Επισκέψιμο μετά από χρόνια το σπήλαιο Θεόπετρας

Μετά την πρόσφατη ολοκλήρωση του ενταγμένου στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό πρόγραμμα Θεσσαλίας 2014-2020 (ΕΣΠΑ 2014-2020) έργου «Βελτίωση επισκεψιμότητας Σπηλαίου Θεόπετρας, Π.Ε. Τρικάλων», το σπήλαιο Θεόπετρας ανοίγει  εκ νέου για το κοινό.

Το σπήλαιο Θεόπετρας και το Κέντρο Τεκμηρίωσης και Εκπαίδευσης Σπηλαίου Θεόπετρας, θα λειτουργούν καθημερινά, εκτός Τρίτης από 08:30-15:30.

Η Πράξη με τίτλο «Βελτίωση επισκεψιμότητας Σπηλαίου Θεόπετρας» εντάχθηκε στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Θεσσαλίας 2014-2020 (ΕΣΠΑ 2014-2020) τον Απρίλιο του 2020. Το έργο είχε ως στόχο την αποκατάσταση της λειτουργίας του σπηλαίου και την εκ νέου απόδοσή του στο κοινό με όρους απόλυτης ασφάλειας τόσο για το ίδιο το μνημείο, όσο και για τους επισκέπτες του. Η Πράξη χρηματοδοτήθηκε από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους και περιελάμβανε δύο υποέργα:

Το Υποέργο 1 («Εργασίες προστασίας και ανάδειξης του σπηλαίου Θεόπετρας»), τελικής δαπάνης 282.259,55€, υλοποιήθηκε από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας με τη μέθοδο της αυτεπιστασίας  και είχε ως στόχο την προστασία των αρχαιολογικών επιχώσεων και την αναβάθμιση των υποδομών ανάδειξης στο εσωτερικό του σπηλαίου, οι οποίες λόγω της παρόδου του χρόνου και των ιδιαίτερων συνθηκών του σπηλαιοπεριβάλλοντος (υγρασία, σταγονορροή κ.λπ.) είχαν υποστεί εκτεταμένες φθορές. Στο πλαίσιο αυτό:

• Στεγανοποιήθηκε ο διάδρομος κίνησης των επισκεπτών και κατασκευάστηκαν σύνθετες διατάξεις συλλογής της σταγονορροής που προκαλούσε διάβρωση και καταπτώσεις των μαρτύρων και των παρειών των ανασκαφικών τομών, με όσο το δυνατόν μικρότερη αισθητική επιβάρυνση του μνημείου.
• Εγκαταστάθηκε νέο σύστημα ηλεκτροφωτισμού του σπηλαίου με προβολείς LED για τη μείωση των θερμικών εκπομπών και της ακτινοβολίας UV που αποτελούν τους κύριους παράγοντες ανάπτυξης επιλιθικής χλωρίδας (της λεγόμενης «πράσινης ασθένειας των σπηλαίων»). Ο νέος φωτισμός ανάδειξης επιτυγχάνει οπτική εργονομία, μείωση της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης του χώρου και περιορισμό του ενεργειακού αποτυπώματος του μνημείου και διασφαλίζει την επαρκή ορατότητα και οπτική άνεση κατά την περιήγηση των επισκεπτών .
• Για την λειτουργική αναβάθμιση του χώρου και την πιο εύρυθμη διαχείριση των επισκεπτών, τοποθετήθηκε σύστημα ενδοεπικοινωνίας μεταξύ εκδοτηρίου και σπηλαίου, καθώς και σύστημα οπτικής επιτήρησης και καταγραφής στο εσωτερικό και τον περιβάλλοντα χώρο του σπηλαίου.
• Μελετήθηκε και αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά το έντονο πρόβλημα της ανάπτυξης μικροχλωρίδας στο εσωτερικό του σπηλαίου, η οποία προκλήθηκε από την διατάραξη του μικροκλίματός του, κυρίως λόγω της χρήσης συμβατικού φωτισμού πυρακτώσεως.

Εκτός από τις παραπάνω παρεμβάσεις, πραγματοποιήθηκε πλήθος άλλων εργασιών, όπως αντικατάσταση της θύρας εισόδου στο σπήλαιο, συντήρηση και αναβάθμιση του συνόλου των σιδηροκατασκευών (φορέας διαδρόμου, κιγκλιδώματα κ.λπ.) στο εσωτερικό και τον περιβάλλοντα χώρο του μνημείου, καθώς και αντικατάσταση των ενημερωτικών πινακίδων και παραγωγή έντυπου φυλλαδίου. Στο σπήλαιο τοποθετήθηκαν πινακίδες με γραφή Braille για τους επισκέπτες με προβλήματα όρασης, στους οποίους θα παρέχονται και ανάλογα φυλλάδια, ενώ επισκευάστηκαν και τέθηκαν εκ νέου σε λειτουργία τα αναβατόρια στην κλίμακα πρόσβασης προς το σπήλαιο, καθιστώντας έτσι εκ νέου το μνημείο απόλυτα προσβάσιμο και φιλικό για τα ΑμΕΑ.

