Η βίαιη είσοδος του πλανήτη σε καθεστώς lockdown έναν χρόνο πριν, επηρέασε εκτός από τις συνήθειές μας και τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον. Κατά πόσο όμως ήταν αυτό αρκετό, ώστε να ανατραπεί ή έστω να περιοριστεί η κλιματική αλλαγή;
Η επιβολή των αυστηρών περιοριστικών όρων σε όλον τον κόσμο λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, είχε σημαντική επίδραση στις εκπομπές διοξειδίου του Άνθρακα, ωστόσο ήδη έναν χρόνο μετά, τα δεδομένα φαίνεται πως επιστρέφουν στα προηγούμενα επίπεδα «κανονικότητας», με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς από ό,τι οι κοινωνίες.
Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες έρευνες, οι εκπομπές διοξειδίου του Άνθρακα μειώθηκαν κατά περίπου 7% το 2020 σε σχέση με το 2019, παγκοσμίως, κυρίως λόγω των lockdown. Στις προ κορονοϊού εποχές, την περίοδο 2016 – 2019, οι εκπομπές αυξάνονταν παγκοσμίως κατά μέσο όρο κατά 0,21 δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως. Το 2021 και καθώς η πανδημία συνεχίζεται, εκτιμάται απίθανο οι εκπομπές άνθρακα να επιστρέψουν στα προ 2020 επίπεδα, όμως αναμένεται να εμφανίσουν ξανά αύξηση σε λίγα χρόνια.
Οι ερευνητές του Παγκόσμιου Προγράμματος Άνθρακα (Global Carbon Project), με επικεφαλής την καθηγήτρια της Σχολής Περιβαλλοντικών Επιστημών Κορίν Λε Κερ του Πανεπιστημίου της Ανατολικής Αγγλίας, εκτιμούν ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα υποχώρησαν πέρυσι κατά περίπου 2,6 γιγατόνους (δισεκατομμύρια τόνους) -η μεγαλύτερη μείωση που έχει ποτέ παρατηρηθεί μέσα σε ένα έτος, αλλά πιθανότατα πρόσκαιρη – πέφτοντας στους 34 γιγατόνους.
Οι επιστήμονες ανέλυσαν επίσης τις τάσεις στις εκπομπές ρύπων άνθρακα σε διάφορες χώρες, μετά την υιοθέτηση της διεθνούς Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα το 2015. Στην ομάδα των χωρών υψηλού εισοδήματος οι εκπομπές μειώνονταν με μέσο ετήσιο ρυθμό 0,8% μεταξύ 2016-19, με μια περαιτέρω μείωση τους κατά 9% το 2020 λόγω κορονοϊού και lockdown. Από τις 36 χώρες αυτής της ομάδας, στις 25 υπήρξε πτώση εκπομπών μεταξύ 2016-19 (ΗΠΑ -0,7% και ΕΕ – 0,9%).
Στις χώρες μέσου εισοδήματος η μέση ετήσια μείωση εκπομπών ήταν επίσης 0,8% μεταξύ 2015- 2019, καθώς και περαιτέρω 5% το 2020. Από τις 99 χώρες αυτής της ομάδας, στις 30 υπήρξε μείωση εκπομπών μεταξύ 2016-19 και στις υπόλοιπες αύξηση (Κίνα +0,4%). Σε 150 χώρες χαμηλού εισοδήματος οι εκπομπές αυξήθηκαν με ετήσιο ρυθμό 4,5%, αλλά έπεσαν κατά 9% το 2020.
Η μελέτη δείχνει ότι συνολικά 64 χώρες περιόρισαν τις εκπομπές τους κατά την περίοδο 2016-19, αλλά ο ρυθμός μείωσης πρέπει να δεκαπλασιαστεί για να «πιάσει» τους στόχους του Παρισιού. Οι έως τώρα μέσες ετήσιες περικοπές των 0,16 δισεκατομμυρίων τόνων διοξειδίου του άνθρακα εκτιμάται ότι είναι μόνο το 10% αυτών που πραγματικά χρειάζονται.
