«Arbeit Macht Frei» (η εργασία απελευθερώνει)… Η σιδερένια επιγραφή που «κοσμεί» την πύλη του στρατοπέδου του Άουσβιτς είναι η πρώτη εικόνα που αντικρύζει ο επισκέπτης στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Πολωνία. Από εκεί και μετά ξεδιπλώνονται τα ναζιστικά στρατόπεδα και νιώθεις ότι εισέρχεσαι από τις πύλες της κολάσεως σε ένα από τα πιο ζωντανά μνημεία της ανθρώπινης θηριωδίας, ένα μοναδικό μάθημα ιστορίας που όλοι θα πρέπει να «διδαχθούν» μέσα από μια επίσκεψη. Νιώθεις ότι το μυαλό σταματά να σκέφτεται… Το χαμόγελο χάνεται. Τα πρόσωπα αλλάζουν έκφραση που μετατρέπεται σε μάσκα τρόμου. Το στομάχι σφίγγεται και τα συναισθήματα είναι ανάμεικτα.
Αποστολή: Βιβή Μαργαρίτη
Επισκέφθηκα το Άουσβιτς μέσα ένα χειμωνιάτικο πρωινό, έβρεχε και είχε τσουχτερό κρύο, τα πόδια βούλιαζαν στις λάσπες και τα χέρια πάγωναν κάνοντας δύσκολη ακόμη και τη φωτογραφική λήψη-αποτύπωση. Είχα την εντύπωση ότι περπατούσα σε ένα ζωντανό κινηματογραφικό σκηνικό. Αν δεν το δεις έτσι, νομίζω, ότι δύσκολα μπορείς να συνεχίσεις την επίσκεψη. Μία διαδρομή που κάθε βήμα σε οδηγεί και σε ακόμη σκληρότερες εικόνες. Η ψυχή και η καρδιά σου πονούν, το μυαλό σου αδυνατεί να κατανοήσει… Τα μάτια σου σε πολλές περιπτώσεις βουρκώνουν και είναι σαν να νιώθεις την παρουσία χιλιάδων ψυχών να περιφέρονται ρακένδυτοι, πεινασμένοι, βασανισμένοι και να ζητούν δικαίωση. Σαν να ακούς τις φωνές, τα ουρλιαχτά και τις ικεσίες τους…
Ξύλινα φυλάκια, αγκαθωτά συρματοπλέγματα, κοιτώνες με ξύλινα κρεβάτια για 50 άτομα που στέγαζαν 400, αίθουσες που έχουν μετατραπεί σε μουσείο, όπου στεγάζονται τα φρικαλέα απομεινάρια-τόνοι από κομμένα μαλλιά γυναικών, γυαλιά, παπούτσια, ρούχα και αποσκευές, σχεδιαγράμματα εξόντωσης όλο και περισσότερων κρατουμένων με «αποτελεσματικά» γερμανικά δηλητηριώδη αέρια…
Εδώ στοιβάζονταν οι κρατούμενοι, εκεί δούλευαν νηστικοί και ξυπόλυτοι πάνω στο χιόνι για 18 ώρες την ημέρα, παραπέρα «ξεδιάλεγαν» τους ανυποψίαστους ανθρώπους και στο τέλος, το αποκορύφωμα, οι τεράστιες σκοτεινές αίθουσες, όπου στοιβάζονταν γυμνοί νομίζοντας πως θα κάνουν μπάνιο ενώ την ίδια στιγμή δηλητηριώδη αέρια έφερναν ακαριαίο θάνατο. Και τέλος, οι «φούρνοι» ή αλλιώς τα κρεματόρια, όπου οι ναζιστές εξαφάνιζαν κάθε ίχνος, μετατρέποντας την ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια σε στάχτη… Οι καμινάδες μοιάζουν σαν να καπνίζουν και σήμερα, δεκαετίες μετά. Οι θάλαμοι αερίων… «Λουτρά», γράφει απ’έξω, νομίζεις ότι θα σου κοπεί η ανάσα μόλις εισέλθεις. Οι προθήκες με τα προσωπικά αντικείμενα των εξοστρακισμένων: τα ρούχα, τα καπέλα, τα μπαστούνια, τα βαλιτσάκια. Το βουνό από τα μαλλιά και τα γένια, που χρησιμοποιούνταν για μαξιλάρια και κουβέρτες. Οι φωτογραφίες, τα πορτρέτα. Ο τοίχος των εκτελέσεων με τα αναμμένα καντήλια και τα σεμνά λουλούδια.
