Πώς πέφτουν μικρά αγόρια, ακόμα κι από την ηλικία των 7 ετών, στα νύχια της εξάρτησης από το gaming;
Το Dikaiologitika News μίλησε με τον εξειδικευμένο στο θέμα παιδοψυχίατρο Κωνσταντίνο Σιώμο και μεταφέρει μια ανησυχητική εικόνα, αλλά κι ένα οδηγό αναγνώρισης για τον εθισμό -χρήσιμο για τους γονείς- από το ιατρείο απεξάρτησης στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Λάρισας, σήμερα, 11/2 που είναι παγκόσμια Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου.
Το ειδικό ιατρείο για το Gaming Disorder –διαταραχή ηλεκτρονικού παιχνιδιού– όπως ονομάζεται από το 2018 η επίσημα αναγνωρισμένη διαταραχή από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ξεκίνησε να λειτουργεί στην ψυχιατρική κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας τον περασμένο Φεβρουάριο με τα αιτήματα των οικογενειών να αυξάνονται σταθερά.
Το ιατρείο λειτουργεί κάθε Τετάρτη 09.00 με 14.00 για αγόρια από 10 έως 17 ετών κι ο δρ. Κωνσταντίνος Σιώμος είναι ο υπεύθυνος του ιατρείου. Σημειώνεται ότι αντίστοιχα ιατρεία λειτουργούν ακόμα στο νοσοκομείο Παίδων Αγία Σοφία και στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης.
«Αυτή την περίοδο παρακολουθούμε 15 αγόρια» μας λέει ο κ. Σιώμος και συνεχίζει: «Μέχρι σήμερα έχουμε αναλάβει την διάγνωση και συμβουλευτική υποστήριξη 50 οικογενειών. Έχουμε δει στο ιατρείο ακόμα και αγοράκι 7 ετών.
Οι εξαρτητικές συμπεριφορές εμφανίζονται πια σε ολοένα και μικρότερες ηλικίες. Όλα τα παιδιά που εξετάζουμε είναι αγόρια και είναι εθισμένοι παίκτες στα παιχνίδια πολλαπλών ρόλων. Ο σκληρός πυρήνας της διαταραχής εμφανίζεται στα παιδιά από 12 έως 25 ετών ενώ ο παγκόσμιος επιπολασμός της διαταραχής είναι σήμερα κοντά στο 4%. Πρόκειται άλλωστε, για μια αυτοτελή διαταραχή εθισμού κι όχι για δευτερογενές φαινόμενο».
Όπως εξηγεί ο κ. Σιώμος οι ανάγκες στην Θεσσαλία είναι πολλές αλλά δεν υπάρχουν πολλές δυνατότητες. Υπάρχει δηλαδή αναμονή μια και σε όλη την 5η ΥΠΕ (η υγειονομική περιφέρεια Θεσσαλίας & Στερεάς Ελλάδας) δεν υπάρχει αντίστοιχο ιατρείο.
Παρ’ όλα αυτά και για καλή τύχη της Λάρισας μόλις την περασμένη εβδομάδα και λόγω της υψηλής ζήτησης ξεκίνησε μια επιπρόσθετη προσπάθεια υποστήριξης των παιδιών στη ευρύτερη περιοχή. Πρόκειται για τα ειδικά επιμορφωτικά σεμινάρια για μαθητές από πέμπτη δημοτικού μέχρι Γ’ Λυκείου. Τα σεμινάρια πραγματοποιούνται στο αμφιθέατρο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου στην Λάρισα.
Μέχρι τώρα έχουν κλείσει θέση για να παρακολουθήσουν τα σεμινάρια 4.000 παιδιά μέχρι τον ερχόμενο Μάιο ενώ έχει γίνει ήδη κράτηση και για άλλα 3.000 παιδιά που θα παρακολουθήσουν το σεμινάριο από το επόμενο σχολικό έτος.
Έτσι, κάθε Τετάρτη 250 μικρότερα και μεγαλύτερα αγόρια παίρνουν θέσεις στις θέσεις του αμφιθεάτρου για να παρακολουθήσουν επί 2 ώρες πως μπορούν να αναγνωρίσουν την διαταραχή του εθισμού και να προφυλαχθούν από αυτήν. Το παραπάνω πρόγραμμα εφαρμόζεται στα σχολεία όλη της Θεσσαλίας.
