Κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά 2018-2019, τρεις μαθητές του Μουσικού Σχολείου Τρικάλων είχαν την ευκαιρία να συμμετάσχουν σε ειδικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας στο Άουσβιτς στην Πολωνία, ως αποτέλεσμα τιμητικής διάκρισης σε Πανελλήνιο μαθητικό διαγωνισμό δημιουργίας ταινίας μικρού μήκους (βίντεο). Συγκεκριμένα, οι μαθητές της Α΄ Λυκείου Παύλος Γαλάνης, Φώτης Παπανικολάου και Αλέξανδρος Παπαπαναγιώτου διακρίθηκαν στον διαγωνισμό που διοργάνωσε το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδας και το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων με θέμα «Το Ολοκαύτωμα και οι Έλληνες Εβραίοι». Την επίβλεψη των μαθητών και τον συντονισμό της ομάδας ανέλαβε η γράφουσα, Γεωργία Κολοβελώνη, φιλόλογος.
Θεματικό πεδίο του διαγωνισμού αποτέλεσε το Ολοκαύτωμα των Εβραίων στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με ιδιαίτερη μνεία στους Έλληνες Εβραίους. Οι μαθητές μέσα από τα έργα τους κλήθηκαν να εκφράσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους για το θέμα, καθώς και να προβληματιστούν σχετικά με τη σημασία και την επικαιρότητά του στη σύγχρονη ζωή.
Το ειδικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας περιελάμβανε προπαρασκευαστική συνάντηση (σεμινάριο), εκπαιδευτική επίσκεψη στο «Κρατικό Μουσείο Άουσβιτς-Μπίρκεναου» στην Πολωνία και απολογιστική συνάντηση στο Υπουργείο Παιδείας, στην οποία απονεμήθηκαν και οι τίτλοι διάκρισης στον διαγωνισμό.
Στο προπαρασκευαστικό σεμινάριο, το οποίο έλαβε χώρα στην Αθήνα στις 29 Μαρτίου, οι μαθητές ξεναγήθηκαν στους χώρους του Εβραϊκού Μουσείου, παρακολούθησαν ένα σύντομο χρονικό της παρουσίας των Εβραίων στον ελλαδικό χώρο και πληροφορήθηκαν τι είναι το Ολοκαύτωμα, μέσα από σχετικές εισηγήσεις και ανάγνωση μαρτυριών. Παράλληλα, τους δόθηκαν οδηγίες που αφορούσαν την εκπαιδευτική επίσκεψη στο Άουσβιτς. Στο τέλος του σεμιναρίου μοιράστηκε σε μαθητές και εκπαιδευτικούς ειδικό παιδαγωγικό υλικό σε ψηφιακή μορφή.
Η εκπαιδευτική επίσκεψη έλαβε χώρα 4 – 7 Απριλίου. Ήταν μια εμπειρία ζωής για όλους τους μαθητές που συμμετείχαν (συνολικά 120 μαθητές από διάφορα σχολεία της Ελλάδας, οι οποίοι επισκέφθηκαν διαδοχικά, σε τρεις αποστολές, το Κρατικό Μουσείο Άουσβιτς-Μπίρκεναου).
