Τίνα Κουρκουμέλη: Αβερτοσιά σημαίνει ελευθερία

Αβερτοσιά σημαίνει… ελευθερία. Η Τίνα Κουρκουμέλη χρησιμοποιεί αυτό το επτανησιακό γλωσσικό ιδίωμα και βάζει την υπογραφή της σε μία ιστορία υποταγής, επανάστασης και γυναικείας χειραφέτησης. Ένα βιβλίο (εκδόσεις ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ) που στον πυρήνα του δεσπόζει η λέξη «ελευθερία», σε κάθε της μορφή κι έκφραση. Μία ιστορία με αναφορά στη δεκαετία του ’60 που έπαιξε βασικό ρόλο στην χειραφέτηση της Ελληνίδας γυναίκας με πρώτιστο έναυσμα την εκλογική ψήφο του 1956, όπως μας επισημαίνει η ίδια η συγγραφέας, στην κουβέντα που είχαμε με αφορμή το βιβλίο της.

Συνέντευξη στη Βιβή Μαργαρίτη

-Αβερτοσιά… κ. Κουρκουμέλη μιλήστε μου για την υπόθεση του βιβλίου σας.

-Πρόκειται για την εξελικτική, τολμηρή έως δραματική διαδρομή ζωή της Άρτεμης, μιας μαθήτριας  στην Κεφαλονιά και εν συνεχεία φοιτήτριας στην Αθήνα κατά την δεκαετία του ’60. Ένας συνεχής αγώνας θάρρους ενάντια στη συντηρητικότητα της κοινωνίας του νησιού, του σχολείου, της εκκλησίας  παράλληλα στην υποτακτική φύση της παιδικής φίλης της  Θάλειας.

-Τί σημαίνει «αβερτοσιά»;

– Αβερτοσιά, ένα επτανησιακό γλωσσικό ιδίωμα, σημαίνει απλωσιά, ευρυχωρία, …ελευθερία. Οι δυο πρώτες συνώνυμες έννοιες επεκτεινόμενες μεταφορικά σημαίνουν ελευθερία.

-Μια ιστορία υποταγής, επανάστασης και γυναικείας χειραφέτησης στη δεκαετία του ’60;

–Η δεκαετία του ’60 έπαιξε βασικό ρόλο στην χειραφέτηση της Ελληνίδας γυναίκας με πρώτιστο έναυσμα την εκλογική ψήφο του 1956. Για πρώτη φορά επετράπη να υψώσει την φωνή της μέσω της ελεύθερης ψήφου της. Από τα μέσα  της δεκαετίας του ’60 παρατηρείται μια ζωηρή ανάταση στην συμπεριφορά, τη μόδα, την κοινωνική της δράση. Η σεξουαλική επανάσταση της γυναίκας στη Γερμανία και Γαλλία δεν άφησε τον δικό μας γυναικείο πληθυσμό αδιάφορο. Το 1968 που αποτελεί ορόσημο στην Ευρώπη οι γυναίκες επαναστατούν τόσο μαζικά  για την ανεξαρτησία τους με αποτέλεσμα ο πατριαρχικός πατέρας να γίνεται απλά άφωνος παρατηρητής στα δρώμενα.

Στο μυθιστόρημα Αβερτοσιά τα γεγονότα ακολουθούν με την σειρά την υποταγή, την επανάσταση και την καταλυτική χειραφέτηση της κεντρικής ηρωίδας της Άρτεμης.