Στην ουσία, τα παιδιά επιμορφώνονται στο κομμάτι της ψηφιακής νοημοσύνης, στη δημιουργική χρήση του μέσου και στην προστασία από το φαινόμενο της εξάρτησης στο gaming.
«Καταλαβαίνετε πόσο μεγάλη είναι η ανάγκη» λέει ο κ. Σιώμος και προσθέτει: «Σε αυτή τη διαταραχή υπάρχει μια τρομερή ανάγκη για επιμόρφωση σε επίπεδο σχολείων, παιδιών, εκπαιδευτικών αλλά και γονιών φυσικά».
Τα χαρακτηριστικά της διαταραχής
Πίσω, στις συναντήσεις του ιατρείου στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Λάρισας οι συνεδρίες γίνονται κατά προτίμηση ατομικά στα εθισμένα αγόρια, με τη μορφή της ατομικής συμπεριφορικής θεραπείας. Όταν όμως υπάρχει άρνηση για θεραπεία, η οποία είναι πολύ συχνή, τότε ακολουθείται είτε η λύση της οικογενειακής θεραπείας με τους γονείς να λαμβάνουν συμβουλές για το πως μπορούν να αντιμετωπίσουν το θέμα καλύτερα μαζί με το παιδί, είτε αν υπάρχει πλήρης άρνηση από τον πάσχοντα, μόνοι τους.
«Μιλάμε για οικογένειες στις οποίες η εξάρτηση του παιδιού προκαλεί φαινόμενα και καταστάσεις βίας, τα παιδιά αυτά έχουν μάθει να χειρίζονται τους γονείς τους και κυρίως έχουν αποσυρθεί από τις υποχρεώσεις του σχολείου» εξηγεί ο κ. Σιώμος.
Γατί τα κορίτσια δεν παρακολουθούν το ιατρείο
«Η συντριπτική πλειονότητα των παιδιών που έχουν πρόβλημα με το gaming είναι αγόρια. Μέχρι στιγμής κανένα κορίτσι δεν έχει παρακολουθηθεί στο ιατρείο μας. Αυτό συμβαίνει γιατί η διαταραχή από την οποία πάσχουν τα κορίτσια, δηλαδή το να είναι έρμαια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, του instagram και των αμέτρητων selfies δεν είναι ακόμα μια επίσημα αναγνωρισμένη διαταραχή από τον ΠΟΥ όπως είναι το Gaming disorder. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν πρόκειται για μεγάλο πρόβλημα που πλήττει σε μεγάλο βαθμό τα κορίτσια».
Όπως πάντως μαθαίνουμε μέσα από την κουβέντα μας με τον κ. Σιώμο, τα αγόρια είναι πιο ευάλωτα γιατί τείνουν να παίζουν περισσότερο παιχνίδια δράσης, με μεγάλη ένταση, καθώς και παιχνίδια ρόλων όπου σχηματίζονται ομάδες με έντονες διαδράσεις μεταξύ τους και μεγάλο ανταγωνισμό. Τα κορίτσια τείνουν να ασχολούνται περισσότερο με κοινωνικά παιχνίδια, χαμηλής έντασης.
Τα αγόρια είναι πολύ πιθανότερο να εκδηλώσουν ανταγωνισμό, αρχηγικές τάσεις, προτίμηση προς γρήγορη δράση χωρίς περισυλλογή, και θα αναζητήσουν την αναγνώριση μέσω της επίτευξης στο παιχνίδι, από το πόσο καλοί παίκτες είναι είτε σαν μονάδες είτε στο πλαίσιο της ομάδας.
Αντίστροφα τα κορίτσια προτιμούν τη διάδραση σε ισότιμες ομάδες όπου θα θέλουν την αναγνώριση της ομάδας μέσα από θετικά συναισθήματα εγγύτητας, αλληλομοιράσματος και αναστοχασμού κάθε κοινωνικού γεγονότος γύρω τους. Καθώς τα διαφορετικά τμήματα του εγκεφάλου ωριμάζουν με διαφορετικό ρυθμό στα δύο φύλα, τα αγόρι υστερούν σημαντικά στην ωρίμανση του προμετωπιαίου φλοιού που ρυθμίζει την παρορμητικότητα και την επιθετικότητα.