Οι μαθητές ακολούθησαν ένα εκτεταμένο, οχτάωρο εκπαιδευτικό πρόγραμμα ξενάγησης στα αγγλικά από ειδικούς ξεναγούς του Μουσείου και συνοδεύονταν από συνεργάτες του Εβραϊκού Μουσείου και τους συνοδούς εκπαιδευτικούς. Στο Άουσβιτς Ι περιηγήθηκαν σε ορισμένες από τις μόνιμες εκθέσεις του Μουσείου και είδαν τεκμήρια του Ολοκαυτώματος, τα οποία βρέθηκαν στο στρατόπεδο κατά την απελευθέρωσή του, όπως γυαλιά, ανθρώπινα τεχνητά μέλη, βαλίτσες, παπούτσια και άλλα προσωπικά αντικείμενα που ανήκαν στους δολοφονημένους. Στο Άουσβιτς ΙΙ-Μπίρκεναου, το οποίο ήταν το βασικό στρατόπεδο εξόντωσης, με πολλά υποστρατόπεδα, είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά τα ερείπια των κτισμάτων, όπως για παράδειγμα των κρεματορίων, όπου συντελέστηκε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Έχοντας προηγουμένως διαβάσει ποικίλες πηγές, κατά τη διάρκεια συλλογής υλικού για τη δημιουργία της ταινίας, και έχοντας παρακολουθήσει το ειδικό προπαρασκευαστικό σεμινάριο, οι μαθητές είχαν κάποιες γνώσεις για το θέμα. Η παρουσία όμως σ’ αυτόν τον τόπο μαρτυρίου ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία για όλους μας, πέρα από κάθε θεωρητική γνώση και προβληματισμό. Βλέποντας τα μπλοκ των βασανιστηρίων, τους τόνους ανθρώπινων μαλλιών, ένα από τα πιο συγκλονιστικά εκθέματα του Μουσείου, τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης, τα κρεματόρια, σταθήκαμε άναυδοι μην μπορώντας να αντιληφθούμε το μέγεθος της ναζιστικής θηριωδίας.
Παράλληλα με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, είχαμε την ευκαιρία να περιηγηθούμε στο ιστορικό κέντρο της Κρακοβίας, να δούμε από κοντά την Εβραϊκή συνοικία και τα υπόλοιπα αξιοθέατα της πόλης, αποπειρώμενοι μια σύντομη γνωριμία με την ιστορία και τον πολιτισμό της περιοχής.
Η απολογιστική συνάντηση «αποθεραπείας» έλαβε χώρα στο Υπουργείο Παιδείας, στις 7 Μαΐου. Στις ομιλίες τους, ο Γ.Γ. Θρησκευμάτων, κ. Γιώργος Καλαντζής, και η Διευθύντρια του ΕΜΕ, κα Ζανέτ Μπαττίνου τόνισαν την ανάγκη αποδοχής της διαφορετικότητας και τη σημασία αυτών των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Οι μαθητές, σε μια συζήτηση που διήρκεσε σχεδόν τρεις ώρες, είχαν την ευκαιρία να αναστοχαστούν πάνω σ’ αυτή τη σημαντική εμπειρία, καταθέτοντας τις απόψεις και τους προβληματισμούς τους.
Οι μαθητές του Μουσικού Σχολείου Τρικάλων, αποτιμώντας την επίσκεψή τους στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου, έγραψαν χαρακτηριστικά:
Η εκπαιδευτική επίσκεψη στο Άουσβιτς ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία. Αυτό που έχω να πω είναι ότι ο άνθρωπος μπορεί να γίνει ένα άψυχο τέρας δίχως πέτρινη καρδιά, διότι αν είχε έστω πέτρινη καρδιά τουλάχιστον θα έδειχνε λίγο σεβασμό σ’ αυτούς τους ανθρώπους. Ήταν φρικτό αυτό που γινόταν εκεί, ούτε ο νους μου δεν το αντιλαμβάνεται. Παρά τη βροχή και το περπάτημα δεν κουράστηκα. Οι φούρνοι, τα κρεματόρια, οι θάλαμοι αερίων, οι συνθήκες ζωής με βάλανε σε σκέψεις. (Παύλος Γαλάνης)