-Ένα βιβλίο που στον πυρήνα του δεσπόζει η λέξη «ελευθερία», σε κάθε της μορφή κι έκφραση;

-Ακριβώς. Η έννοια ελευθερία εδραιώνεται σιγά σιγά σε όλους τους τομείς, όμως με ακριβά τιμήματα. Τιμωρίες, διαπομπεύσεις, πολιτικοί διωγμοί. Τόσο η Άρτεμη όσο και η Θάλεια τα βιώνουν προσωπικά,  η κάθε μια άσχετα με ποιον τρόπο και για

ποιον σκοπό. Τα εξευτελιστικά μέσα ποινής των “αμαρτωλών” μαθητριών του γυμνασίου, η απαγόρευση κυκλοφορίας έστω και μετά του κηδεμόνα, όπως και οι αργότερα  απαγορεύσεις της  στρατιωτικής δικτατορίας αναταράσσουν ανελλιπώς την επαναστατική διάθεση της ηρωίδας για να καταλήξει κάθε φορά σε μια μικρή ελευθερία.

-Πόσο τα στερεότυπα μία κλειστής κοινωνίας επηρεάζουν τις ζωές των ανθρώπων;

-Όλοι μας γνωρίζουμε λίγο η πολύ από προσωπικές εμπειρίες τα ανεξίτηλα αποτυπώματα που αφήνει πίσω η στενότητα μιας οικογένειας η μια μεγαλύτερης κοινωνίας. Όσο υπάρχει στασιμότητα  τόσο αδρανεί η εξέλιξη  φέρνοντας γύρους στην ίδια ακτίνα. Κλειστή κοινωνία σημαίνει επανάληψη του ιδίου. Το ερώτημα είναι; αρκείται ο άνθρωπος στο κατεστημένο του; Δεν διακατέχεται από καινούριες ανάγκες  πνευματικού χαρακτήρα η ρεαλιστικού;

Στην περίπτωση της Άρτεμης δεσπόζει η αέναη αναζήτηση και απόκτηση του καινούριου. Σε αυτόν ακριβώς τον αγώνα σκοντάφτει πολλές φορές εις βάρος της προσωπικότητάς της.  Όμως  η δίψα για ανάταση την δικαιώνει.

-Πρόκειται για μία ηθογραφία της εποχής; Ένα μοναδικό αναγνωστικό ταξίδι στις ομορφιές του νησιού της Κεφαλονιάς της δεκαετίας του ’60;

-Το βιβλίο Αβερτοσιά δεν θα το έλεγα μόνο ηθογραφικό. Φυσικά και η εποχιακή ηθογραφία αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την συγγραφή μιας τέτοιας ιστορίας, όπως και το αναγνωστικό ταξίδι γίνεται αναπόφευκτο. Οι φυσικές ομορφιές της Κεφαλονιάς  δεν θα μπορούσαν παρά να κατευθύνουν πολλές από τις αποφάσεις που παίρνει η ηρωίδα. Πχ. η εξωτική αμμουδιά στα Καμίνια γίνεται σκηνή πάνω στην οποία διαδραματίζεται η συναισθησιακή συνάντηση με τον Γερμανό αρχαιολόγο που θα παίξει αργότερα μεγάλο ρόλο στις αποφάσεις της. Το γαλάζιο Ιόνιο μπροστά στα πόδια της, που πάντα την ακολουθεί, γίνεται ο δρόμος της καθημερινής της κατά φαντασία, απόδρασης.  

-Ποιο ήταν το έναυσμα για να γράψετε το μυθιστόρημα;

–Προσωπικά μου βιώματα αλλά και άλλων  με απασχόλησαν επί δεκαετίες στοχεύοντας πάντα στη συγγραφή ενός βιβλίου σαν δικαίωση, θα έλεγα, της δικής μου γενιάς. Π,χ.στο Αργοστόλι του ’60 υπήρξε ένας  διευθυντής γυμνασίου, όπως ακριβώς τον συναντάει ο αναγνώστης  στην “Αβερτοσιά”. Η “κολόνα” ως τιμωρία, υπήρξε, όπως και η αυτοκτονία. Στην Αθήνα της Χούντας οι συνεχείς διώξεις, ιδιαίτερα φοιτητών και η αντιστασιακή τους δράση με ενέπνευσαν.