Όσο για τον εθισμό στο gaming το στοιχείο κλειδί είναι ο εθισμός στην αλληλεπίδραση. «Αυτό είναι το κλειδί της διαταραχής. Η αλληλεπίδραση είναι ανταμοιβή και η ανταμοιβή ισοδυναμεί με αύξηση της ντοπαμίνης» καταλήγει ο κ. Σιώμος.
Το τι προκαλεί αυτή η αύξηση της ντοπαμινής είναι τρομαχτικό.
Πώς πέφτουν παιδιά στα νύχια του εθισμού
Στην ερώτηση μας στον κο Σιώμο για το πως πέφτουν τα παιδιά στα νύχια του εθισμού ο ίδιος μας απάντησε πως πρόκειται για περιπτώσεις όπου οι γονείς αυτών των παιδιών έχουν λειτουργήσει με ένα μοντέλο υπέρ- προστασίας απέναντι στο παιδί τους από πολύ νωρίς. Ο γονείς εκχωρούν από μικρή ηλικία πολλά δικαιώματα στο παιδί, το οποίο ξεκινά με τη σειρά του να χτίζει τη συμπεριφορά του πάνω σε αυτή την υπέρμετρη ελευθερία.
Ακολουθεί μια κατάσταση ντόμινο. Κάποια στιγμή ξεκινούν οι χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο και τα κίνητρα για μάθηση γίνονται ανύπαρκτα. Η κατάσταση αρχίζει έπειτα να επηρεάζει όλη την οικογένεια μια και πολλά από αυτά τα παιδιά εμφανίζουν δυσθυμία και σε αρκετές περιπτώσεις κι επιθετική συμπεριφορά απέναντι στους γονείς τους, όταν οι τελευταίοι προσπαθήσουν να αποτραβήξουν το παιδί από την αλόγιστη χρήση του διαδικτύου. «Έχω δει ακόμα και γονείς που χρειάστηκε να ειδοποιήσουν τον εισαγγελέα ανηλίκων για να προφυλαχθούν από την εκρηκτική συμπεριφορά του παιδιού τους» εξηγεί ο κος Σιώμος.
Και πόσο εύκολα ξεμπερδεύει ένα αγόρι που έχει… αρρωστήσει μια φορά ψυχολογικά στη ζωή του από την εξάρτηση στο gaming και στο διαδίκτυο; Η απάντηση δεν είναι και τόσο…εύηχη.
«Πρόκειται για μια δια βίου μάχη. Ο κίνδυνος της υποτροπής θα ελλοχεύει πάντα. Αυτό, γιατί σε κάθε δύσκολη κατάσταση, σε κάθε πιεστικό γεγονός που θα αντιμετωπίζει το παιδί ως παιδί και στη συνέχεια ως ενήλικας, το πρώτο πράγμα που θα σκέφτεται να κάνει είναι η απόδραση στο διαδίκτυο για να ανακουφιστεί και να αυξήσει την ντοπαμίνη».
Μάλιστα, όπως μας εξηγεί ο κος Σιώμος όταν ο ίδιος ξεκίνησε να εργάζεται πάνω σε αυτή τη διαταραχή το 2007, συνάντησε και παιδιά που έπαιζαν εμμονικά παιχνίδια και δεν αντιμετώπισαν έγκαιρα και σωστά το πρόβλημα. Σήμερα βρίσκονται σε πολύ κακή κατάσταση. « Αυτοί οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τώρα σοβαρά θέματα με την συναισθηματική και ψυχολογική τους κατάσταση κι έχασαν πολλές δεξιότητες κι ικανότητες που θα μπορούσαν να αποκτήσουν την ώρα που ήταν παιδιά» καταλήγει ο ίδιος.
