Πηνελόπη Κουρτζή: Τα μεγαλύτερα ταλέντα και χαρίσματα κρύβονται στις γωνιές του μυαλού μας

Η πρώτη μου επαφή με τη συγγραφέα Πηνελόπη Κουρτζή έγινε μέσα από το βιβλίο της με τίτλο «Κούμκουάτ» πριν από λίγους μήνες. Η ίδια δια της υπέροχης  γραφής της μου σύστησε την ηρωίδα της τη Βασιλική. Ήταν εκείνη που μου «πρόσφερε» να δοκιμάσω το αγαπημένο της ποτό (Κούμκουατ φυσικά), με έκανε να κλάψω, να γελάσω και να ταξιδέψω στο χρόνο και στο χώρο και συγκεκριμένα στην Άρτα το 1900. Το συναρπαστικό αυτό ταξίδι ανάγνωσης το συνέχισα παρέα με την άλλη ηρωίδα της τη Νόρα περίπου στο 1880  στη Μυτιλήνη μέσα από το νέο της βιβλίο με τίτλο «Δεκατρία μπαλώματα» το οποίο διάβασα… απνευστί (όπως συνηθίζουν να λένε οι βιβλιόφιλοι). Μαζί της είχα μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση γύρω από τα εξαιρετικά βιβλία της (εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ) κι όχι μόνο. Η ίδια, αν κι έχει σπουδάσει Βιοτεχνολογία και δραστηριοποιήθηκε επιχειρηματικά επί σειρά ετών παραδέχεται ότι η συγγραφή «ίσως είναι κι ο μοναδικός στον οποίο να αφήνει τον εαυτό μου τόσο ελεύθερο». Πως θα μπορούσε να είναι άλλωστε διαφορετικά για κάποιον που έχει δώσει τόσο σπουδαία δείγματα γραφής;

Συνέντευξη στη Βιβή Μαργαρίτη

-κ. Κουρτζή η συγγραφή είναι τρόπος έκφρασης για εσάς;

-Απόλυτα. Ίσως και ο μοναδικός στον οποίο να αφήνω τον εαυτό μου τόσο ελεύθερο. Πάντα το γράψιμο μου εμφάνιζε κομμάτια της προσωπικότητας μου που δεν μπορούσα να αναγνωρίσω αλλιώς στην καθημερινή μου ζωή. Όπως και σε κάθε άνθρωπο ίσως. Ο τρόπος που κρατάμε ημερολόγιο ή τις σημειώσεις μας για μένα που το παρατηρώ είναι ένας συναρπαστικός τρόπος έκφρασης.

-Κάθε φορά που παίρνετε τυπωμένο στα χέρια σας ένα καινούργιο σας βιβλίο νιώθετε την ίδια δυνατή συγκίνηση;

-Ναι! Ακριβώς την ίδια. Δεν αλλάζει η αδυμονία και δεν αλλάζει ο ενθουσιασμός γιατί κάθε βιβλίο είναι διαφορετικό και περιέχει μεγάλο κόπο και αγωνία. Έτσι η συγκίνηση που προκαλεί αυτή η μυρωδιά του φρεσκοτυπωμένου χαρτιού σε αυτό που δούλευες τόσο καιρό είναι πάντα το ίδιο πρωτόγνωρη.

-Μιλήστε μου για το νέο σας βιβλίο με τίτλο «δεκατρία μπαλώματα».

–Είναι ένα βιβλίο το οποίο αγάπησα βαθιά και που διάβασα πολύ για αυτό. Κατά τη γνώμη μου και με τον τρόπο που γράφτηκε είναι πολυεπίπεδο και θα ήθελα να το διαβάσει ο αναγνώστης έχοντας αυτό στο νού του. Η ηρωίδα μου η Νόρα, μαθαίνει και ζεί την ζωή μέσα από μία ιδιαιτερότητα, αυτής της νόθας κόρης που την κάνει να είναι μία ιδιαίτερη φιγούρα με πολλά ελλείματα μέσα της. Έτσι ξεκινώντας έχοντας στα χέρια μου ένα χαρακτήρα που έχει κληρονομήσει ένα «ελάττωμα», εξερευνώ την δύναμη ενός ανθρώπου που θέλει να ζήσει τη ζωή του με ίσα σταθμά με τους άλλους και να εξελιχθεί αποτάσσοντας τους φόβους του.

