Την Τρίτη ημέρα του φετινού Πάσχα στις 22 Απριλίου 2025 έγιναν τα εγκαίνια της έκθεσης έργων του ζωγράφου και γλύπτη Σταύρου Παπασάββα. Η έκθεση φιλοξενείται στους χώρους του δίδυμου Οθωμανικού λουτρού και είναι ανοιχτή για το κοινό ήδη από τις 16 Απριλίου, με την αυλαία να πέφτει στις 5 Μαΐου 2025∙ οργανώθηκε δε από τη σύζυγο του γλύπτη Marie Boussart – Παπασάββα ιδίαις δαπάναις και τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων. Ο επισκέπτης θα παρατηρήσει και θα θαυμάσει γλυπτά δουλεμένα σε χαλκό, πηλό, υδατογραφίες, σχέδια, αλλά και έργα με μεικτές τεχνικές.
Ποιος είναι όμως ο Σταύρος Παπασάββας;
Γεννήθηκε το 1928 στην Σταυρούπολη Ξάνθης. Υπήρξε ταλαντούχος σπουδαστής του βιολιού στο Ελληνικό Ωδείο. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα με δάσκαλο τον γλύπτη Μιχάλη Τόμπρο∙ σ’ αυτή την περίοδο πήρε και το πρώτο βραβείο γλυπτικής για ένα πορτρέτο. Στη συνέχεια παρακολούθησε μαθήματα στην Ecole des Beaux Arts του Παρισιού. Δίδαξε ως καθηγητής στη «Σχολή του Μουσείου Καλών Τεχνών» στη Βοστώνη στις ΗΠΑ. Μοίραζε τη ζωή του ανάμεσα στη Γαλλία, αποκτώντας παράλληλα και τη γαλλική υπηκοότητα, την Ελβετία και την Ελλάδα∙ έζησε επίσης αρκετά χρόνια στη Σουηδία. Ήταν μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (ΕΕΤΕ).Τα τελευταία χρόνια αναζήτησε την ηρεμία κοντά στη φύση στο Αυλωνάρι Ευβοίας.
Ταξίδεψε πολύ και παρουσίασε τη δουλειά του σε όλη την Ευρώπη και την Αμερική. Παρουσίασε τα έργα του σε πολλές ατομικές εκθέσεις και συμμετείχε και σε πολλές συλλογικές. Έργα του υπάρχουν σε μουσεία, σε ανοιχτούς χώρους καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Ο μαέστρος Δημήτρης Αγραφιώτης θυμάται πως ως μαθητές είχαν εμμονή με τη μουσική και τη λογοτεχνία. «Με τις ελάχιστες οικονομίες μας αγοράζαμε τις φτηνές, κυρίως άδετες, εκδόσεις από τους πάγκους απέναντι από την Ασκληπιού, στο αλσάκι στο πλάι της Νομικής. Ήταν μεγάλη, ανήσυχη και σύνθετη προσωπικότητα ο Σταύρος». Ήταν πάντα άνθρωπος σεμνός, χαμηλών τόνων και η αρχική εντύπωση ήταν ενός ανθρώπου κλειστού.
Υπήρξε πολύ παραγωγικός και ταυτόχρονα το ανικανοποίητο τον οδηγούσε πολύ συχνά να καταστρέφει με μεγάλη ευκολία σχέδιά του. Είχε βάλει από τη νεότητά του ακόμη πολύ ψηλά τον πήχυ στην τέχνη του.
Τις τελευταίες δεκαετίες στο Αυλωνάρι Ευβοίας, ονειρευόταν να κάνει την περιοχή κέντρο πολιτισμού, να δημιουργήσει μουσείο εικαστικών τεχνών. Εκεί στο χωριό, τις εξοχές, τα ποτάμια και τους μύλους της, τους χωματόδρομους, τα ξωκλήσια, όπως περιέγραψε ο ίδιος σε συνέντευξή του, ανασύστησε τη ζωή του. Φανταζόταν τα γλυπτά του ανάμεσα στα δέντρα, σ’ ένα ανοιχτό μουσείο της φύσης. Ήθελε πολύ να μπορεί ο κόσμος, τα παιδιά, τα σχολεία να τα βλέπουν ελεύθερα. Άντλησε την έμπνευση του από τον ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική φύση.
