Hi tech στον Ληθαίο (τον ποταμό της λήθης)

Εκατοντάδες ποδήλατα, πεζόδρομοι, η διάχυτη μυρωδιά του καφέ κι ένας ποταμός που κυλά ανάμεσά μας… Νύμφες πλανώνται στις σκιές του Ληθαίου, η σύγχρονη ιστορία ξαγρυπνά σε προσεγμένους χώρους πολιτισμού και η τεχνολογική συνέχεια θέτει τον πήχη ψηλά, καθιστώντας τα Τρίκαλα μια «έξυπνη» πόλη με παραπάνω από τρία καλά!

Κείμενο: Ηλέκτρα Φατούρου
Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας, Παναγιώτης Σαρρής

πηγή: thetravelbook.gr

Το τζαμί του Οσμάν Σαχ ξεπροβάλλει πίσω από τις παλιές φυλακές

Μικρά, κουκλίστικα, επίπεδα, πνιγμένα στα πλατάνια, απλωμένα στις όχθες του Ληθαίου, με γεφύρια μονότοξα, πλακόστρωτους πεζόδρομους, κίνηση, ζωντάνια, ανθρώπους με όρεξη (τόσο για φαγητό όσο και για νέες ιδέες), με πολίτες δραστήριους που όταν δεν κάνουν πετάλι, πίνουν ακατάπαυστα καφέ…

Αυτά είναι τα Τρίκαλα με την πρώτη ματιά και η αλήθεια είναι πως δεν χρειάζονται δεύτερη για να σε κερδίσουν. Με δριμύ κρύο τον χειμώνα -οι άνεμοι πνέουν ορμητικοί από τα λευκοντυμένα βουνά-, με χιόνια στις πλατείες και τον πύργο του ρολογιού, με μπόρες ξαφνικές και μια έκδηλη, γλυκιά υγρασία το καλοκαίρι, αποτελεί δημοφιλή προορισμό τεσσάρων εποχών.

Η ζωντανή πρωτεύουσα του Νομού Τρικάλων αριθμεί περί τους 75.000 κατοίκους και υποδέχεται χιλιάδες λάτρεις της γραφικότητας και της ηρεμίας στο δυτικό άκρο του θεσσαλικού κάμπου, στην καρδιά της Ελλάδας. Η μικρή για τα ευρύτερα δεδομένα πόλη, γέννησε τους βασιλιάδες του ρεμπέτικου Βασίλη Τσιτσάνη και Απόστολο Καλδάρα αλλά και τον στρατηγό του ΕΛΑΣ Στέφανο Σαράφη, σημαντικότατου αγωνιστή της εθνικής αντίστασης. Το όνομά του άλλωστε, φιγουράρει κάτω από τον ορειχάλκινο ανδριάντα της Πλατείας Ηρώων Πολυτεχνείου, ενώ ταυτόχρονα «βαφτίζει» και τον κεντρικότερο δρόμο της.

Οι κεραμοσκεπές της παραδοσιακής γειτονιάς Βαρούσι, την κάνουν να ξεχωρίζει από το σύγχρονο πολεοδομικό ιστό

Αν και σχετικά απομονωμένη από την υπόλοιπη Ελλάδα, από το 2004 «ενώνει» τους συμπολίτες της με όλο τον κόσμο, καθώς ηγείται τεχνολογικά μέσω του διαδικτύου, προσφέροντας δωρεάν ασύρματη σύνδεση προς όλους. Οι πολυπρόσωπες και πρωτοποριακές hi – tech τοπικές δράσεις συμπληρώνονται με on line ιατρικές, εκπαιδευτικές και μεταφορικές υπηρεσίες που την καθιστούν στην πρώτη «ψηφιακή πόλη» της χώρας.

Με σήμα-κατατεθέν το ποτάμι να την κόβει ειδυλλιακά στα δύο, με 13 γεφύρια που ενώνουν τις όχθες του, με την άλλοτε αρχοντική γειτονιά Βαρούσι στα ριζά του φρουρίου και τα πρώην πορνεία – νυν Μανάβικα να αποτελούν must προορισμό φοιτητόκοσμου και καλοφαγάδων, αποτελεί αναμφισβήτητα ένα απολύτως «ενδιαφέρον» θεσσαλικό κέντρο.

