Η Ιαπωνική παράδοση και ο «προφήτης των σεισμών»
Τα τελευταία χρόνια, εικόνες ενός παράξενου, φιδίσιου θαλάσσιου πλάσματος κάνουν τον γύρο του διαδικτύου κάθε φορά που σημειώνεται μεγάλος σεισμός στην Ασία. Πρόκειται για τον λεγόμενο οφιουρά (ή «σεισμοψάρι» όπως αποκαλείται από τα media), ένα βαθύβιο είδος με μυστηριώδη παρουσία, που σε ορισμένες κουλτούρες θεωρείται προάγγελος σεισμικών δονήσεων. Πόσο αληθινός είναι αυτός ο μύθος; Και κυρίως: Μπορεί να εμφανιστεί ή να ζει και στα ελληνικά νερά;
Τι είναι ο Οφιουράς ή «σεισμοψάρι»;
Το ψάρι που συχνά συνδέεται με σεισμούς είναι το οφιούριος ή οφιοουράς (Oarfish στα αγγλικά, Regalecus glesne στη λατινική ονομασία). Είναι ένα από τα μεγαλύτερα γνωστά οστεώδη ψάρια στον κόσμο, φτάνοντας μέχρι και τα 11 μέτρα μήκος, και ζει σε βάθη από 200 έως 1.000 μέτρα. Έχει λεπτό, κορδέλατο σώμα και ένα χαρακτηριστικό ερυθρό πτερύγιο στην κορυφή, που του δίνει απόκοσμη εμφάνιση.
Η Ιαπωνική παράδοση και ο «προφήτης των σεισμών»
Στην Ιαπωνία και άλλες περιοχές του Ειρηνικού, η εμφάνιση του οφιουρά κοντά στις ακτές έχει συνδεθεί παραδοσιακά με επικείμενες φυσικές καταστροφές, ιδίως σεισμούς και τσουνάμι. Ο λαϊκός μύθος υποστηρίζει πως επειδή αυτά τα ψάρια ζουν σε μεγάλα βάθη, μπορούν να «αισθανθούν» γεωλογικές αλλαγές που προηγούνται ενός σεισμού, και έτσι ανεβαίνουν στην επιφάνεια λόγω στρες ή απορρύθμισης των αισθητηρίων τους.
Παρότι δεν υπάρχει επιστημονική απόδειξη για άμεση σύνδεση μεταξύ των εμφανίσεων αυτών και σεισμικών φαινομένων, σε ορισμένες περιπτώσεις όντως καταγράφηκαν θεάσεις οφιουράδων πριν από μεγάλους σεισμούς, όπως τον σεισμό της Φουκουσίμα το 2011.
Υπάρχουν οφιουράδες στην Ελλάδα;
Η απάντηση είναι όχι ακριβώς, τουλάχιστον όχι το ίδιο είδος (Regalecus glesne), αλλά… σχεδόν. Στο Αιγαίο και το Ιόνιο πέλαγος δεν έχουν αναφερθεί επίσημα εμφανίσεις του «σεισμοψαριού», ωστόσο υπάρχουν άλλα βαθύβια είδη με παρόμοια συμπεριφορά και μορφολογία, όπως:
- Τριχιοσαρδίνη (Bristlemouth)
- Μεγάλες νηκτικές γλώσσες (Bathypterois)
- Αγγελοκαρχαρίες (Squatina squatina), που ζουν σε βάθη και εμφανίζονται σπάνια.
Επιπλέον, στη Μεσόγειο δεν έχει διαπιστωθεί άμεση σύνδεση μεταξύ των θαλάσσιων εμφανίσεων και των σεισμών όπως στην Ιαπωνία ή στη Χιλή.
Τι λέει η επιστήμη;
Οι επιστήμονες είναι επιφυλακτικοί. Αν και υπάρχει η υπόθεση ότι ηλεκτρομαγνητικά κύματα ή πίεση από τεκτονικές πλάκες μπορούν να επηρεάσουν τους αισθητήρες ισορροπίας ορισμένων θαλάσσιων ζώων, η θεωρία δεν έχει επιβεβαιωθεί. Ορισμένοι ερευνητές θεωρούν ότι οι εμφανίσεις του οφιουρά είναι απλώς σπάνιες συμπτώσεις ή αποτέλεσμα θαλάσσιων ρευμάτων και ασθενειών.
Ο μύθος του «ψαριού-προφήτη» των σεισμών παραμένει ζωντανός, ιδίως σε πολιτισμούς που ζουν με τη διαρκή απειλή σεισμικών καταστροφών. Αν και στην Ελλάδα δεν έχει καταγραφεί η παρουσία του οφιουρά, το ενδιαφέρον για το φαινόμενο παραμένει υψηλό λόγω της σεισμικής δραστηριότητας της περιοχής.
Προς το παρόν, η επιστήμη δεν επιβεβαιώνει τη συσχέτιση, αλλά συνεχίζει να παρατηρεί. Το μέλλον ίσως μας φέρει πιο κοντά στην αποκρυπτογράφηση αυτών των φυσικών “προειδοποιητικών συστημάτων”.
