Είναι ξαπλωμένη. Έχει το κεφάλι γερμένο στα δεξιά, πάνω σε ένα μαξιλάρι και με το αριστερό της χέρι, κρατάει έναν σταυρό πάνω στήθος.
Είναι η 18χρονη Σοφία Αφεντάκη, όπως την φιλοτέχνησε ο μεγάλος Έλληνας γλύπτης, Γιαννούλης Χαλεπάς. Με έκφραση γαλήνια. Με τα ρούχα και τα σκεπάσματά της να σχηματίζουν εντυπωσιακές πτυχώσεις. Με τα μαλλιά σαν καταρράκτης στο μαξιλάρι. Το πιο εμβληματικό έργο της νεοελληνικής γλυπτικής, έμεινε στο Α’ Νεκροταφείο για 137 χρόνια, σφραγίζοντας την ταυτότητα του ιδιοφυούς καλλιτέχνη.
Η Κοιμωμένη, μέσα από απανωτές περιπέτειες και βανδαλισμούς, μεταφέρθηκε οριστικά στη Γλυπτοθήκη της Εθνικής Πινακοθήκης.
Όμως ποια είναι η ιστορία της; Ποια ήταν η Σοφία Αφεντάκη;
Χάθηκε χτυπημένη από τη φυματίωση ή από έναν παράφορο έρωτα;
Κατά τη δεκαετία του ‘50 ο θάνατος της Σοφίας έδωσε τροφή στον δημοσιογράφο Σπύρο Σ. Δενδρινό να γράψει μια σειρά άρθρων που την ονόμασε: «Η Κοιμωμένη: Το τρυφερό ρομάντζο της Σοφίας Αφεντάκη». Σύμφωνα με τα άρθρα, η έφηβη Σοφία ερωτεύτηκε τον τενόρο Μάριο Τζοβάνι, όταν τον άκουσε στην όπερα της Νάπολης, όπου βρισκόταν με τον πατέρα της για δουλειές. Εκείνη την βραδιά τον ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα.
Και ο τενόρος όμως ερωτεύτηκε την Σοφία. Και οι δυο τους βρίσκονταν κρυφά. Κάποια στιγμή μάλιστα της έγραψε: «ούτε μια στιγμή δεν μπορώ να ζήσω χωρίς εσένα. Χθες με αποθέωσαν στην όπερα, μα εγώ έψαχνα εσένα… Και όταν γύρισα στο σπίτι, στη γοητευτική φωλίτσα μας, έκανα όνειρα για μας…». Για κακή της τύχη, αυτό το γράμμα εντόπισε ο πατέρας της Σοφίας, ο οποίος λαμβάνοντας δραστικά μέτρα, θα πάρει την κόρη του να φύγουν για την Αθήνα. Η ζωή της Σοφίας γίνεται αβάσταχτη. Τόσο πολύ που αποφασίζει να δώσει τέλος στη ζωή της πίνοντας δηλητήριο.
Στην πραγματικότητα, η «Κοιμωμένη», η 18χρονη Σοφία Αφεντάκη από την Κίμωλο, πέθανε από φυματίωση. Η Σοφή όπως την αποκαλούσαν γεννήθηκε το 1855 και πέθανε το 1873. Ήταν μόλις 18 χρονών. Ο τενόρος ήταν 68 όταν πέθανε η Σοφία, οπότε ένα τέτοιο ειδύλλιο ήταν εντελώς ανυπόστατο.
Τι είχε πει ο Γιαννούλης Χαλεπάς σε συνέντευξή του το 1930, όταν η μητέρα της Σοφίας πήγε να του ζητήσει να φιλοτεχνήσει την προτομή της.
«Μέσα στη τσάντα της είχε μια φωτογραφία μιας ωραίας γυναίκας. Την έβγαλε απ΄ την τσάντα της και, δείχνοντάς μου την, μου είπε να της κάνω μία προτομή, ένα οποιοδήποτε άγαλμα του γούστου μου. Της εζήτησα, θυμάμαι, χίλιες δραχμές, κι εκείνη, αφήνοντας τη φωτογραφία, έφυγε.
»Εγώ την άλλη μέρα άρχισα να σκέπτομαι, να βασανίζω το μυαλό μου, σαν τι σχέδιο να κάνω. Δεν άργησα να εμπνευσθώ το σχέδιό μου κι αμέσως έβαλα μπρος.
»Έκανα το σχέδιο, κατόπι το έπλασα σε πηλό. Φώναξα τότε την κυρία Αφεντάκη. Όταν ήλθε, δεν της άρεσε και μου είπε ότι αν είναι δυνατόν ν’ αλλάξω σχέδιο. Εγώ θυμώνοντας τότε – και το θυμό μου θυμάμαι ακόμα και τώρα, γιατί για μένα τα λόγια της ήταν προσβλητικά -, μη χάνοντας καιρό, πήρα ένα λοστό, έδωσα ένα γερό χτύπημα στο στήθος του αγάλματος κι έτσι χωρίστηκε απ’ το στήθος το κεφάλι.
» – Και τότε τι έγινε κ. Χαλεπά;
» – Η κυρία Αφεντάκη κατάλαβε αμέσως το λάθος της και μου είπε ότι το άγαλμα της άρεσε όπως ήταν και με παρακάλεσε να το ξαναφτιάξω. Τόφτιαξα, το σκάλισα απάνου στο μάρμαρο και έπειτα από λίγον καιρό, το 1880, η Κοιμωμένη, το άγαλμα που μου έδωσε τη φήμη, στέκονταν πάνω απ’ τον τάφο της Αφεντάκη».