-Η ηρωΐδα σας είναι υπαρκτό πρόσωπο ή δικό σας δημιούργημα;

–Η ιστορία της ηρωίδας στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα και πρόσωπα κεντημένα βέβαια με την ανάλογη δόση μυθοπλασίας, την οποία ο κάθε συγγραφέας χειρίζεται κατά το δοκούν. Ας μην ξεχνάμε, ότι λίγο ως πολύ η ψυχή του βρίσκεται μέσα στους ήρωές του.

-Μεταπηδήσατε από την ποίηση στην πεζογραφία… Ποιο σας συναρπάζει περισσότερο;

-Από μαθήτρια έγραφα ποιήματα και πεζά. Η ποίηση ήταν και είναι  χαρακτηριστικό  της οικογένειάς μου. Και οι δυο γονείς μου άφησαν πίσω τους “ποιητικές Ανθολογίες”. Τα πρώτα μου διηγήματα τα έγραψα στα δέκα τρία μου. Ας μη ξεχνάμε, ο Κεφαλονίτης γεννιέται ποιητής. Δεν γίνεται. Την ποιητική Ανθολογία “Παλινδρόμηση” την έγραψα παράλληλα με την “Αβερτοσιά”. Δύσκολο έως αδύνατο θα πουν μερικοί κριτικοί. Όμως έτσι είναι. Τα καλοκαίρια στην Κεφαλονιά γράφω ποιήματα. Τον χειμώνα στη Γερμανία μυθιστορήματα. Το επόμενο βρίσκεται ήδη εν πλώ.

Πατήστε εδώ για να δείτε απόσπασμα του βιβλίου

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Η Άρτεµη και η Θάλεια µεγαλώνουν µαζί στην Κεφαλονιά µετά τον σεισµό του 1953, αλλά η υποτακτική φύση της Θάλειας συγκρούεται µε την επαναστατική σκέψη της Άρτεµης και κάποια στιγµή οι δυο φίλες χωρίζουν.

Οι περιορισµοί της κλειστής κοινωνίας, ένας µεγάλος έρωτας και ανοµολόγητα µυστικά οδηγούν την ανήσυχη Άρτεµη σε φυγή. Η επιστροφή της Άρτεµης στην Κεφαλονιά µετά από δεκαετίες, για την κηδεία του καθηγητή τους, θα είναι καθοριστική…

Μια ιστορία υποταγής, επανάστασης και γυναικείας χειραφέτησης στη δεκαετία του ’60.

«Τα µηνύµατα βρίθουν, καταργούν τις χοϊκές διαστάσεις και τα όρια, και προσκαλούν τον αναγνώστη σε µια άδολη επανεξέταση και αξιολόγηση θέσεων ζωής.» –Σωκράτης Μελισσαράτος, ποιητής-δοκιµιογράφος, Kefaloniapress, 2016

«Το παιχνίδι ανάµεσα σε έντονα πεζολογικές και λυρικές διατυπώσεις αντιστοιχεί ακριβώς στην ικανότητaτης Τίνας Κουρκουµέλη να αντικρίζει µε αντικειµενική µατιά την πραγµατικότητα, διατηρώντας συγχρόνως την ευαισθησία και τον ροµαντισµό της.» –Αµαλία Τάτση, καλλιτέχνις-σοπράνο & φιλόλογος, inkefalonia, 2016

Σχετικά με τη συγγραφέα

Η Τίνα Κουρκουµέλη γεννήθηκε στη Σκάλα Κεφαλονιάς και σπούδασε Νοµική και Φιλολογία στην Αθήνα και το Würzburg. Εργάστηκε στο γερµανικό Δηµόσιο και στην ιδιωτική εκπαίδευση, µιλάει πέντε γλώσσες και γράφει στα ελληνικά και τα γερµανικά. Ζει µεταξύ Κολωνίας και Κεφαλονιάς και ασχολείται αποκλειστικά µε τη συγγραφή. Έχει εκδώσει την ποιητική συλλογή Παλινδρόµηση. Η Αβερτοσιά είναι το πρώτο της µυθιστόρηµα.