Έχει πολύ ισχυρή ιστορική βάση και είναι κάτι που συχνά λέγεται και βιωματικά από μεγάλο μέρος της εργατικής και της μεσαίας τάξης τάξης στην Ελλάδα αλλά ας το δούμε λίγο πιο αναλυτικά, γιατί είναι και πολιτικά και ιστορικά ενδιαφέρον.
Γράφει ο Γιάννης Παπαϊωάννου*
Περίοδος ΠΑΣΟΚ – 1981 έως αρχές 2000s
Το ΠΑΣΟΚ, ιδιαίτερα στην πρώτη του περίοδο (1981–1989) αλλά και κατά τις κυβερνήσεις Σημίτη (1996–2004), πραγματοποίησε μια σειρά φιλολαϊκών πολιτικών που επηρέασαν άμεσα την εργατική τάξη και ιδιαίτερα εκείνη την ομάδα ανθρώπων που το κράτος της δεξιάς είχε οδηγήσει στο οικονομικό και πολιτικό περιθώριο όπως συστηματικά κάνει και σήμερα.
Ας θυμηθούμε όμως τι έκανε το ΠΑΣΟΚ:
- Αναγνώριση Εθνικής Αντίστασης & ασφαλιστικά δικαιώματα για πολλές κοινωνικές ομάδες.
- Διεύρυνση του δημόσιου με προσλήψεις σε ένα κλειστό έως τότε κομματικό δημόσιο τομέα.
- Αύξηση των κατώτατων μισθών και συντάξεων.
- Καθιέρωση του 8ωρου και των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας.
- Δημόσια Υγεία: Δημιουργία του ΕΣΥ και μαζική πρόσβαση σε δομές υγείας στα χωρία και στην ύπαιθρο.
- Πρόσβαση σε ΑΕΙ για ευρύτερα κοινωνικά στρώματα.
- Συγκροτημένη στεγαστική πολιτική π.χ. Οργανισμός εργατικής Κατοικία και δάνεια με ευνοϊκούς όρους ως αποτέλεσμα χιλιάδες Έλληνες απέκτησαν κατοικία.
- Άνοδος της κατανάλωσης – μαζική πρόσβαση στον τουρισμό, αυτοκίνηση, νέα τεχνολογία.
Για όλους μας τα τέλη ’80 και κυρίως τα ’90s ήταν χρόνια που:
- Οι μισθοί ανέβαιναν.
- Υπήρχε εργασιακή ασφάλεια.
- Υπήρχε ένα κράτος πρόνοιας σε λειτουργία.
Κυρίως όμως το ΠΑΣΟΚ δεν ήταν απλώς ένα αυθεντικό “λαϊκό κόμμα” αλλά ήταν ένας μηχανισμός κοινωνικής ενσωμάτωσης. Πήρε την Ελλάδα από ένα μοντέλο μετεμφυλιακής δεξιάς ηγεμονίας και έβαλε τα λαϊκά στρώματα στο κέντρο της πολιτικής ζωής. Όχι απλώς ως ψηφοφόρους, αλλά ως πρωταγωνιστές και διαμορφωτές.
Κυρίως όμως επέτρεψε την κοινωνική κινητικότητα!
Τα παιδιά εργατών και αγροτών πλέον θα σπουδάζουν, δουλεύουν σε γραφεία, γίνονται επαγγελματίες, μικρομεσαίοι επιχειρηματίες, γιατροί φαρμακοποιοί, μηχανικοί, δικηγόροι κλπ.
Θα γίνονται αυτό που λέμε σήμερα “η μεσαία τάξη”. Μια μεσαία τάξη που αναπτύχθηκε μαζικά καθώς το όνειρο της κοινωνικής ανόδου έμοιαζε εφικτό (και συχνά ήταν).
Δεν θα πούμε απλά ότι το ΠΑΣΟΚ εκπροσώπησε τη μεσαία τάξη, στην ουσία τη δημιούργησε. Έβγαλε ανθρώπους από τη φτώχεια και τους έδωσε φωνή, ευκαιρίες αλλά και την αίσθηση ότι “αν δουλέψεις, ανεβαίνεις”.
Αυτό, για μια γενιά Ελλήνων, ήταν η μεγαλύτερη κοινωνική κατάκτηση της μεταπολίτευσης.
Σήμερα εννοούμε “μεσαία τάξη”:
- Οικογένειες με σταθερό εισόδημα, περιουσία (π.χ. σπίτι, αυτοκίνητο), δυνατότητα για κατανάλωση, διακοπές, σπουδές παιδιών.
- Επαγγελματίες, δημόσιοι υπάλληλοι, μικρομεσαίοι επιχειρηματίες.
- Κοινωνικά και πολιτικά ενεργό κομμάτι που θέλει να προοδεύει και έχει προσδοκία κοινωνικής ανόδου. Αυτός είναι και ο λόγος που το ΠΑΣΟΚ έχει τόσο ισχυρή συναισθηματική μνήμη, ακόμη και σε ψηφοφόρους που σήμερα έχουν απομακρυνθεί.
Η καταστροφή της μεσαίας τάξης η καταστροφή του Λαού.
Αυτή η κοινωνική άνοδος θα ενοχλεί! Η δομική αλλαγή της σχέσης των εργατικών και των λαϊκών στρωμάτων με το κράτος, την εργασία και την κοινωνία θα ενοχλεί πολύ βαθιά τα παλιά πολιτικά πελατειακά τζάκια και τις δομές μιας παγιωμένης εξουσίας!
Δεν ήταν τυχαίο που η μεσαία τάξη χτυπήθηκε πρώτη από τα μνημόνια αφού αυτό ήταν δομικός στόχος: η κοινωνική άνοδος που επέφερε το ΠΑΣΟΚ ενοχλούσε – γιατί αναδιανείμει δύναμη, πλούτο, εξουσία και προσδοκία.
Το ΔΝΤ, σε συνεργασία με πρόθυμες εγχώριες δυνάμεις, διέλυσε τα θεμέλια του κοινωνικού κράτους και έσπασε τον ιστό της μεσαίας τάξης.
Τα αποτελέσματα είναι εμφανή σήμερα ως εισοδηματική αστάθεια, φτωχοποίηση διάλυση επαγγελμάτων, φόβος, ανασφάλεια, αδυναμία κοινωνικής ανόδου, μετανάστευση των νέων.
Καταλήγοντας λοιπόν βλέπουμε ότι η ευημερία της εργατικής και μεσαίας τάξης δεν είναι ιστορικό ατύχημα. Ήταν πολιτική επιλογή του ΠΑΣΟΚ και η ευημερία της εξαρτάται από το ΠΑΣΟΚ!
Όπως και η σημερινή κρίση δεν είναι μοιραία. Είναι αποτέλεσμα λαθεμένων πολιτικών επιλογών που έκαναν οι Έλληνες από το 2004 και μετά.
Γι’ αυτό και η ιστορική μνήμη του ΠΑΣΟΚ παραμένει ακόμη ισχυρή.
Όχι για να επιστρέψουμε σε μια εποχή, αλλά για να ξαναχτίσουμε τις πολιτικές που έδωσαν και δίνουν αξιοπρέπεια σε όσους εργάζονται και αγωνίζονται.