-Τίτλος αλληγορικός, συμβολικός;

-Σίγουρα. Αν και το έναυσμα για την Νόρα είναι η πραγματική τέχνη του μπαλώματος, στην ουσία χρησιμοποιεί την αλληγορία που προκύπτει και εντάσσει την τέχνη του μπαλώματος στην ζωή της και στην επιβίωση της. Πλέον, φαντάζεται την ζωή της σαν ένα καμβά στον οποίο όπου υπάρχει λάθος έχει την δυνατότητα να  πραγματοποιήσει ένα μπάλωμα και να συνεχίσει.

Η συγκίνηση που προκαλεί αυτή η μυρωδιά του φρεσκοτυπωμένου χαρτιού σε αυτό που δούλευες τόσο καιρό είναι πάντα το ίδιο πρωτόγνωρη

-Ουσιαστικά πρόκειται για ένα βιβλίο όπου αναδεικνύεται το ζήτημα της ταυτότητας; Η ηρωίδα σας αγωνίζεται με πάθος κι αποφασιστικότητα για να την αποκτήσει

–Για την ηρωίδα μου όπως και για κάθε άνθρωπο η ταυτότητα είναι απαραίτητη τόσο για να υπάρξει και να προσδιοριστεί όσο και για να λειτουργήσει. Οι περισσότεροι από εμάς, έχοντας την ως δεδομένη δεν καταλαβαίνουμε τι σημαίνει η έλλειψη της, όμως στην πραγματικότητα κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε μία κατακερματισμένη προσωπικότητα που δεν θα πραγματοποιήσει ποτέ τους στόχους και τα όνειρα της. Όχι όμως η ηρωίδα μου. Κανένα χαρακτηριστικό που κληρονομείται δεν μπορεί να ανακόψει την πορεία ενός ανθρώπου που θέλει να ζήσει και να εξελιχθεί. Ίσα ίσα τέτοιες καταστάσεις μπορούν να αποτελέσουν το κίνητρο για ένα άνθρωπο να κάνει μία ακόμα σημεντικότερη πορεία από αυτή που προδιαγράφεται.

-Το μπάλωμα είναι όντως τέχνη και χάρισμα;

Προσωπικά θα σας πω πώς ναι. Είναι χάρισμα όχι μόνο το μπάλωμα με το οποίο διορθώνει κάποιος τα κακώς κείμενα, αλλά οποιαδήποτε δυνατότητα του μυαλού και της ψυχής μας μας βοηθάει να ελισσόμαστε και να γίνουμε ευτυχισμένοι. Πιστεύω πώς τα μεγαλύτερα ταλέντα και χαρίσματα κρύβονται στις γωνιές του μυαλού μας, αφορούν τον τρόπο που ζούμε και αντιμετωπίζουμε τις επιλογές μας και όλοι μπορούμε να τα ανακαλύψουμε.

-Στο νέο σας μυθιστόρημα παρουσιάζετε την εικόνα της κοινωνίας της Μυτιλήνης στα μέσα του 1880. Σας δυσκόλεψε η συγγραφή του νέου σας βιβλίου; Έχω την εντύπωση ότι χρειάστηκε μεγάλη έρευνα.

–Είναι έτσι ακριβώς. Χρειάστηκε να διαβάσω πολύ και να ερευνήσω πολύ ώστε να μπορέσω να αναβιώσω μία εποχή που είναι πολύ μακριά από εμάς αλλά και που δεν έχει τόσο πολύ χρησιμοποιηθεί στη λογοτεχνία ώστε να έχω πολλές αναφορές. Ιδιαίτερα στην Μυτιλήνη που είναι ένας τόπος μαγικός και ακόμα μπορεί κανείς να διακρίνει τα σημάδια εκείνης της εποχής, καθώς οι άνθρωποι εκεί έχουν αγκαλιάσει αυτό το κομμάτι του παρελθόντος τους και έχουν κρατήσει τα καλά του.

