«Πόσο ασφαλής αισθάνομαι σαν κλείνω τις κουρτίνες/
…Και τότε κουρτίνες ανοιχτές θα ‘χω, δε θα φοβάμαι,/
…Η πλάνη του εφήμερου εδώ δε θα ‘χει θέση,/ η αλήθεια ορθώνεται ψηλά κι άγκυρα έχει δέσει»
(«Οι κουρτίνες»)
Αν υπάρχει τέχνη που να μπορεί να εικονοποιεί τους ήχους και τη σιωπή των ανθρώπων, να αποδίδει με λέξεις το άφατο, το άρρητο και το ανομολόγητο, να φωτίζει την αλήθεια της ζωής και του κόσμου, αυτό είναι η ποίηση.
Κι αυτό γιατί η ποίηση έχει τη δική της δύναμη που αναβλύζει από τον αγώνα του ποιητικού υποκειμένου να αποκαλύπτει και να περιγράφει με γήινα χρώματα την κρυμμένη αλήθεια της ζωής του ανθρώπου. Αλήθεια και αλήθειες που δεν μπορούμε να δούμε ή δεν θέλουμε να δούμε γιατί μάς αρέσει να ζούμε με τις ψευδαισθήσεις και την ασφάλεια που μάς χαρίζουν οι «κουρτίνες».
Σύμφωνα με τον αμερικανό ποιητή Robert Frost«Ποίηση είναι όταν ένα συναίσθημα έχει βρει την σκέψη του και η σκέψη έχει βρει τις λέξεις».
Από αυτήν τη «διαδικασία» προέκυψε η ποιητική συλλογή της φιλολόγου Ειρήνης Ντάλα με τίτλο «Ειρήνης Έργα» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Γραφή».
Η ποίηση ανήκει στις τέχνες του λόγου. Ως τέχνη, αφού προέρχεται από το ρήμα τίκτω = γεννώ, γεννάει και εκφράζει τις ταλαντώσεις του νου και τα κύματα της ψυχής της Ειρήνης, δίνει μορφή στα συναισθήματά της και συγχρόνως εμπλουτίζει την δική μας αισθητική. Ταυτόχρονα μάς παρασύρει στην ομορφιά και «στολίζει» τη ζωή μας, μάς χαλαρώνει, μάς μελαγχολεί αλλά και μάς προβληματίζει.
Τα ποιήματα της Ειρήνης Ντάλα μάς παρακινούν να αναζητήσουμε και να σκιαγραφήσουμε τον δικό μας εσωτερικό κόσμο, να ανασύρουμε τα απωθημένα, να ζωντανέψουμε μνήμες.
Οι ποιητές με τους στίχους τους, όπως λέει και ο Στέφανος Παντελίδης «θα μάς ξεδέσουν τα μάτια/ θα μας λύσουν τα χέρια…/ και θα επουλώσουν τις πληγές μας».
Στην ποιητική συλλογή «Ειρήνης Έργα» η Ποίηση έδωσε στην ποιήτρια τον τρόπο να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις και τις δυσκολίες της ζωής, την ίδια στιγμή που της παρείχε την δύναμη να κινείται με ορμή και σθένος προς τα εμπρός. Στα ποιήματά της η Ειρήνη Ντάλα υπερασπίζεται αρχές, όπως: Μητρική αγάπη, θαυμασμός στο ανώτερο, ελευθερία, αποδοχή του μέτρου ενώ παράλληλα εναντιώνεται σε καταστάσεις, όπως: απιστία, πόλεμος, μοναξιά, ψεύδος. Εξάλλου τα «Ναι» και τα «Όχι» στη ζωή μας είναι αυτά που μάς καθορίζουν. Ενδεικτικά:
Η αξία του μέτρου
«Ηρέμησε, γονάτισε, τη φύση εκνευρίζεις,/ πως είσαι παντοδύναμος αδίκως το νομίζεις».(«Ύβρις»)
Στο ποίημα αυτό κυριαρχεί ως θέση και πρόταση ζωής η σεμνότητα, η ταπείνωση και η αποδοχή του μέτρου ως συμπαντικής αρχής. Αυτή η κοσμοποιός δύναμη εδώ και αιώνες υπενθυμίζει στον άνθρωπο την μικρότητά του.
Το υγρό στοιχείο
«Τα σκοτάδια μου ξεπλένεις/ και με σπρώχνεις ξανά στη ζωή»
(«Θάλασσά μου»)
Το υγρό στοιχείο δεσπόζει στο ποίημα αυτό και ιδιαίτερα το απόλυτο σύμβολό της, η θάλασσα, που έχει τη δύναμη να μάς αναζωογονεί και να μάς απαλλάσσει από τις πληγές του παρελθόντος και τα χτυπήματα της μοίρας.
Ο παραλογισμός του πολέμου
«Δεν πίστευα στα μάτια μου, τόση παραφροσύνη, ψυχές ντυμένες στο χακί,/ με το κακό στα χέρια, / πάλευαν νου και λογική»
(«Ξημέρωμα πολέμου»)
Οι παραπάνω στίχοι αποτυπώνουν με ενάργεια αυτό που χιλιάδες χρόνια πριν τόνισαν ιστορικοί και διανοητές, πως ο πόλεμος συνιστά την απόλυτη παραφροσύνη του ανθρώπου. Ο ουκρανικός πόλεμος απλά επικυρώνει την βαθύτερη δομή του πολέμου, την αποδόμηση της λογικής.