Οδηγός για τον εθισμό – Χρήσιμες συμβουλές για γονείς
- Μειωμένος έλεγχος ως προς το παιχνίδι: Ο αυτοέλεγχος έχει να κάνει με το κατά πόσο μπορεί κάποιος να ασχοληθεί για συγκεκριμένο διάστημα με το παιχνίδι, χωρίς να χάνεται η αίσθηση του χρόνου και χωρίς να έχει ακραίες συναισθηματικές αντιδράσεις σε ό,τι συμβαίνει στο παιχνίδι (φωνές, οργή, κλάμα, απογοήτευση).
- Το παιχνίδι αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη προτεραιότητα στη ζωή του παιδιού, στο σημείο που να έρχεται πρώτο έναντι των άλλων ενδιαφερόντων και των υπόλοιπων δραστηριοτήτων- Το παιδί που είναι εθισμένο δεν έχει πλέον ενδιαφέρον να μιλήσει για οτιδήποτε άλλο με τους φίλους του, δεν έχει κοινό σημείο επαφής με τους γονείς κι εφόσον αναγκαστικά βρεθεί εκτός σπιτιού και μακριά από το μέσο με το οποίο παίζει, θα βρεθεί σε κατάσταση άγχους και θα πιέζει να ξαναπάει στο σπίτι ή να ξαναπάρει το τάμπλετ στα χέρια του ή το κινητό. Θα παρατήσει τα σπορ, τα χόμπυ, τις εξόδους (παρά μόνο για νετ καφέ), την ενημέρωση για το οτιδήποτε. Η ζωή του έχει περιοριστεί σε μία οθόνη.
- Συνέχιση του παιχνιδιού παρά την εμφάνιση αρνητικών συνεπειών – Στην αρχή θα έχουμε άρνηση (δεν κάνω κακό σε κανέναν, οι βαθμοί μου δεν είναι κακοί/είναι καλοί, δεν θέλω να πάω σχολείο επειδή δεν μαθαίνω τίποτα καινούργιο, δεν θέλω να βγω έξω επειδή οι φίλοι μου μιλάνε για πράγματα που δεν με ενδιαφέρουν, κ.ο.κ.). Στη συνέχεια θα έχουμε θυμό και αντίδραση, σαν να πρόκειται απλά για ένα θέμα όπου «δεν υπάρχει κατανόηση» από τους γονείς που θέλουν να το ελέγχουν στο τι να κάνει, ενώ αυτός/ή θα κάνει ό,τι θέλει, και τέλος υπάρχει σιωπή, αγνόηση, εκρήξεις οργής, εκλογικεύσεις («θα το σταματήσω όποτε θέλω», «δεν έχω πρόβλημα, εσείς έχετε πρόβλημα», κ.ο.κ.).
Οι γονείς καλό είναι να περιορίζουν όχι μόνο το χρόνο σε αυτά τα είδη παιχνιδιού αλλά κυρίως και τον αριθμό των παρτίδων. Δεν αρκεί να λέμε ότι θα παίξεις μία ώρα, ή θα είσαι στο διαδίκτυο 3 ώρες, αλλά θα πρέπει να ξεκαθαρίζουμε και το πόσες παρτίδες αυτό συνεπάγεται, για ένα παιχνίδι όπου η παρτίδα κρατάει μάξιμουμ μισή ώρα, λέμε ότι θα παίξεις 2 παρτίδες για την μία ώρα που έχουμε στο μυαλό μας χρήσης διαδικτύου, και αν χάσεις πολύ γρήγορα μπορείς να δεις ένα βίντεο στο YouTube, ή να παίξεις ένα παιχνιδάκι εκτός διαδικτύου. Με αυτόν τον τρόπο σταματάμε τον πολύ αρνητικό συνδυασμό μεγάλης έντασης και μεγάλης συχνότητας παιχνιδιού που κατά κανόνα ευθύνεται για την εμφάνιση εθισμού.
Ακόμα χρειάζεται:
- Κοινή στάση των δύο γονέων απέναντι στο πρόβλημα.
- Να δείξουν οι γονείς ότι ενδιαφέρονται
- Τοποθέτηση των ηλεκτρονικών συσκευών που μπορούν να συνδεθούν στο διαδίκτυο σε ένα ορατό σημείο.
- Συνεργασία με το παιδί για την κατάρτιση ενός προγράμματος χρήσης του Διαδικτύου.
- Καλλιέργεια εναλλακτικών δραστηριοτήτων από την προσχολική ηλικία
