Το πείραμα του Ερατοσθένη από μαθητές του Μουσικού Σχολείου Τρικάλων

Το μεσημέρι της Δευτέρας 20 Μαρτίου, μαθητές και μαθήτριες του Μουσικού σχολείου Τρικάλων, επανέλαβαν το πείραμα του Ερατοσθένη: μέτρησαν ραβδιά τα οποία στη συνέχεια τοποθέτησαν κατακόρυφα και μέτρησαν τις σκιές τους. Γνωρίζοντας την απόσταση από τον ισημερινό και συνδυάζοντας όλα τα παραπάνω στοιχεία υπολόγισαν την ακτίνα της γης. Όταν οι υπολογισμοί ολοκληρώθηκαν, το αποτέλεσμα συγκρίθηκε με το πραγματικό και διαπιστώ- θηκε ότι το σφάλμα ήταν αληθινά ελάχιστο: λίγο μικρότερο από 0.5%. Οι μαθητές μας συμμετείχαν σ’ αυτή τη βιωματική δράση με περίσσεια εν- θουσιασμού αποκομίζοντας πολλαπλά οφέλη: είδαν εφαρμογή γεωμετρικών γνώσεων (σχέσεις γωνιών, καθετότητα στο χώρο), βρήκαν τρόπο να χρησιμο- ποιήσουν κατάλληλα το διαδίκτυο και τα λογισμικά των Η/Υ για να μάθουν την απόσταση της θέσης μας από τον ισημερινό και διαπίστωσαν ότι κάθε μέτρηση συμπεριλαμβάνει και ένα «σφάλμα». Γενικά συνδύασαν τον παρορ- μητισμό και τον ενθουσιασμό της ηλικίας τους με την εφαρμογή επιστημονι- κής μεθόδου. Η δράση αυτή διοργανώθηκε για 3η συνε- χή χρονιά από το Εθνικό αστεροσκοπείο Αθηνών και ορισμένα Ε.Κ.Φ.Ε. και έγινε ταυτόχρονα σε 460 σχολεία σ’ όλη την Ελλάδα, την Κύπρο και την Ίμβρο! Στο σχολείο μας έγινε φέτος για πρώτη φορά με συντονιστή τον κ. Θεοφάνη Καρούτη και συμμετέχοντες καθηγητές τους κ. Αθανάσιο Βαγενά και Χρήστο Κωστάκη. Για την ιστορία, ο Ερατοσθένης ήταν μαθηματικός της Ελληνιστικής εποχής και ήταν αυτός που πρώτος εμπνεύστηκε και εκτέλεσε αυτό το πείραμα περί- που το 240 π.Χ. . Συγκεκριμένα, διαπίστωσε ότι κατά το θερινό ηλιοστάσιο (21 Ιουνίου) στη Συήνη (σημερινό Ασουάν) στη νότια Αίγυπτο το μεσημέρι δεν υπήρχαν σκιές ενώ στην Αλεξάνδρεια υπήρχαν. Αυτό τον οδήγησε στο συ- μπέρασμα ότι η γη δεν είναι επίπεδα αλλά σφαιρική. Καταλαβαίνοντας ότι το τόξο Συήνη – Αλεξάνδρεια αντιστοιχεί σε γωνία που ισούται με την από- κλιση από την καθετότητα των ακτίνων του ήλιου στη Αλεξάνδρεια, υπολό- γισε την ακτίνα της γης με σφάλμα που δεν ξεπερνούσε το 4%. Είναι εξαιρε- τικά εντυπωσιακό τόσο το σκεπτικό του όσο και το είδος των μετρήσεών του (με τις τριγωνομετρικές του γνώσεις βρήκε ότι η χαρακτηριστική γωνία ισού- ται με το 1/50 των 4 ορθών, ενώ την απόσταση Συήνη – Αλεξάνδρεια τη με- τρησε με τους «βηματιστές») και βέβαια το αποτέλεσμα: εξήγησε γιατί η γη είναι σφαιρική και υπολόγισε την ακτίνα της σε μια εποχή που σχεδόν όλοι ήταν βέβαιοι ότι η γη είναι επίπεδη.