Οι ερευνητές εκτιμούν ότι στην μετά-Covid-19 εποχή και καθ’ όλη την δεκαετία του 2020, αλλά και μετά από το 2030, θα χρειαστούν παγκόσμιες μειώσεις της τάξης του ενός έως δύο γιγατόνων ετησίως, προκειμένου η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας στη Γη να περιοριστεί μεταξύ των 1,5 και 2 βαθμών, σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού. Ελλείψει πανδημίας στο μέλλον, τέτοιες μειώσεις σε σταθερή βάση και σε βάθος χρόνου είναι εφικτές μόνο αν υπάρξει μαζική στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με παράλληλη αποφασιστική απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, κάτι που σημαίνει νέες μεγάλες επενδύσεις και αναδιάρθρωση των οικονομιών.
«Οι προσπάθειες των χωρών να περιορίσουν τις εκπομπές CO2 μετά τη Συμφωνία του Παρισιού έχουν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς, όμως οι δράσεις δεν είναι αρκετά μεγάλης κλίμακας ακόμη και οι εκπομπές συνεχίζουν να αυξάνουν σε πάρα πολλές χώρες. Είναι προς το συμφέρον του καθενός, να επιταχύνουμε την επείγουσα μετάβαση στην καθαρή ενέργεια», δήλωσε η Λε Κερ
Η ρύπανση ευθύνεται για 1 στους 5 θανάτους στον κόσμο
Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και τριών βρετανικών πανεπιστημίων, η ρύπανση που προκαλείται από την ενέργεια των ορυκτών καυσίμων ήταν υπεύθυνη για περισσότερα από 8 εκατ. πρόωρους θανάτους το 2018 ή αλλιώς, για τον θάνατο του 20% των ενηλίκων παγκοσμίως.
Βάσει των δεδομένων αυτών, Κίνα και Ινδία μοιράζονται το ήμισυ αυτού του απολογισμού, δηλαδή περί τα 4 εκατομμύρια θανάτους, ενώ ακόμη ένα εκατομμύριο αντιστοιχεί στο Μπανγκλαντές, την Ινδονησία, την Ιαπωνία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ακόμη, για το ένα τέταρτο των πρόωρων θανάτων σε 5-6 ασιατικές χώρες, ευθύνεται το τοξικό κοκτέιλ των μικροσωματιδίων που προκαλεί η καύση πετρελαίου, φυσικού αερίου και κυρίως άνθρακα.
Σύμφωνα με προηγούμενες έρευνες, η ατμοσφαιρική ρύπανση μειώνει κατά δύο χρόνια, κατά μέσο όρο, το προσδόκιμο ζωής. Στην Ασία, την πλέον επιβαρυμένη περιοχή του πλανήτη, το προσδόκιμο ζωής μειώνεται κατά τέσσερα χρόνια στην Κίνα, έναντι 8 μηνών στην Ευρώπη. Η νέα μελέτη διπλασιάζει τις προηγούμενες εκτιμήσεις για τον αριθμό των θανάτων που προκαλεί η ρύπανση που προέρχεται από την ενέργεια των ορυκτών καυσίμων.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ατμοσφαιρική ρύπανση (στην οποία περιλαμβάνεται η ρύπανση που προκαλείται από το μαγείρεμα ή την θέρμανση των νοικοκυριών), σκοτώνει 7 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο. Τα 4,2 εκατομμύρια των θανάτων αυτών συνδέεται με την εξωτερική ρύπανση. Τα τελευταία δεδομένα του παρατηρητηρίου «Global Burden of disease», το οποίο καταγράφει τα αίτια την θνησιμότητας στον κόσμο, είναι αντίστοιχα.