Γη & Υδωρ
Πηγή ζωής των Τρικάλων ο Ληθαίος, στις όχθες του οποίου σύμφωνα με τον ιστορικό Στράβωνα γεννήθηκε ο Ασκληπιός. Το άγαλμα του πρώτου ιατρού της αρχαιότητας κοσμεί την ομώνυμη πεζογέφυρα και με βλέμμα στραμμένο στην Κεντρική, μαγνητίζει τα φωτογραφικά φλας. Τμήμα του ιερού του πρωτομάστορα της ιατρικής (ψηφιδωτά δάπεδα και ένας λουτρώνας) ήρθε στο φως ανατολικά της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, σε περιφραγμένο χώρο, ενώ το υπόλοιπο θεραπευτήριο εικάζεται πως είναι θαμμένο κάτω από την Παλιά Πόλη.

Ο Μύλος Ματσόπουλου αποτελεί έναν πολυχώρο τέχνης υψηλού επιπέδου

Οσο για τον μήκους 36 χλμ. παραπόταμο του Πηνειού, αυτός πηγάζει από τα Αντιχάσια όρη και η ιστορία του όχι μόνο συμπορεύεται αλλά καθορίζει αυτήν του οικισμού. Στις ίδιες όχθες όπου παλιότερα φυτεύτηκαν λεύκες -μα δεν έμειναν για πολύ καθώς το χνούδι που άφηναν θεωρήθηκε «ενοχλητικό»- οι γυναίκες έπλεναν τα ρούχα του νοικοκυριού και για χρόνια πολλά οι Τούρκοι κάπνιζαν αμέριμνοι τον ναργιλέ τους… Σήμερα, ορίζουν μια το εκάστοτε σημείο συνάντησης, άλλοτε τον ιδανικό τόπο για μια σκιερή ανάπαυλα κάτω από τα πλατάνια, τις δάφνες, τις ακακίες και τους ευκαλύπτους που πλέον αντικατέστησαν τα προαναφερθέντα δέντρα.

Η αίγλη και η πρωτοφανής ομορφιά που «αναβλύζει» στις μέρες μας, έρχεται σε αντιδιαστολή με την επικινδυνότητα που παρουσίαζε στα τέλη 19ου – αρχές 20ού αιώνα, οπότε αποτελούσε σημαντική εστία μόλυνσης. Βλέπετε, στα νερά του κατέληγαν τα λύματα των υπαίθριων σφαγείων, της τοπικής λαχαναγοράς ή των βυρσοδεψείων της εποχής ενώ, μέχρι το ’47 -οπότε και διευθετήθηκε η κοίτη του-, ο Ληθαίος ενίοτε «φούσκωνε», δημιουργώντας πλημμύρες με καταστροφικές συνέπειες για τη ζωή και τις περιουσίες των κατοίκων.

Ιστορία & Πολιτισμός
Καλύτερος τρόπος μύησης στην ιστορία των Τρικάλων, της κατά την αρχαιότητα επονομαζόμενης Τρίκκης -τίτλος που παραμένει στον δήμο και οφείλεται στην ομώνυμη νύμφη, κόρη του Πηνειού-, είναι να κατευθυνθείτε στο άκρως ενημερωμένο μουσείο Πόλης. Ο λόγος για το Πολιτιστικό Κέντρο Κλιάφα, το βιομηχανικό κτίριο του 1926 που λειτούργησε ως ψυγείο, παγοποιείο και εργοστάσιο εμφιάλωσης του δημοφιλούς αναψυκτικού. Το μουσείο φτιάχτηκε με δαπάνη της εταιρείας και λειτουργεί από το 2003. Οι βαριές πόρτες που κάποτε διαφύλατταν την ψύξη έχουν διατηρηθεί ανέπαφες και εντός του άνευ παραθύρων κτίσματος, το παρελθόν ξυπνά απ’ τον λήθαργο.

