“Ο χάρτης του κόσμου στο μυαλό σου”-Συνομιλούμε με τη συγγραφέα Λίλα Κονομάρα για το νέο της βιβλίο

Η οικονομική κρίση, η κατάρρευση των ανθρωπιστικών αξιών, ο ρόλος της τέχνης απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, τα ερωτήματα που θέτει η βιοηθική, οι μετακινήσεις μεμονωμένων ανθρώπων μα και ολόκληρων πληθυσμών, που κουβαλούν όνειρα και μνήμες είναι ορισμένα ζητήματα της εποχής που αναδύονται μέσα από τις αναζητήσεις των πρωταγωνιστών του βιβλίου της Λίλας Κονομάρα με τίτλο «Ο χάρτης του κόσμου στο μυαλό σου» (εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ). Οι ήρωες καλούνται να περάσουν σ’ ένα άλλο στάδιο της ζωής τους, όσο κι αν επιθυμούν – με σπαραγμό, με τρυφερότητα αλλά και με χιούμορ – να διατηρήσουν τις παλιές τους βεβαιότητες κι ο κόσμος αυτός να παραμείνει αναλλοίωτος. Η συγγραφέας κατανοεί τα αδιέξοδά τους, συμπάσχει μαζί τους, τους αποδέχεται και τους παρουσιάζει στους αναγνώστες με τέτοιον τρόπο σαν να αποτελούν κομμάτι της δικής τους πραγματικότητας. «Ουσιαστικά, ο χάρτης του κόσμου είναι ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα γύρω μας» θα μου εξηγήσει η ίδια μιλώντας για το βιβλίο της και τους συμβολισμούς του.

Συνέντευξη στη Βιβή Μαργαρίτη

-Ο χάρτης του κόσμου στο μυαλό σου… κ. Κονομάρα, μπορείτε να μου περιγράψετε την υπόθεση του νέου σας βιβλίου;

-Στο μυθιστόρημα παρακολουθούμε τη ζωή τριών μελών μιας οικογένειας κατά τη διάρκεια ενός χρόνου και συγκεκριμένα του 2013-2014, τόσο στην Αθήνα, όσο και στις διάφορες μετακινήσεις τους στην ελληνική επαρχία αλλά και στο εξωτερικό. Ο πατέρας, ο Βασίλης, είναι φαρμακοποιός. Πέρα από τους πελάτες του των οποίων γνωρίζει όλα τα μικρά και μεγάλα μυστικά, ασχολείται ενεργά και με διάφορα ζητήματα της γειτονιάς του. Η κόρη του η Εύα,  βιολόγος, διεξάγει μια έρευνα για την αποκατάσταση της μνήμης σε ασθενείς με αλτσχάιμερ. Ο έφηβος γιος του ο Άρης, αγαπάει τη μουσική και ονειρεύεται να ταξιδέψει σ’ όλον τον κόσμο.  Ένα τραγικό γεγονός θα ανατρέψει τις ζωές τους. Θα φέρει στο φως δικά τους άλυτα ζητήματα και θα επανακαθορίσει τη σχέση τους με τον κόσμο.

-Ουσιαστικά, ο χάρτης του κόσμου είναι ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα γύρω μας;

-Ακριβώς. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε, ο κόσμος αρχίζει να εγγράφεται μέσα μας πολλαπλώς. Κάθε μας επαφή με το περιβάλλον, κάθε μας σχέση αφήνει το δικό της αποτύπωμα, τη δική της κουκίδα στον χάρτη του κόσμου που σταδιακά σκιαγραφούμε.

-Τί είναι εκείνο που τον καθορίζει;

-Τα πάντα. Οι εμπειρίες μας, είτε αυτές είναι θετικές είτε αρνητικές αφήνουν ένα στίγμα. Όσο μεγαλώνουμε, ο χάρτης αυτός εμπλουτίζεται με νέα στοιχεία,  άβατες περιοχές εξερευνούνται και αποκτούν άλλο βάθος και χρώματα. Από την άλλη, τραυματικές εμπειρίες μπορεί να διαγράψουν κάποιο κομμάτι του και να αλλοιώσουν αισθητά την αντίληψή μας για τον κόσμο και τον εαυτό μας.

-Το βιβλίο σας μιλάει για τις μεταβάσεις κατά κύριο λόγο;

-Ναι, η έννοια της μετάβασης παίζει κυρίαρχο ρόλο καθώς αυτή χαρακτηρίζει διαρκώς τη ζωή των τριών ηρώων, είτε μιλάμε για γεωγραφικές μεταβάσεις είτε για ηλικιακές είτε ακόμα για κοινωνικοπολιτικές όσον αφορά τις τεράστιες μετακινήσεις πληθυσμών που παρατηρούνται σήμερα.

