Ρικάρντο Καπούτο: «Αναμενόμενη η μετασεισμική ακολουθία, πολύ δύσκολο αλλά ίσως δεν αποκλείεται να σπάσει ένα μεγάλο, γειτονικό ρήγμα»

Ο Ιταλός καθηγητής Γεωλογίας των Σεισμών του Πανεπιστημίου Ferrara της Ιταλίας, Ρικάρντο Καπούτο, μίλησε για τα ρήγματα της Λαρίσης, της Ροδιάς, της Γυρτώνης και των Σοφάδων καθώς επίσης και τις επιφανειακές ρωγμές στα χωράφια της Πηνειάδας, το φαινόμενος της «Ρευστοποίησης»

Την άποψη ότι οι κάτοικοι των νομών Τρικάλων και Λάρισας θα πρέπει να συνηθίσουν να ζουν για αρκετούς μήνες ακόμη, ίσως και μέχρι το φθινόπωρο, το μαρτύριο των μετασεισμών, ως συνέχεια των δυο ισχυρών σεισμών εντάσεως 6,3 και 5,8 της Κλίμακας Ρίχτερ, της 3ης και 4ης Μαρτίου, μετέφερε σε μια αποκλειστική και εφ΄ όλης της ύλης συνέντευξη που παραχώρησε στην ηλεκτρονική εφημερίδα «ΚΡΗΝΗ LIVE», ο Ιταλός καθηγητής Γεωλογίας των Σεισμών του Πανεπιστημίου Ferrara της Ιταλίας, Ρικάρντο Καπούτο. Ο Ιταλός καθηγητής, ο οποίος συνδέεται συγγενικά με την περιοχή της Φαρκαδόνας, καθώς η σύζυγός του έλκει την καταγωγή του από την Πηνειάδα, έχει αναπτύσσει σειρά ερευνών στην περιοχή της Θεσσαλίας, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Φαρκαδόνας και του Τυρνάβου. Βρέθηκε στην περιοχή μας, την περασμένη εβδομάδα, λίγες μόλις εβδομάδες μετά τον καταστροφικό σεισμό των 6,3 Βαθμών της Κλίμακας Ρίχτερ, που είχε, ως συνέπεια την πρόκληση καταστροφών σε χωριά της Φαρκαδόνας και του Τυρνάβου. Ο ίδιος με αντιπροσωπεία συναδέλφων του, από πανεπιστήμια της χώρας και συγκεκριμένα τους κ.κ. Γιώργο Παπαθανασίου και Σωτήρη Βαλκανιώτη, από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Αλέξανδρο Σταμπαλίδη και Κωνσταντίνο Χαβανίδη, από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, επισκέφτηκε αρχικά την περιοχή της Πηνειάδας, όπου εξέτασαν τις επιφανειακές ρωγμές σε αγροκτήματα (ρωγμές με τη εμφάνιση νερού και άμμου), το γνωστό για τους Γεωλόγους και Σεισμολόγους, φαινόμενο της «Ρευστοποίησης» που εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην περιοχή μας, (ανάλογο φαινόμενο σημειώθηκε στους Σοφάδες από το σεισμό του 1954, εντάσεως 7 Ρίχτερ) και μετά τη Νέα Ζηλανδία, πριν λίγα χρόνια, από μεγάλο σεισμό με ανυπολόγιστες καταστροφές, καθώς επίσης και το ρήγμα Τυρνάβου που είναι ορατό και για το οποίο έχει μελετηθεί από Έλληνες και ευρωπαίους ειδικούς.

Για το φαινόμενο της ρευστοποίησης, όπως ανέφερε ο ίδιος και μέλη της ερευνητικής ομάδας δεν υπάρχει ανησυχία, καθώς προέκυψε σε μια περιοχή που δεν κατοικείται κι έρχεται ως αποτέλεσμα του μεγάλου σεισμού και του πλούσιου και επιφανειακού υδροφόρου ορίζοντα.

Σχετικά με τη σεισμική ακολουθία θεωρείται δικαιολογημένη, καθώς όπως ανέφερε, προέρχεται από δυο μεγάλους σεισμούς που δημιούργησαν πιέσεις και σπάσιμο μικρότερων γειτονικών ρηγμάτων.