Το Άουσβιτς ήταν πολύ μεγαλύτερο απ’ ό,τι το περίμενα. Πολλά στρατόπεδα και υποστρατόπεδα, με εκατομμύρια νεκρούς, κυρίως Εβραίους, αλλά και Πολωνούς, Σοβιετικούς, Ρομά, ομοφυλόφιλους. Ίσως να μην συγκινήθηκα τόσο πολύ από αυτά που μας είχαν πει στο σεμινάριο, αλλά πηγαίνοντας εκεί και καταλαβαίνοντας πόσοι άνθρωποι πέθαναν και πώς πέθαναν, βλέποντας τα κρεματόρια, ένιωσα πολλά συναισθήματα. Όλα αυτά, τα κρεματόρια, οι φρικτές συνθήκες ζωής, δείχνουν πώς ο άνθρωπος μπορεί να γίνει απάνθρωπος. Κανείς δεν μπορεί να φέρει πίσω τις ζωές των ανθρώπων που χάθηκαν. Και όσοι επέζησαν με τις ιστορίες τους βοηθούν να μην ξεχαστούν όλα αυτά. Γιατί όλοι αυτοί ήταν άνθρωποι με τις ζωές τους πριν και μετά. Ήταν μια εμπειρία που θα μου μείνει αξέχαστη. (Φώτης Παπανικολάου)
Η εκπαιδευτική μας επίσκεψη στο Άουσβιτς ήταν μια μοναδική και εποικοδομητική εμπειρία. Το βασικό μου συναίσθημα ήταν λύπη και συμπόνια για τους ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους στα κρεματόρια. Επιπλέον, ένιωσα θυμό και αναλογίστηκα αν υπάρχουν όρια στην ανθρώπινη ψυχή, αν υπάρχει ανθρωπιά, αφού αυτοί οι άνθρωποι, οι Ναζί, διέπραξαν μια σειρά εγκλημάτων τέτοιας βαρβαρότητας και απανθρωπιάς. Ήταν ένα ξεχωριστό βίωμα, το οποίο δεν γνωρίζω αν θα ξαναζήσω στο μέλλον και σίγουρα θα μου μείνει αξέχαστο. (Αλέξανδρος Παπαπαναγιώτου)
Η επίσκεψη στο στρατόπεδο Άουσβιτς- Μπίρκεναου αποτέλεσε για όλους μας ένα βιωματικό μάθημα Ιστορίας, μια εμπειρία ζωής με μεγάλη παιδευτική σημασία. Σε μια εποχή κατά την οποία η κοινωνία σταδιακά απανθρωποποιείται, δείχνοντας το σκληρό της πρόσωπο απέναντι στο διαφορετικό, έχουμε χρέος, ως εκπαιδευτικοί και ως άνθρωποι, να μιλάμε στους μαθητές μας για αυτές τις θηριωδίες, για όλες τις μελανές σελίδες στην ιστορία της ανθρωπότητας, όχι μόνο προσφέροντάς τους γνώσεις, αλλά ενισχύοντας την κριτική τους σκέψη, ώστε να καθίστανται ικανοί να κατανοούν το παρελθόν και να ερμηνεύουν το παρόν.
Ας αφουγκραστούμε, προς αυτή την κατεύθυνση, τη φωνή του Εβραίου διανοούμενου Πρίμο Λέβι, επιζήσαντα του Ολοκαυτώματος, στο εξαιρετικό του ποίημα «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος»:
Εσείς που ήσυχα ζείτε / Στο ζεστό σας σπίτι /Και το βράδυ γυρνώντας θα βρείτε /Φαγητό και πρόσωπα φίλων / Σκεφτείτε εάν αυτό είναι ο άντρας /Αυτός /
Που δουλεύει στη λάσπη / Που δεν ησυχάζει ποτέ /Που παλεύει για λίγο ψωμί /Που πεθαίνει για ένα ναι ή ένα όχι./ Σκεφτείτε εάν αυτό είναι η γυναίκα /
Αυτή που έχασε / Τ’ όνομά της, τα μαλλιά της /Τη δύναμη να θυμάται /
Κρύο το στήθος άδεια τα μάτια / Σαν βάτραχος το χειμώνα. /
Σκεφτείτε ό,τι έχει συμβεί /Τις λέξεις αυτές σας ορίζω /
Γράψτε τις στην καρδιά σας / Στο σπίτι, στο δρόμο /
Πριν κοιμηθείτε όταν ξυπνάτε / Επαναλάβετέ τις στα παιδιά σας. […]
Γεωργία Κολοβελώνη, Φιλόλογος, M.Ed., MA