Ο Σταύρος Παπασάββας ήταν ένας σύγχρονος Έλληνας γλύπτης και ζωγράφος, ο οποίος απέδιδε με έναν ιδιαίτερα ξεχωριστό τρόπο τις μορφές στις συνθέσεις που επέλεγε να δημιουργήσει. Το αρχέτυπο υπήρχε πάντα στη βάση των εικαστικών προβληματισμών του∙ αυτό γονιμοποιούσε τη σκέψη του και οδηγούσε το χέρι του στη δημιουργία∙ αυτό ενυπάρχει στον διεσταλμένο ανθρώπινο όγκο των γλυπτών του, ανάγοντας τη σκέψη στις πρότερες ιδέες της γονιμότητας και του θείου.
Ο Παπασάββας ασχολήθηκε κυρίως με θέματα της ελληνικής μυθολογίας που αποκαλύπτονται κάτω από τις γραμμές τη συνεργείᾳ της φαντασίας, απελευθερώνοντας και συναισθηματικούς τόνους. Η ίδια η φαντασία τον ωθούσε να συνδυάζει στοιχεία σύγχρονα και μυθικά. Ο καλλιτέχνης, δουλεύοντας με μεγαλύτερη ελευθερία στη γλυπτική και στην κεραμική, εντυπωσιάζει με την τεχνογνωσία του και στα υλικά και στην σχηματοποίηση των μορφών.
Την προσοχή του θεατή ελκύει η αφηγηματική ικανότητα των ποικίλων μυθικών συμβολισμών των έργων του. Ο καλλιτέχνης τείνει στην μνημειακή γλυπτική με τους διεσταλμένους όγκους σημασιοδοτώντας με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο την εσώτερη ακτινοβολία του έργου. Οι ζωγραφικές μορφές συνείρονται με «τις ανεικονικές φόρμες της κεραμεικής του», την εξπρεσιονιστική αποτύπωση της ύπαρξης και τη τείνουσα σε κίνηση «καμπυλόγραμμη νωχελικότητα των γλυπτών».
Στην τέχνη του εμφανείς είναι οι επιρροές από τον Chagall, τον Ρicasso, τους ντανταϊστές και τους εξπρεσιονιστές, καθώς έκδηλη είναι η φουτουριστική και κυβική διάθεση στα έργα του.
Ο ίδιος ο γλύπτης μας προτρέπει: «Τρέξτε, παρακολουθείστε εκθέσεις, μουσεία, επισκεφθείτε ιστορικούς χώρους, πηγαίνετε σε διαλέξεις, δείτε εκπομπές… μη ξεχνώντας πως τη γλυπτική τη σπουδαία την καταλαβαίνουμε περισσότερο στο άγγιγμα, παρά με των ματιών το διάπλατο άνοιγμα».
Η τεχνοκριτικός Αθηνά Σχινά εκφράζοντας μια μεγάλη αλήθεια, δήλωσε πως «οι μεγάλες ανεικονικές φόρμες στην κεραμική του, θα μπορούσαν, εάν συγκεντρώνονταν κάποτε σε ενότητα, να μας γνωρίσουν έναν μεγάλο και αγνοημένο στην ίδια του τη χώρα καλλιτέχνη». Τέτοιος υπήρξε ο Σταύρος. «Ξένος στον ίδιο του τον τόπο».
Τα τελευταία χρόνια έγινε λόγος περισσότερος για τον γλύπτη Σταύρο Παπασάββα, όταν ευτυχής συγκυρία έφερε στο φως της δημοσιότητας τον ανάγλυφο Άγνωστο Στρατιώτη που έπλασε με άσπρο τσιμέντο ο γλύπτης, όταν υπηρετούσε θητεία σε στρατόπεδο στο Ζάρκο Τρικάλων. Ως μοντέλο χρησιμοποίησε έναν συστρατιώτη του, ο γιος του οποίου ήρθε και παρέστη στην ετήσια επιμνημόσυνη τελετή που γίνεται στο μνημείο. Έγιναν ήδη προσπάθειες συντήρησης του μνημείου και συνεχίζονται με την προσδοκία ότι θα ολοκληρωθούν οι ενέργειες διάσωσής του και κάποτε θα παραδοθεί όπως του αρμόζει στους επισκέπτες.
Ναυσικά Μουλά – Αγγελάκη
Φιλόλογος