«Όλοι οι μεγάλοι σεισμοί σαν κι αυτούς που ζήσατε στις 3 και 4 Μαρτίου δημιουργούν για μήνες μετασεισμούς. Τώρα το ενδεχόμενο να ξεκινήσει άλλη ακολουθία, δηλαδή να σπάσει άλλο μεγάλο ρήγμα, που θα έχει ως αποτέλεσμα να ξεκινήσει νέα ακολουθία, αυτό είναι άλλο ζήτημα και δεν το προβλέπουμε ακόμη. Δεν αποκλείεται να γίνει, αλλά εκτιμώ ότι είναι λίγες οι πιθανότητες.», τόνισε ο καθηγητής για να έρθει λίγο αργότερα να σχολιάσει άλλα ρήγματα της ευρύτερης περιοχής.

«Τα κοντινά ρήγματα τα γνωρίζουμε, όπως αυτό της Λαρίσης, της Ροδιάς, της Γυρτώνης, που τα έχω μελετήσει, τα βλέπω λίγο πιο δύσκολα να σπάσουν γιατί ήταν στη σκιά των πεδίων των τάσεων, αλλά το λιγότερο δύσκολο να σπάσει θα ήταν το ρήγμα Λαρίσης. Επαναλαμβάνω δεν το λέω σαν πρόβλεψη, σαν ενδεχόμενο.», σημείωσε ο γεωλόγος.

Σχετικά με τα όσα ακούγονται τελευταία και αφορούν το ρήγμα των Σοφάδων και το οποίο στις 30 Απριλίου του 1954 έδωσε ισχυρό σεισμό της τάξης των 7 Ρίχτερ, κι έγινε αισθητός σε όλη την Ελλάδα, ισοπέδωσε τους Σοφάδες και γύρο χωριά και είχε απώλεια 25 ανθρώπων, ο κ. Ρικάρντο Καπούτο, σημείωσε ότι δεν εμπνέει ανησυχία καθώς 70 περίπου χρόνια είναι λίγα να συγκεντρωθεί η αναγκαία ενέργεια που θα έδινε νέο σεισμό. Ίσως το συγκεκριμένο ρήγμα ξυπνήσει πολλές δεκαετίες αργότερα.

Ο καθηγητής αμέσως μετά την Πηνειάδα, και συγκεκριμένα το Σαββατοκύριακο βρέθηκε στην περιοχή του Τυρνάβου για να μελετήσει το εκεί ρήγμα. Η «ΚΡΗΝΗ LIVE» τον ακολούθησε εκεί, όπου πραγματοποίησε στάση στο Παλαιοσεισμικό Μουσείο-Μουσειακό Σεισμολογικό Πάρκο που δημιουργήθηκε μετά δικές του προσπάθειες και του συναδέλφου του κ. Μπρούνο Ελί, αρχαιολόγου, προ 25ετιας με την στήριξη του Δήμου. Δυστυχώς χρόνια μετά ο συγκεκριμένος χώρος που θα μπορούσε να αποτελεί πόλο έλξης για έρευνα των ειδικών αλλά και πληροφόρηση μαθητών και πολιτών παρουσιάζει σημάδια εγκατάλειψης με τον ευρωπαίο πανεπιστημιακό να ζητά από το Δήμο Τυρνάβου, την Περιφέρεια Θεσσαλίας και την πολιτεία, την ανάληψη πρωτοβουλιών που θα βοηθήσουν στην αξιοποίηση του χώρου, που αποτελεί τον πρώτο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Δείτε τι είπε ο Ιταλός καθηγητής Γεωλογίας:

-Πείτε μας δυο λόγια για την επίσκεψή σας στην περιοχή της Πηνειάδας και για το φαινόμενο των επιφανειακών ρωγμών.