Οι παράγκες που στέγαζαν τους ζωντανούς νεκρούς, με τις επιγραφές: «Ησυχία», «Εργασία και χαρά». Τα εργαλεία των απάνθρωπων βασανιστηρίων. Το εργαστήριο του διεστραμμένου γιατρού Μένγκελε, οι σημειώσεις από τα φριχτά του πειράματα. Tα παιχνίδια των ανυποψίαστων παιδιών. Οι επισκέπτες με το στοιχειωμένο βλέμμα, τα γεροντάκια που ξέρεις ότι κρύβουν κάτω από τα ρούχα τους έναν αριθμό.
Το βλέμμα αδυνατεί να «αποκωδικοποιήσει» όσα βλέπει. Ένα μέρος όπου μυρίζει θάνατο ακόμη και σήμερα. Όταν ολοκληρώσεις την (πολύωρη) επίσκεψη στο απέραντο στρατόπεδο, έχεις σιχαθεί το ανθρώπινο είδος και τα ζωώδη ένστικτα που κουβαλά.
Σχετικά με το Άουσβιτς
Το στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς, το οποίο από το 1979 ανήκει στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO (ότι έχει απομείνει δηλαδή), ήταν ένα από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Ναζιστικής Γερμανίας.
Κτίστηκε το 1940 και ήταν το μεγαλύτερο συγκρότημα στρατοπέδων της Γερμανίας. Η συνολική του έκταση ανερχόταν στα 40 km², ενώ διέθετε τρία κύρια και 39 δευτερεύοντα στρατόπεδα. Τα τρία κύρια στρατόπεδα ήταν:
- Άουσβιτς Ι, το αρχικό στρατόπεδο συγκέντρωσης και το διοικητικό κέντρο ολόκληρου του συγκροτήματος. Εδώ δολοφονήθηκαν περίπου 70.000 άνθρωποι, κυρίως Πολωνοί διανοούμενοι και σοβιετικοί αιχμάλωτοι.
- Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου, στρατόπεδο εξόντωσης, όπου δολοφονήθηκαν περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι.
- Άουσβιτς ΙΙΙ (Μόνοβιτς), στρατόπεδο εργασίας.
Συνολικά εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς περισσότεροι από 1,3 εκατομμύρια άνθρωποι, από τους οποίους τουλάχιστον 1,1 εκατομμύρια εξοντώθηκαν. Περίπου 900.000 πέθαναν μετά την επιλογή που έγινε άμεσα κατά την άφιξή τους. Άλλοι 200.000 άνθρωποι πέθαναν από ασθένειες, υποσιτισμό, βαρύτατη κακοποίηση, συνέπειες ιατρικών πειραμάτων ή δολοφονήθηκαν. Οι συνηθέστεροι τρόποι εκτέλεσης ήταν: δηλητηρίαση με το αέριο «Κυκλώνας Β» σε ειδικούς θαλάμους (θάλαμοι αερίων), πυρά πυροβόλου όπλου, θανατηφόρα ένεση, απαγχονισμός, θάνατος από ασιτία…
Ως μεγαλύτερο στρατόπεδο εξόντωσης του Τρίτου Ράιχ, το Άουσβιτς έγινε σύμβολο για τις μαζικές δολοφονίες των εθνικοσοσιαλιστών και του Ολοκαυτώματος, θύματα του οποίου υπήρξαν περίπου 6 εκατομμύρια άνθρωποι. Αρνητές του ολοκαυτώματος επισημαίνουν την εκδοχή των 4 εκατομμυρίων, που εμφανιζόταν παλαιότερα κυρίως σε ανατολικοευρωπαίους ιστορικούς, και, υπονοώντας ότι οι αριθμοί, αφού αλλάζουν συνεχώς, είναι προϊόν προπαγάνδας.
Διεθνής Ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος
Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αποφάσισε στις 2 Νοεμβρίου 2005 να ανακηρύξει την 27η Ιανουαρίου Διεθνή Ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος από το ναζιστικό καθεστώς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ημερομηνία επιλέχθηκε επειδή στις 27 Ιανουαρίου 1945 τα προελαύνοντα σοβιετικά στρατεύματα απελευθέρωσαν το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς – Μπίρκεναου στην Πολωνία.
Το σχέδιο της απόφασης αυτής, που υποβλήθηκε από το Ισραήλ και υποστηρίχθηκε από 89 χώρες, «καλεί τα κράτη – μέλη να επεξεργαστούν προγράμματα εκπαίδευσης που θα μεταδώσουν στις μελλοντικές γενεές τα διδάγματα του Ολοκαυτώματος και να βοηθήσουν να προλαμβάνονται πράξεις γενοκτονίας».