Πάνω απ΄το Βαρούσι, δεσπόζει το ορατό σχεδόν από κάθε γωνιά, Ρολόι

Οσο για τη σύγχρονη ιστορία, αυτή ξεπηδά μια ανάσα μακριά από τον ανακαινισμένο Σιδηροδρομικό Σταθμό του 1886, εντός του Μύλου Ματσόπουλου. Το βιομηχανικό κτίσμα του 1884, ο πρώτος κυλινδρόμυλος της Ελλάδας και μεγαλύτερος των Βαλκανίων, λειτουργούσε με κινητήρια δύναμη τον Αγιαμονιώτη ποταμό που ως σήμερα κυλά στις παρυφές του. Το ’77 και μετά τον θάνατο του τελευταίου ιδιοκτήτη, -υπευθύνου για το σημερινό του όνομα-, επήλθε στο Δήμο Τρικκαίων.

Στις μέρες μας, η τριώροφη, ξύλινη εγκατάσταση αλλά και τα επιμέρους κτίσματα μετουσιώθηκαν σε έναν πολυχώρο τέχνης που στεγάζει το δημοτικό (χειμερινό και θερινό) κινηματογράφο, το δημοτικό θέατρο, καθώς επίσης και τα εργαστήρια ζωγραφικής, θεάτρου και γλυπτικής.

Το παλιό μακαρονοποιείο λειτουργεί ως ξενώνας καλλιτεχνών, εντός του μύλου φιλοξενείται studio (δωρεάν) ηχογράφησης, το cine-cafe είναι ένας μίνι εκθεσιακός χώρος για όλες τις ώρες… Φυσικό σκηνικό από μόνο του, σφύζει από ζωή αφού προτιμάται, είτε για την παρακολούθηση εκθέσεων, μουσικών δρώμενων ή θεατρικών παραστάσεων.

Από το Βαρούσι στο Φρούριο
Κάτω απ’ το πύρινο στεφάνι, το Βαρούσι φεγγοβολά και σε μαγεύει ταξιδεύοντάς σας πίσω στο χρόνο… Εδώ μεγάλωσε ο μεγάλος μουσουργός Βασίλης Τσιτσάνης. Σε κάποιο από αυτά τα «δύο στενά» περπάτησε και -κατά τη μία εκδοχή- μαχαιρώθηκε, ο «μάγκας» του Μεσοπολέμου και λάτρης του ωραίου φύλου, χιλιοτραγουδισμένος Σακαφλιάς. (Η άλλη, τον θέλει να αφήνει την τελευταία του πνοή εντός της «στενής» όπου και οδηγήθηκε λόγω προκλητικής -ό,τι και αν σημαίνει αυτό για την εποχή- συμπεριφοράς…)

Σε λιγοστά σημεία τα Μανάβικα θυμίζουν ακόμα την παλιά τους όψη

Το συγκεκριμένο τοπωνύμιο χρησιμοποιείται εν γένει ως οριοθέτηση των χριστιανικών κυρίως οικισμών που τοποθετούνταν στις παρυφές των κάστρων, ενώ ακούγεται απλά και ως «Παλιά Πόλη». Η παραδοσιακή γειτονιά με τα δίπατα του 17ου και 19ου αιώνα, τα σαχνισιά και τις ξύλινες πόρτες, φιλοξένησε τους εύπορους Τρικαλινούς και όπως προκύπτει από τις σύγχρονες αναπαλαιώσεις, το ίδιο κάνει και σήμερα. Κλειστά παράθυρα σε έντονα χρώματα, πλίνθοι, σοβάδες και καλαμιές κρύβουν μέσα τους ολάνθιστους κήπους. Δεκάδες εκκλησιές με σπάνιους θησαυρούς (τοιχογραφίες και περίτεχνα τέμπλα) ονοματίζουν τα πλακόστρωτα σοκάκια και σε μεταφέρουν ακόμα πιο ψηλά… Πίσω από την εκκλησιά της Παναγιάς Φανερωμένης, σκαλί-σκαλί, οδηγείσαι στο Φρούριο. Το βράδυ η όψη της συγκεκριμένης περιοχής αλλάζει και δυστυχώς αναφέρεται από τους ντόπιους ως κακόφημη.