Κανένα χαρακτηριστικό που κληρονομείται δεν μπορεί να ανακόψει την πορεία ενός ανθρώπου που θέλει να ζήσει και να εξελιχθεί

–Κουμκουάτ, εκεί όπου ρίζωσε η αγάπη… Ποια είναι η υπόθεση του βιβλίου αυτού;

–Πρόκειται για ένα ιστορικό και κοινωνικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται κατά κύριο λόγο στην Άρτα από το 1900 εώς και τα χρόνια της κατοχής. Μία ιστορία μίας γυναίκας χαρακτηριστικής της εποχής της και η πορεία της ζωής της, όπως αυτή σημαδεύεται τόσο από τις πολιτικές και ιστορικές αλλαγές, όσο και από την μοίρα και τα παιχνίδια της. Φυσικά αποτελεί και μία ιστορία αγάπης που είναι το κυρίαρχο συναίσθημα του βιβλίου αλλά και ένα μανιφέστο ελπίδας όπως την έβρισκαν οι γυναίκες την ελπίδα στα δύσκολα χρόνια της κατοχής…

-Ουσιαστικά πρόκειται για το οδοιπορικό της ζωής μίας γυναίκας, της Βασιλικής που είναι και το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας;

-Σωστά.. σε πρώτο πρόσωπο η ηρωίδα, μιλώντας κυρίως με σκέψεις και συναισθήματα διηγείται τις στιγμές της ζωής της και τον τρόπο που αυτές στιγματίζονται από την παρουσία και των υπόλοιπων πρωταγωνιστών. Η Βασιλική είναι το κύριο πρόσωπο της ιστορίας ώς αφηγήτρια, παρόλα αυτά υπάρχουν ιδιαίτερα εμβληματικές φιγούρες στο βιβλίο που αναδύονται όπως αυτή του Χαρίλαου και της Παρέσας, που είναι ίσως και ο πιο δυνατός χαρακτήρας του οδοιπορικού αυτού.

-Αρκετά. Παρόλο που η Άρτα είναι πατρίδα μου και γνώριζα ανθρώπους που με βοήθησαν στην έρευνα και μου ήταν εύκολο να έχω εικόνες και ακούσματα, η συλλογή στοιχείων ήταν μακρόχρονη καθώς κάθε φορά προέκυπτε και κάτι καινούριο ή υπήρχε μία διαφορετική άποψη για το πώς εξελίχθηκαν κάποιες καταστάσεις. Τέλος, επειδή με ενδιέφερε κυρίως να σκιαγραφήσω τις λεπτομέρειες της ζωής κατά την κατοχή στον μικρόκοσμο των ανθρώπων έπρεπε να συλλέξω ακόμα περισσότερα στοιχεία από όσα μπορούσα να βρώ σε βιβλία ιστορίας.

-Ένα φυτό σημείο αναφοράς της; Τί συμβολίζει;

-Το κουμκουάτ εκτός του ότι ήταν ένα πραγματικό δέντρο στην αυλή της ηρωίδας η οποία και αυτή είναι εμπνευσμένη από πραγματικό πρόσωπο, ήταν και ό,τι πιο οικείο είχε ταυτίσει η ίδια με τα παιδικά της χρόνια και την γονική στοργή. Ήταν αυτό που θα λέγαμε μία παρέα και μία φιγούρα που συμβόλιζε για την ίδια την συνέχεια, την ελπίδα, την ικανότητα να δημιουργεί αλλά κυρίως συμβόλιζε το σπίτι της και το συναίσθημα της στέγης και της οικογένειας.

Αξία δεν έχουν μόνο τα καινούρια πράγματα στη ζωή μας. Ίσα ίσα, μάλλον συχνά τα πιο παλιά μπορούν να έχουν μεγαλύτερη αξία, είτε αντικειμενικά είτε συναισθηματικά. Αρκεί να είναι λειτουργικά που μπορεί να γίνει με μπαλώματα.