Το δάκρυ – Το γέλιο
«Τι ευλογία αυτό το δάκρυ που κυλά/ σα να ξεπλένει
τα απόνερα της λύπης».(«Το δάκρυ»)
«Γέλα και ρήμαξε το σύμπαν!/ Γέλα και γκρέμισε τη γη!/
Γέλα εσύ… πολύ!».(«Γέλα πολύ»)
Η λύτρωση και η απελευθέρωση δίνονται έξυπνα μέσα από τους στίχους των δύο αυτών ποιημάτων που αποτυπώνουν δύο καθαρά ανθρώπινες στιγμές. Τόσο το δάκρυ όσο και το γέλιο λειτουργούν πολλές φορές ως απελευθερωτικοί παράγοντες.
Διάλογος με τον θάνατο
«Ζωή να ζούμε πρώτα…/ κι έπειτα πάρε μας όπου θες».(«Ο θάνατος»)
Μπορεί ο θάνατος να σκορπά θλίψη και πόνο, φόβο και αγωνία, ωστόσο συνιστά την μόνη πραγματικότητα της ζωής μας. Ο θάνατος βρίσκει δικαίωση και γίνεται αποδεκτός μόνο όταν έχει κάποια κριτήρια «Βάλε σειρά… κριτήριο… να χαρείς!/ Κτήνος!/ Λυπήσου μας!». Ένας διάλογος με το αναπόφευκτο και το μοιραίο. Ένα κατηγορητήριο κι ένα παράπονο συνυφασμένα με την αποδοχή της φυσικής νομοτέλειας.
Τα σωτήρια σκιάχτρα
«Θεέ μου, να υπήρχε ένα γιγάντιο σκιάχτρο!…/ Ένα σκιάχτρο σε κάθε χώρα να στέκει!/ Μόνο τα σκιάχτρα θα μάς σώσουν…».(«Το σκιάχτρο»)
Η αγωνία για την Ελλάδα και την διεθνή ειρήνη αποτυπώνεται με την πρόταση για το «σκιάχτρο». Το ποιητικό εφεύρημα ξαφνιάζει τόσο ως προς την σύλληψή του όσο και ως προς τον ρόλο του. Ένα σκιάχτρο για να απωθεί και να φοβίζει το κακό του πολέμου και των εχθρών της ελευθερίας.
Η ισόβια μοναξιά
«Ισόβια σε σένα καταδικάστηκα./ Ισόβια εσύ σε μένα»
(«Μοναξιά μου ισόβια»)
Πώς μπορεί η ψυχοβόρα λειτουργία της μοναξιάς να αποτελεί και την μοναδική επιλογή μας; Πώς μπορεί το απεχθές πρόσωπο της μοναξιάς να συνιστά και τον αναγκαίο σύντροφο της ζωής μας;
Κατάλογος δικαιωμάτων
«Δικαίωμά μου απ’ τον παράδρομο να περπατάω…/ Δικαίωμά μου πόδια να στηλώνω από πείσμα…».(«Δικαίωμά μου»)
Στο συγκεκριμένο ποίημα καταγράφονται κάποια ανθρώπινα δικαιώματα που καμία διακήρυξη ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν πρόβλεψε κι από κανένα σύνταγμα δεν κατοχυρώνονται. Δικαιώματα της καθημερινής ζωής που διασώζουν την αξιοπρέπεια, την ελευθερία, την αυτονομία και τη μοναδικότητά μας.
Δομή – Ύφος
Τα ποιήματα της συλλογής «Ειρήνης Έργα» τα χαρακτηρίζει ο έντονος βιωματικός τρόπος με τον οποίο προσεγγίζονται καθημερινές καταστάσεις και εμπειρίες του απλού ανθρώπου, όπως: Η γέννηση και ο θάνατος, η μοναξιά, η απόρριψη και ο χωρισμός, η αγάπη και ο θαυμασμός, οι ανθρώπινες σχέσεις και οι χαρακτήρες των ανθρώπων.
Τον έντονο βιωματικό χαρακτήρα των ποιημάτων τον καθιστά εναργέστερο και ο εξομολογητικός τόνος της ποιητικής γραφής. Ωστόσο αυτός ο εξομολογητικός τόνος διαπερνά τα όρια του προσωπικού και καθίσταται καθολικός και πανανθρώπινος.
Η κυριαρχία του α΄ Ενικού προσώπου υπόρρητα δηλώνει τον αυτοβιογραφικό χαρακτήρα των ποιημάτων. Η παράλληλη παρουσία σε πολλά ποιήματα του β΄ Ενικού με την αρωγή της προτρεπτικής υποτακτικής συνυφαίνουν ένα κλίμα θεατρικού διαλόγου, όπου το Εγώ, το Εσύ, το Εμείς και το Αυτοί εναλλάσσουν ρόλους. Έτσι τα ποιήματα προκαλούν το ενδιαφέρον του αναγνώστη που εστιάζει την προσοχή σε εκείνα τα στοιχεία που αντανακλούν τις δικές του εμπειρίες και βιώματα.
Στα θετικά στοιχεία της ποιητικής συλλογής ανήκουν η πολλαπλότητα των θεμάτων και η χρήση ενός λεξιλογίου «Πρωταγωνιστές τους κομπάρσους χρήζω» που αποφεύγει την ακρότητα του καθημερινού και του εξεζητημένου. Είναι σημαντικό το τέλος της ανάγνωσης ενός ποιήματος να το συνοδεύει η εύκολη εστίαση στον πυρήνα του νοήματός του αλλά και η δυνατότητα να σχηματίζεις δικούς σου ομόκεντρους κύκλους άλλων νοημάτων.
Επιμύθιον
«Το δύσκολο είναι μέχρι να λύσεις τα σχοινιά… Μετά θες δεν θες το κάνεις το ταξίδι»
Ευχόμαστε η Ειρήνη Ντάλα να συνεχίσει το μαγευτικό ταξίδι της ποίησης με επόμενες ποιητικές συλλογές.
Αφροδίτη Μαργαρίτη
Φιλόλογος