Σε σύγκριση με άλλα αίτια πρόωρων θανάτων, η ατμοσφαιρική ρύπανση, που προκαλεί καρδιακές και πνευμονικές νόσους, σκοτώνει 19 φορές περισσότερους ανθρώπους κάθε χρόνο από την ελονοσία, 9 φορές περισσότερους από το AIDS και 3 φορές περισσότερους από το αλκοόλ
Σήμερα οι θερμοκρασίες είναι οι υψηλότερες των τελευταίων 12.000 ετών
Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία των θαλασσών και γενικότερα του πλανήτη αυξάνεται κατά τα τελευταία 12.000 χρόνια συνεχώς, δηλαδή καθ’ όλη τη διάρκεια του ανθρώπινου πολιτισμού και βρίσκεται σήμερα στα υψηλότερα επίπεδα αυτής της περιόδου, σύμφωνα με αμερικανική μελέτη.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τη δρα Σαμάνθα Μπόβα του Πανεπιστημίου Ράτγκερς, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», εκτιμούν ότι η σταδιακή άνοδος της θερμοκρασίας των υδάτων είναι αποτέλεσμα αφενός της υποχώρησης των πάγων του πλανήτη πριν 12.000 έως 6.500 χρόνια και αφετέρου, πιο πρόσφατα, των εκπομπών αέριων ρύπων που επιτείνουν το φαινόμενο του «θερμοκηπίου».
Προηγούμενα κλιματικά μοντέλα σε βάθος χρόνου, τα οποία είχαν στηριχθεί σε γεωλογικά δεδομένα, εκτιμούσαν ότι η θερμοκρασία των θαλασσών είχε φθάσει σε ένα αποκορύφωμα πριν περίπου 6.000 χρόνια και στη συνέχεια υποχωρούσε έως τη βιομηχανική εποχή, οπότε άρχισε ξανά να ανεβαίνει. Το νέο μοντέλο, το οποίο βασίζεται στην ανάλυση απολιθωμάτων μονοκύτταρων μικροοργανισμών που ζουν στους ωκεανούς και θεωρείται ακριβέστερο, εκτιμά ότι η μέση ετήσια παγκόσμια θερμοκρασία στην επιφάνεια των θαλασσών εμφανίζει σταδιακή συνεχή άνοδο εδώ και 10.000 έως 12.000 χρόνια.
Οι ερευνητές θεωρούν επίσης πιθανό -αν και με λιγότερη βεβαιότητα- ότι οι σημερινές θερμοκρασίες των θαλασσών είναι παρόμοιες με εκείνες κατά την τελευταία μεσοπαγετωνική περίοδο πριν 115.000 έως 128.000 χρόνια. Με άλλα λόγια, οι σημερινές θερμοκρασίες μπορεί να είναι οι υψηλότερες των τελευταίων περίπου 125.000 ετών.
«Η κλιματική αλλαγή πιο επικίνδυνη από την πανδημία»
Τις συνέπειες από την κλιματική αλλαγή θεωρεί ο Μπιλ Γκέιτς πιο επικίνδυνες ακόμη και από την πανδημία του κορονοϊού, ενώ πιστεύει ότι η ατομική ενέργεια μπορεί να αποδειχθεί το ισχυρότερο όπλο για την προστασία του κλίματος. Σε ό,τι αφορά τα εμβόλια κατά του κορονοϊού, ο ιδρυτής της Microsoft εκτιμά, ότι είναι αποτελεσματικά και για τις παραλλαγές του ιού και ότι οι πλούσιες χώρες θα έχουν ολοκληρώσει τον εμβολιασμό του πληθυσμού τους έως το τέλος του έτους.
Κατά την άποψή του, πολύ πιο επικίνδυνες από την τρέχουσα πανδημία είναι οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, οι οποίες, όπως είπε, «δυστυχώς δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν τόσο εύκολα, όπως με ένα εμβόλιο».
Ο ίδιος πιστεύει, ότι η ατομική ενέργεια μπορεί να αποδειχθεί πολύ ισχυρό όπλο σε αυτή την προσπάθεια και αναφέρθηκε στην εταιρία του, η οποία, όπως εξήγησε, δημιουργήθηκε αποκλειστικά για την προστασία του κλίματος και έχει αναπτύξει μια εξαιρετικά ασφαλή τεχνολογία πυρηνικής ενέργειας. Δεν επέκρινε ευθέως την απόφαση εγκατάλειψης της πυρηνικής ενέργειας που έχει λάβει το Βερολίνο, ζήτησε όμως «να έχουμε ανοιχτό μυαλό και να παραμείνουμε ανοιχτοί σε κατασκευές που προσφέρουν εντελώς διαφορετικά πρότυπα ασφάλειας απ’ αυτά που γνωρίζαμε στο παρελθόν».