Πρόκειται για επιφανειακές ρωγμές που είναι λίγα μόλις μέτρα από την επιφάνεια της γης. Ρωγμές που δημιουργούνται από ένα πολύ γνωστό φαινόμενο της Ρευστοποίησης. Παρουσιάζονται, όταν δημιουργούνται οι κατάλληλες γεωλογικές συνθήκες και με υλικά από άμμο, με πλούσιο υδροφόρο ορίζοντα, με πίεση του νερού. Όταν σημειώνεται ο σεισμός και με τους τραντασμούς, μπορούν να απελευθερώνονται με την πίεση νερό και άμμος, από σημεία που τα ευνοεί το έδαφος, αφήνοντας κάτι που θα μπορούσαμε να τα παρομοιάσουμε σαν μικρά ηφαίστεια άμμου. Αυτά τα φαινόμενα δεν δημιουργούν προβλήματα στις περιοχές που εμφανίστηκαν, όπως στην Πηνειάδα και δεν δημιουργούν πρόβλημα, γιατί δημιουργήθηκαν μέσα σε χωράφια. Δημιουργούν όμως πρόβλημα, αν σημειωθούν σε κατοικημένη περιοχή, όπου υπάρχει οικιστική ζώνη. Φανταστείτε ένα τέτοιο φαινόμενο να σημειωνόταν σε ένα σημείο που υπήρχε κτήριο. Αν εξερχόταν άμμος και νερό θα έλειπε υλικό στα θεμέλια, με αποτέλεσμα να πάρει κλίση. Το φαινόμενο της Ρευστοποίησης είναι ωραίο να το βλέπεις στα χωράφια, είναι όμως επικίνδυνο για ένα οικισμό.

Οι αγρότες δεν θα πρέπει να ανησυχούν, άνετα θα μπορούν να κάνουν τις εργασίες τους, με δυο τρία οργώματα ή καλής προετοιμασίας θα καλυφτεί,.

–Οι δυο μεγάλοι σεισμοί και οι μετασεισμική ακολουθία θα ξυπνήσουν τυφλά ή ακόμη και χαρτογραφημένα ρήγματα;

Κάθε σεισμός είναι μοναδικός. Κάθε σεισμός σημειώνεται από το σπάσιμο ενός ρήγματος. Κάθε ρήγμα μπορεί να είναι μέσα ή κοντά σε άλλα ρήγματα, που είναι παράλληλα με γωνίες, στην ίδια γραμμή ή παράλληλα σε άλλη γραμμή. Αυτό επηρεάζει το πεδίο των τάσεων. Όταν ενεργοποιείται ένα ρήγμα, πάλι το φαινόμενο του σεισμού αλλάζει το πεδίο των τάσεων, γενικώς σε μια μεγάλη περιοχή και μπορεί να μεταβάλει το πεδίο των τάσεων σε γειτονικά ρήγματα. Αν η αλλαγή των πεδίων των τάσεων είναι θετική, η ωρίμανση του ρήγματος είναι κοντινή, μπορεί να σπάσει μετά από 24ωρες, μπορεί να σπάσει μετά από 2 μέρες, μετά από 2 μήνες. Αν είναι θετικό θα σπάσει ούτως ή άλλως, όταν θα είναι ώριμο από άποψη δυνάμεως που είναι γύρο από το κοντινό ρήγμα. Αυτό το ρήγμα των 6,3 έσπασε γιατί οι δυνάμεις ήταν έτοιμες, μιας κι έφτασε στο κρητικό σημείο να μην αντέξουν άλλο τα πετρώματα με αποτέλεσμα να ξεκινήσει η ολίσθηση. Αυτό άλλαξε το πεδίο, μερικά ρήγματα έχουν σπάσει προς τα δυτικά, προς την Ελασσόνα, ως διεύθυνση, υπάρχουν όμως γύρο άλλα ρήγματα, όπως το ρήγμα Λαρίσης που είναι πιο νότια, το οποίο δεν έσπασε, μιας και δεν υπάρχει σεισμική ακολουθία πάνω σε αυτό το ρήγμα. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς πόσο ήταν η περίοδο των τάσεων στο συγκεκριμένο ρήγμα από τον πρώτο σεισμό, αν και μπορούμε να το υπολογίσουμε σε βάθος χρόνου.