-Τί ήταν εκείνο που σας έκανε να γράψετε το «Κουμκουάτ»;

–Η ανάγκη μου να διηγηθώ την ιστορία αυτής της γυναίκας που ήταν πρόγονη μου, η προσωπική μου αδυναμία στο συγκεκριμένο δέντρο Κουμκουάτ που αποτελεί αναπόσπαστη μνήμη των παιδικών μου χρόνων. Είχα μία βαθιά επιθυμία να διηγηθώ στους αναγνώστες μία ιστορία σαν αυτές που όλοι μπορούμε να ακούσουμε από το στόμα των γιαγιάδων ή των παππούδων μας, η οποία όμως περιέχει και έντονα το στοιχείο της μοίρας και των γεγονότων που έρχονται και δεν μπορείς να ορίσεις. Ταυτόχρονα, πάντα έβρισκα πώς ο συγκεκριμένος τόπος όπως κάθε γωνιά της επαρχίας της Ελλάδας δεν έχει εξαντλήσει σαν πληροφορίες και γνώσεις όλα αυτά που έχει να δώσει, έτσι ήθελα πολύ να τιμήσω την λαογραφία και την ιστορία του.

-Πρόκειται για πραγματική ιστορία;

-Σε ένα μεγάλο βαθμό ναι. Οι πρωταγωνιστές είναι πρόσωπα που έχουν υπάρξει πραγματικά, πολύ προσφιλή σε μένα. Τα ιστορικά γεγονότα φυσικά είναι πραγματικά. Η μυθοπλασία έρχεται για να κεντήσει το σύνολο της ιστορίας, να καλύψει κενά που υπήρχαν σε κάποια κομμάτια της ιστορίας που χάθηκαν και για να συνδέσει όλα αυτά τα πρόσωπα μεταξύ τους. Και σε κάποια από αυτά διαφοροποιείται λίγο η πορεία τους όπως συμβαίνει στα περισσότερα μυθιστορήματα που είναι βασισμένα σε πραγματικά γεγονότα..

-Υπάρχει κάποια σχέση με τους ήρωες του βιβλίου σας;

-Αν εννοείτε μεταξύ εμένα και των ηρώων, ναι, μεγάλη καθώς η ηρωίδα ήταν η γιαγιά μου από την πλευρά της μητέρας μου. Για αυτό και το βιβλίο ίσως έχει μεγάλο συναισθηματικό φορτίο αλλά και τόσες λεπτομέρειες που δεν θα μπορούσα να τις γνωρίζω αλλιώς. Έτσι σαν επακόλουθο, ταυτίζομαι πολύ με τους πρωταγωνιστές του βιβλίου και πολλές φορές έχει εντρυφήσει μέσα στην γραφή μου ο δικός μου χρωματισμός στις αναμνήσεις και μία λυρικότητα που πηγάζει από βαθιά συγκίνηση.

-Μετά το «Κούμκουατ» και τα «δεκατρία μπαλώματα» έχετε «στήσει» στο μυαλό σας το επόμενο βιβλίο σας;

Το επόμενο βιβλίο μου θα κυκλοφορήσει το Φθινόπωρο και πάλι εξερευνά το παρελθόν με άλλη ματιά και άλλα ζητούμενα αυτή τη φορά. Εκτυλίσσεται κάπου στα τέλη του 19^ου αιώνα και είναι μία ιστορία που προσωπικά λάτρεψα, ανυπομονώ να διηγηθώ και νομίζω πώς και οι αναγνώστες θα την αγαπήσουν.

Η συγγραφέας

Η ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΚΟΥΡΤΖΗ γεννήθηκε στην Άρτα και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Βιοτεχνολογία και εργάστηκε επί σειρά ετών στον ιδιωτικό τομέα. Σήμερα δραστηριοποιείται στον επιχειρηματικό χώρο και παράλληλα ασχολείται με τη συγγραφή, που αποτελεί και τη μεγάλη αγάπη της. Έχει ταξιδέψει αρκετά, μιλάει τέσσερις γλώσσες και ερασιτεχνικά ασχολείται με το αργεντίνικο τάνγκο. Είναι παντρεμένη και έχει έναν γιο. Έχει διακριθεί σε διαγωνισμούς ποίησης και έχει γράψει θεατρικά έργα. Από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ κυκλοφορούν τα μυθιστορήματά της ΚΟΥΜΚΟΥΑΤ – ΕΚΕΙ ΟΠΟΥ ΡΙΖΩΣΕ Η ΑΓΑΠΗ και ΔΕΚΑΤΡΙΑ ΜΠΑΛΩΜΑΤΑ.