Για την ομαλή εκτέλεση όλων των παραπάνω εργασιών απαιτήθηκε ο πολύμηνος καθαρισμός όλης της έκτασης του σπηλαίου και η απομάκρυνση με αρχαιολογικές διαδικασίες των επιχώσεων που είχαν καλύψει μεγάλες εκτάσεις των ανασκαφικών τομών. Κατά την διαδικασία αρχαιολογικού καθαρισμού των ανασκαφικών τομών εντοπίστηκαν πολυάριθμα ευρήματα από όλες τις χρονικές περιόδους χρήσης του σπηλαίου (Μέση και Ανώτερη Παλαιολιθική, Μεσολιθική, Νεολιθική), τα οποία συμπληρώνουν την ήδη γνωστή και καλά τεκμηριωμένη εικόνα που έχει προκύψει από τη συστηματική ανασκαφική διερεύνηση του σπηλαίου.

Το Υποέργο 2 («Στερέωση βραχωδών πρανών στο Σπήλαιο Θεόπετρας»), δαπάνης 1.697.276,30€, υλοποιήθηκε από την Διεύθυνση Τεχνικών Έργων της Π.Ε. Τρικάλων, σε εφαρμογή υπογραφείσας προγραμματικής σύμβασης μεταξύ Υπουργείου Πολιτισμού και Περιφέρειας Θεσσαλίας και είχε ως στόχο την αντιμετώπιση του κινδύνου πτώσης των βραχωδών πρανών και τη διασφάλιση των επισκεπτών εντός και εκτός του σπηλαίου. Στο πλαίσιο του έργου πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες αγκυρώσεις με παθητικά αγκύρια μήκους 8μ. στο εσωτερικό του σπηλαίου, καθώς και αγκυρώσεις μεμονωμένων βραχοτεμαχίων στα εξωτερικά πρανή πρόσβασης στο σπήλαιο, ενώ με χρήση γερανοφόρου οχήματος και ελικοπτέρου εγκαταστάθηκαν από εξειδικευμένο προσωπικό (εναερίτες – αναρριχητές) ισχυροί φράχτες ανάσχεσης βραχοπτώσεων και αγκυρωμένο πλέγμα επένδυσης των βραχωδών πρανών.

Το έργο αποκατάστασης της λειτουργίας του σπηλαίου Θεόπετρας υπήρξε ένα εξαιρετικά σύνθετο εγχείρημα, λόγω των σημαντικών τεχνικών δυσκολιών που παρουσίαζαν οι απαιτούμενες επεμβάσεις και της ιδιαιτερότητας που προσέδιδε η μεγάλη αρχαιολογική σημασία του χώρου. Για την ολοκλήρωσή του εργάστηκαν με ευσυνειδησία και υπευθυνότητα ειδικοί επιστήμονες (αρχαιολόγοι, μηχανικοί, βιολόγοι) και προσωπικό της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας και της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων Π.Ε. Τρικάλων, ενώ καθοριστική υπήρξε η εξαιρετική συνεργασία των υπηρεσιών με την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης Ε.Π. Περιφέρειας Θεσσαλίας, η οποία επέτρεψε την επίλυση όλων των προβλημάτων που παρουσιάστηκαν.

Σημαντική υπήρξε, επίσης, η βοήθεια που προσέφερε τις προηγούμενες ημέρες ο Δήμος Μετεώρων μέσω  του Αντιδημάρχου κ. Α. Παπαναστασίου, ο οποίος συντόνισε ομάδα υπαλλήλων του δήμου και εθελοντών από την κοινότητα της Θεόπετρας που συνέδραμαν στις εργασίες ευπρεπισμού του αρχαιολογικού χώρου. Όλοι επέδειξαν μεγάλο ενθουσιασμό, εργατικότητα και υπευθυνότητα και η υπηρεσία μας τους ευχαριστεί θερμά.

Η προστασία του εξαιρετικά σημαντικού σπηλαίου και η ομαλή και απρόσκοπτη λειτουργία του αποτελεί ευθύνη και δέσμευση της αρμόδιας υπηρεσιακής μονάδας του Υπουργείου Πολιτισμού, της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας. Το σπήλαιο ανοίγει και πάλι για το κοινό μπαίνοντας εκ νέου στον πολιτιστικό χάρτη της Θεσσαλίας.