–Εκτιμάται πως θα σπάσει το συγκεκριμένο ρήγμα;

Αναλόγως, αν είναι έτοιμο. Δηλαδή μπορεί να έχει πάρει κάποιες δυνάμεις παραπάνω, να το προετοιμάσουν, πλησιάζοντας στο κρητικό όριο, αλλά δεν γνωρίζουμε αν ήταν κοντά ή αν ήταν μακριά, δεν μπορούμε να πούμε αν σπάσει αύριο, μετά από δυο μήνες, μετά από 2 χρόνια ή μετά από 20 χρόνια. Αυτό που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι θα σπάσει, αλλά πότε ακριβώς δεν μπορούμε να το προβλέψουμε.

–Οι πολίτες της περιοχής μας και γενικά κοντινών περιοχών θα πρέπει να συνηθίσουν αυτό το μαρτύριο των μετασεισμών;

Η μετασεισμική ακολουθία χαρακτηρίζεται φυσιολογική. Όταν αλλάζει τόσο απότομα το πεδίο των τάσεων όλου του ογκόλιθου που περιέχει το ρήγμα, εννοείται ότι υπάρχουν κι άλλα σημεία που περνούν το κρητικό όριο αντοχής. Οπότε σπάνε κι αυτοί και δημιουργούνται σεισμοί. Όλοι οι μεγάλοι σεισμοί σαν κι αυτούς που ζήσαμε στις 3 και 4 Μαρτίου δημιουργούν για μήνες μετασεισμούς. Αν τελειώνει εκεί που έσπασε το μεγάλο το ρήγμα, θα σπάσουν μικρά ρήγματα στον φλοιό και θα δημιουργούν μικρούς σεισμούς. Τώρα το ενδεχόμενο να ξεκινήσει άλλη ακολουθία, δηλαδή να σπάσει άλλο μεγάλο ρήγμα, που θα έχει αποτέλεσμα να ξεκινήσει άλλη ακολουθία, αυτό είναι άλλο ζήτημα και δεν το προβλέπουμε ακόμη. Δεν αποκλείεται να γίνει αλλά εκτιμώ ότι είναι λίγες οι πιθανότητες.

-Άρα η παραφιλολογία για γένεση νέου ισχυρού σεισμού της 3ης και της 4ης Μαρτίου δεν ευσταθεί;

Δεν αποκλείεται αλλά οι πιθανότητες είναι ελάχιστες, να σπάσει κι ένα δεύτερο μεγάλο ρήγμα. Τα κοντινά ρήγματα τα γνωρίζουμε, όπως αυτό της Λαρίσης, της Ροδιάς, της Γυρτώνης, που τα έχω μελετήσει, τα βλέπω λίγο πιο δύσκολα να σπάσουν γιατί ήταν στη σκιά των πεδίων των τάσεων, αλλά το λιγότερο δύσκολο να σπάσει θα ήταν το ρήγμα Λαρίσης. Επαναλαμβάνω δεν το λέω σαν πρόβλεψη, σαν ενδεχόμενο. Το σημαντικό της όλης υπόθεσης είναι ότι ένας σεισμός ιδιαίτερα μεγάλος των 6,3, είναι μεγάλο μάθημα για σεισμολόγους, γεωλόγους, μηχανικούς, δεν προκάλεσε θύματα, παρά μικροτραυματισμούς. Ένα 6,3 σε άλλα κράτη θα είχε εκατοντάδες νεκρούς. Στην Ιταλία προ ετών ένα 5,4, δηλαδή 30 φορές μικρότερη ενέργεια από τη γη, είχε πολλούς νεκρούς. Τώρα με 6,3 δεν είχαμε ούτε ένα θύμα. Αυτό είναι μεγάλο μάθημα. Με τους σωστούς κανόνες κτισίματος τα κτίρια άντεξαν και σώζουν ζωές.