«Επείγουσα κατάσταση για το κλίμα» βλέπουν τα 2/3 των πολιτών ανά τον κόσμο
Σχεδόν τα δύο τρίτα από το 1,2 εκατομμύριο ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, που συμμετείχαν στη μεγαλύτερη δημοσκόπηση του είδους που διενήργησε ο ΟΗΕ, απάντησαν ότι η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια επείγουσα κατάσταση για το κλίμα.
Νεαροί και ηλικιωμένοι, πλούσιοι και φτωχοί, οι ερωτηθέντες από 50 χώρες-που φιλοξενούν δηλαδή περισσότερο από τον μισό παγκόσμιο πληθυσμό-κλήθηκαν να επιλέξουν από μια σειρά πολιτικών επιλογών για την αντιμετώπιση του προβλήματος, όπως ανακοίνωσαν οι ερευνητές του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (UNDP) και του πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
Σε εθνικό επίπεδο, περίπου το 80% των ερωτηθέντων στη Βρετανία, την Ιταλία και την Ιαπωνία εξέφρασε έντονη ανησυχία για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, η οποία έχει–ακόμη και με ένα βαθμό αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας μέχρι στιγμής–αυξήσει σημαντικά την ένταση των καυσώνων, της ξηρασίας, των ραγδαίων βροχοπτώσεων που προκαλούν πλημμύρες καθώς και των καταιγίδων που καθίστανται πιο καταστροφικές εξαιτίας της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.
Η Γαλλία, η Γερμανία, η Νότια Αφρική και ο Καναδάς ακολουθούν με περισσότερα από τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων να περιγράφουν την απειλή ως μια «παγκόσμια έκτακτη ανάγκη».
Σε άλλες 12 χώρες, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, η Ρωσία, το Βιετνάμ και η Βραζιλία, τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων είχαν την ίδια άποψη.
Σχεδόν το 75% των πολιτών σε μικρά νησιωτικά κράτη, κάποιοι μάλιστα αντιμέτωποι με τον κίνδυνο να χάσουν τα σπίτια τους από την άνοδο της στάθμης των θαλασσών, θεωρεί την κλιματική απειλή έκτακτη ανάγκη. Ακολουθούν οι χώρες υψηλού εισοδήματος (72%), μεσαίου εισοδήματος (62%) και οι Λιγότερο Ανεπτυγμένες Χώρες (58%).
Σε ό,τι αφορά τις ηλικιακές ομάδες, εκείνοι που βλέπουν μια «επείγουσα κατάσταση» είναι το 69% των κάτω των 18 ετών και το 66% των ηλικίας από 36 ως 59 ετών.
Αναφορικά με τους άνω των 60 ετών το ποσοστό είναι μικρότερο του 60%. Ο συνολικός μέσος όρος για όλες τις ηλικιακές ομάδες είναι 64%.
«Η ανάγκη για επείγουσα δράση για το κλίμα έχει ευρεία υποστήριξη μεταξύ των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο-ανεξαρτήτως εθνικότητας, ηλικίας, φύλου και μορφωτικού επιπέδου», δήλωσε ο επικεφαλής του UNDP Αχίμ Στάινερ.
Περισσότερο όμως και από αυτό η δημοσκόπηση αποκαλύπτει πως οι άνθρωποι θέλουν οι πολιτικοί να αντιμετωπίσουν την κρίση. Η δημοφιλέστερη λύση που επιλέχτηκε από τις προτεινόμενες ήταν η προστασία των δασών και των βιοτόπων, την οποία επέλεξε το 54% των ερωτηθέντων, ενώ λιγότερο δημοφιλής επιλογή ήταν η προώθηση της φυτικής διατροφής
Με πληροφορίες από BBC, carbonbrief.org, Nature