Ανεβαίνοντας, οι κεραμοσκεπές της Παλιάς Πόλης ομογενοποιούν το «αρχοντικό» σκηνικό και η πύλη του ομώνυμου αναψυκτηρίου σε καλωσορίζει. Η θύρα του κάστρου βρίσκεται δυο βήματα παραπέρα και παραμένει ανοιχτή ως τις 3 το μεσημέρι. Εντός των τειχών, ένα μικρό θεατράκι, λιγοστοί επισκέπτες και πολλά έργα αναστήλωσης τελούν υπό κατασκευή.

Το σημείο αναφοράς της πόλης, έχει ρίζες που ανάγονται στα κλασικά χρόνια, ανακατασκευάστηκε από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό ενώ κατά την Τουρκοκρατία υπέστη αρκετές μετατροπές. Μια εξ αυτών, η προσθήκη του πύργου του ρολογιού στα μέσα του 17ου αιώνα. Οι βομβαρδισμοί των Γερμανών ήταν καταστρεπτικοί και το 1936, ο τότε δήμαρχος ανέγειρε στην ίδια θέση άλλο, ψηλότερο. Ο σημερινός πέτρινος πύργος μετρά τα 33 μ. και τα τρεμάμενα ξύλινα σκαλιά του οδηγούν στο τρίτο διάζωμα όπου και επιφυλάσσεται η καλύτερη πανοραμική θέα.

Πόσα έχεις να δεις ακόμα… Η οδός Προφήτη Ηλία σε μεταφέρει στον ομώνυμο λόφο- στο ασπροκόκκινο εκκλησάκι που τον ονομάτισε και φυλάει την πόλη από ψηλά. Μια δε θα ΄ρθεις εδώ μόνο για τη θέα. Το ξωκλήσει του 1896 συνορεύει με τον ζωολογικό κήπο που τα μεσημέρια και αυτός «ξεκουράζεται».

Στα παλιά Μανάβικα
Την καθημερινή ανάπαυλα απολαμβάνουν μικροί – μεγάλοι στα Μανάβικα, πρώην φτωχογειτονιά που ξαναζεί στα όρια πλατείας Πολυτεχνείου – Παλιάς Πόλης. Τα πορνεία της δεκαετίας του 1920 εγκαταλείφθηκαν, τη θέση τους έδωσαν σε λιγοστά παλαιοπωλεία ενώ, πριν από 30 χρόνια, αποφασίστηκε να στεγαστεί εκεί η μόνιμη λαϊκή αγορά.

Τυπογραφικά κλισέ στο παραδοσιακό πιεστήριο εντός του Πολιτιστικού Κέντρου Κλιάφα

Η ιδέα δεν άρεσε, η αγορά παρέμεινε στην 28ης Οκτωβρίου, μέχρι που στα τέλη του ’90 ένας «θαρραλέος» άνοιξε το πρώτο ταβερνάκι. Πολλά ακολούθησαν, δίπλα στα κουτούκια ξεπήδησαν καφετέριες και 15 χρόνια μετά, το νέο στέκι δίνει ανάσα «δροσιάς» στο κέντρο των Τρικάλων που ως τότε είχε να υπερηφανεύεται μόνο για τον πεζόδρομο της Ασκληπιού. Οι κρεατοφάγοι απολαμβάνουν νυχθημερόν λουκούλλεια γεύματα και οι φοιτητές γεμίζουν τα τραπέζια της πλατείας ΟΤΕ. Στη Σαράφη το cafe Rock’ a’ rito σερβίρει ποτά κάτω από τον τρούλο του παλιού χαμάμ και στην Ασκληπιού γίνεται, όπως πάντα, το αδιαχώρητο.

Μια γυναίκα ψήνει καλαμπόκι στην κεντρική γέφυρα. Ενας μεσήλικας βγάζει το ποδήλατο-αντίκα από την αποθήκη και κινείται με βιασύνη, στα παγκάκια κάνουν «πηγαδάκια» οι περαστικοί και όλοι, μα όλοι περπατούν. Ο ήλιος χαμηλώνει και οι παρέες συνωστίζονται πάνω στην κεντρική γέφυρα για να οργανώσουν το υπόλοιπο της βραδιάς… Το καλό φαγητό, οι όμορφες γυναίκες και ο Ληθαίος «καραδοκούν»… Μόνον τρία καλά στα Τρίκαλα; Μάλλον αξίζουν κάτι παραπάνω.