κατάσταση εξαιτίας των μεταβολικών διαταραχών και των επιπλοκών στο πεπτικό σύστημα. Παρ ’όλα αυτά, το τελικό στάδιο της κίρρωσης είναι δυνατό να αποφευχθεί. Με κατάλληλες εργαστηριακές εξετάσεις και το αντίστοιχο υπερηχογράφημα, μπορεί να πραγματοποιείται εύκολα τακτικός έλεγχος της ηπατικής λειτουργίας και να εφαρμόζεται έγκαιρα η κατάλληλη θεραπεία για βλάβες του ήπατος.
Ποιες οι διατροφικές ανάγκες του ασθενή;
Οι ασθενείς με κίρρωση εμφανίζουν συχνά υποσιτισμό τόσο σε πρωτεΐνες όσο και σε θερμίδες. Ανάλογα με το βαθμό υποσιτισμού, η ημερήσια ενεργειακή πρόσληψη κυμαίνεται από 25-35kcal/kg σωματικού βάρους εκ των οποίων οι 360-480kcal να προέρχονται από πρωτεΐνες. Πρακτικά, ένα άτομο 75kg χρειάζεται 2625-3000kcal και 70-100g πρωτεΐνης. Οι υδατάνθρακες συνιστάται να αποτελούν το 57-80% της ημερήσιας πρόσληψης, με τους απλούς υδατάνθρακες να περιορίζονται στο 5% της συνολικής ημερήσιας πρόσληψης. Τέλος, η πρόσληψη λιπιδίων εφόσον δεν παρουσιάζεται στεατόρροια ή χολόσταση, αφορά το 25-35% των ημερήσιων αναγκών.
Ποιες διατροφικές ελλείψεις παρουσιάζονται;
Στις περιπτώσεις κίρρωσης, παρουσιάζεται συνήθως ανεπάρκεια ηλεκτρολυτών, βιταμινών και μετάλλων. Συχνότερα, παρατηρείται έλλειψη ψευδαργύρου, ασβεστίου, μαγνησίου και σεληνίου. Ανεπάρκεια ψευδαργύρου μπορεί να μεταβάλλει τη γεύση και την όσφρηση επιδεινώνοντας την ανορεξία. Παράλληλα, οι λιποδιαλυτές βιταμίνες Α, D, E, K εμφανίζονται σε χαμηλά επίπεδα. Τέλος, ανεπάρκεια υδατοδιαλυτών βιταμινών ενδέχεται να αφορά τις βιταμίνες Β1, Β2, Β3, Β6, Β12, C καθώς και το φυλλικό οξύ.
Διατροφή και κίρρωση του ήπατος
Πέρα από την ιατρική θεραπεία, η κίρρωση του ήπατος χρειάζεται και διατροφική αντιμετώπιση. Ειδική διατροφική αξιολόγηση και κατ’επέκταση εξατομικευμένη διατροφή απαιτείται κυρίως σε περιπτώσεις ασκίτη και ηπατικής εγκεφαλοπάθειας.
Για τη διατροφική διαχείριση του ασκίτη και του οιδήματος, απαιτείται μια δίαιτα περιορισμένη σε νάτριο, δηλαδή ≤ 2g ημερησίως, ποσότητα ισοδύναμη με ≤ 6g αλάτι. Επιπρόσθετα, σε περιπτώσεις υπονατριαιμίας είναι απαραίτητος ο περιορισμός του νερού. Τέλος, σε ασθενείς που χορηγούνται διουρητικά και απαιτείται μείωση του σωματικού βάρους η απώλεια δε θα πρέπει να ξεπερνά
- το 0,5kg/ημέρα σε ασθενείς χωρίς περιφερικό οίδημα και
- το 1kg/ημέρα σε ασθενείς με περιφερικό οίδημα
Σύμφωνα με ερευνητικές μελέτες, σε κιρρωτικούς ασθενείς με εγκεφαλοπάθεια φάνηκε ότι δίαιτα πλούσια σε πρωτεΐνη φυτικής προέλευσης και χορήγηση αμινοξέων διακλαδισμένης αλυσίδας (λευκίνη, ισολευκίνη, βαλίνη, λυσίνη) έγινε καλά ανεκτή βελτιώνοντας και αρκετές ψυχομετρικές παραμέτρους. Ακόμη, αισιόδοξα αποτελέσματα δείχνουν μελέτες που αφορούν τη χορήγηση προβιοτικών αλλά και ζυμώσιμων φυτικών ινών σε συνδυασμό με συμβιοτικά καθώς βελτίωσαν τις επιπτώσεις της ηπατικής εγκεφαλοπάθειας.
Γενικότερα, στους ηπατοπαθείς συνίσταται,
- καταμερισμός της πρωτεΐνης μέσα στην ημέρα,
- μικρά και συχνά γεύματα (4-7 γεύματα/ημέρα),
- προ ύπνου γεύμα πρωτεΐνης και υδατανθράκων,
- αύξηση των σύνθετων υδατανθράκων πλούσιων σε φυτικές ίνες και χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη,
- ορθή χορήγηση συμπληρωμάτων βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων.
Συμπερασματικά
Συνοψίζοντας, είναι σημαντικό να εστιάσουμε στην αποτελεσματικότερη θεραπεία της κίρρωσης του ήπατος, την πρόληψη. Με την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής ο οποίος περιλαμβάνει την αποχή από το κάπνισμα, την κατανάλωση αλκοόλ με μέτρο και τη διατήρηση υγειούς σωματικού βάρους, η εμφάνιση της κίρρωσης και των βλαβών του ήπατος μπορούν να προληφθούν στο μέγιστο βαθμό.