-Πολλοί είναι εκείνοι που μιλούν και εκφράζουν τους φόβους τους για ένα μεγάλο ρήγμα, που έχει να δώσει σεισμό από το 1954 και αναφέρομαι στο ρήγμα των Σοφάδων. Ποια η γνώμη σας για αυτό;

Μιλάμε για ένα μεγάλο σεισμό που προκάλεσε τεράστιες καταστροφές σε όλη σχεδόν τη δυτική Θεσσαλία και ευρύτερα. Έγιναν πολλές μελέτες στην συγκεκριμένη περιοχή. Από τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν κατέληξαν ότι η συγκεκριμένη περιοχή είχε δώσει και πριν ισχυρό σεισμό. Θεωρώ ότι 70 χρόνια περίπου δεν είναι αρκετά για να συγκεντρώσει την απαιτούμενη ενέργεια για να φτάσει το κρητικό όρια για ένα σπάσιμο. Το συγκεκριμένο ρήγμα έσπασε, χαλάρωσε, σιγά-σιγά θα ξαναφορτώσει και κάποια στιγμή θα σπάσει. Αλλά πιστεύω ότι θα πάρει πολλές δεκαετίες ακόμη. Υπάρχουν όμως άλλα ρήγματα, τόσο σε κοντινά σημεία, όσο και πανελλαδικά.

-Φεύγουμε από Πηνειάδα και οδηγούμαστε στον Τύρναβο στο Σεισμολογικό Πάρκο-Μουσείο, μια ιδέα δικής σας, η οποία δεν περπάτησε όπως την είχατε φανταστεί. Γιατί;

Προ 25ετίας, έξι δημοτικές Αρχές πριν είχαμε την ιδέα εγώ με τον συνάδελφο Μπρούνο Ελί, αρχαιολόγο, να δημιουργήσουμε, μετά την εξέταση των ρηγμάτων και δη του Τυρνάβου, ένα παλαιοσεισμικό μουσείο. Δημιουργήσαμε ένα μουσειακό πάρκο με διαφορετικές τομές, ένα σεισμολογικό σταθμό, που σήμερα οι συνάδελφοι του ΑΠΘ έχουν τοποθετήσει ένα σταθερό όργανο. Ο σκοπός μας δεν εστιαζόταν να παρατηρούμε τα σπασίματα του ρήγματος Τυρνάβου, ο σκοπός μας ήταν να δημιουργήσουμε ένα μουσείο, με εκπαιδευτικό ρόλο για τους πολίτες και τα σχολεία. Δημιουργήσαμε ένα εκπαιδευτικό, ερευνητικό κέντρο για την γεωλογία των σεισμών με τη συμφωνία Δήμου Τυρνάβου, Πανεπιστήμιο Φεράρα Ιταλίας και του ΑΠΘ σε βάθος χρόνου 5ετιας. Στόχος πέραν του επιστημονικού, είναι να μάθει ο πολίτης, είτε μιλάμε για παιδιά είτε για ενήλικες να συμπεριφέρονται σωστά κατά το σεισμό, είτε με την οικοδομική δραστηριότητα, είτε με τη ασφάλεια. Στο Δαμάσι, μαθαίνουμε ότι το σχολείο ήταν προς κατάρρευση αλλά παιδιά και δάσκαλοι κατάφεραν να βγουν χωρίς τραυματισμούς, αυτό σημαίνει πολλά.

–Εσείς ως εμπνευστής της ιδέας και βλέποντας αυτή την τραγική κατάσταση του πάρκου σήμερα, τι θα ζητούσατε από το Δήμο Τυρνάβου και την Περιφέρεια Θεσσαλίας;

Θέλει μεγάλα βήματα για να ξαναζωντανέψει αυτό το εγχείρημα. Βοήθησαν αρκετά πολλοί. Αλλά χρειάζονται αρκετά ακόμη που θα μπορούσαν να υλοποιηθούν σήμερα. Θέλει όμως ολοκλήρωση, θέλει ενδιαφέρον από όλους τους φορείς, είτε Δήμο, είτε Περιφέρεια, είτε πολιτεία. Το μουσείο είναι το πρώτο στην Ευρώπη. Οπότε το ενδιαφέρον της Περιφέρειας, αλλά και του κράτους, θα ήταν ιδιαίτερα σημαντικό, να το αγκαλιάσει και να το βάλει μπροστά, ώστε να προάγουμε μια αντισεισμική κουλτούρα...