-Είμαστε ένα σύνολο από μνήμες καταγεγραμμένες συνειδητά ή ασυνείδητα; Πόσο σημαντική είναι η μνήμη; Μας βοηθά να γινόμαστε καλύτεροι;

-Η μνήμη είναι ένα θέμα που επανέρχεται στο βιβλίο με πολλούς τρόπους. Ένας άνθρωπος που δεν έχει καλή σχέση με το παρελθόν του, δεν μπορεί να έχει καλή σχέση με τον εαυτό του. Δεν έχει επαφή με όσα του συμβαίνουν, δεν ωφελείται από τις εμπειρίες του, δεν ωριμάζει. Το ίδιο ισχύει και για τη συλλογική μνήμη.  Ένας λαός χωρίς μνήμες, χωρίς καλή γνώση της ιστορίας του κινδυνεύει να διαπράξει τα ίδια λάθη από τα οποία υπέφερε στο παρελθόν.

-Στο επίκεντρο του βιβλίου σας βρίσκεται η οικογένεια. Στην Ελλάδα έχουμε ένα ιδιαίτερο οικογενειακό πρότυπο… Πόσο αυτό εγκλωβίζει τα παιδιά;

–Οι οικογενειακές σχέσεις στην Ελλάδα μπορούν να γίνουν ασφυκτικές, ιδιαίτερα όσον αφορά τις υψηλές προσδοκίες των γονιών και τον έλεγχο που ασκείται στους νεότερους στο όνομα της αγάπης. Αυτό μπορεί  να αναχαιτίσει τη δημιουργικότητα και την ικανότητα ενός παιδιού να σταθεί στα πόδια του. Δεν νομίζω όμως ότι και το μοντέλο των δυτικών χωρών είναι πιο επιτυχημένο αν κρίνω από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν εκεί οι νέοι.

-Μεγαλώνοντας καταφεύγουμε στα κλισέ; Είναι αυτό μία ασφαλής επιλογή;

-Με μία έννοια είναι γιατί τα κλισέ αποτυπώνουν ανάγκες ή επιθυμίες αποδεκτές από τους περισσότερους και αυτό δημιουργεί ένα αίσθημα ασφάλειας. Από την άλλη, ο κόσμος δεν θα πήγαινε μπροστά αν δεν ξεφεύγαμε από τα κλισέ κι αυτό συνήθως το πετυχαίνουν οι νέοι άνθρωποι.

-Διαβάζοντας το βιβλίο σας ήταν σαν να άκουγα παράλληλα μουσική. Μάλιστα κάποια κομμάτια τα αναζήτησα στο youtube και τα έβαλα να τα ακούω παράλληλα. Μου έδωσαν μία άλλη… οπτική της ανάγνωσης. Μέσα από τη μουσική μπορεί να ειπωθεί το… ανείπωτο;

–Η μουσική είναι από τις πιο αρχέγονες εγγραφές μέσα μας.  Ο έμμετρος λόγος, τα έπη, τα δημοτικά τραγούδια συντρόφευαν τον άνθρωπο από την αρχή της ιστορίας του. Οι Αβοριγίνες στην Αυστραλία χαρτογραφούσαν τον τόπο τους μέσω των τραγουδιών τους. Η μουσική εκφράζει πολύ πιο άμεσα από οτιδήποτε άλλο τη σχέση του ανθρώπου με το σύμπαν.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Ο Βασίλης ζει ήρεμα στον μικρόκοσμο του φαρμακείου του. Η κόρη του Εύα, βιολόγος, διεξάγει μια πρωτοποριακή έρευνα σχετικά με τη θεραπεία του Αλτσχάιμερ. Ο έφηβος γιος του Άρης παίζει μουσική και ονειρεύεται να γυρίσει τον κόσμο.

Τρεις ήρωες, τρεις διαφορετικοί αφηγητές μιας ιστορίας που εκτυλίσσεται στη διάρκεια ενός χρόνου σε μια Αθήνα αλλά και σε μια Ευρώπη με ρευστά σύνορα και ελάχιστες βεβαιότητες.

Ένα τραγικό δυστύχημα ανατρέπει τη ζωή τους, φέρνοντάς τους αντιμέτωπους με τον κοινωνικό τους περίγυρο αλλά και με τον ίδιο τους τον εαυτό, τους φόβους, τις επιθυμίες, τις απώλειες.

Μέσα από τις αναζητήσεις τους αναδύονται ζητήματα της εποχής: η οικονομική κρίση, η κατάρρευση των ανθρωπιστικών αξιών, ο ρόλος της τέχνης απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, τα ερωτήματα που θέτει η βιοηθική, οι μετακινήσεις μεμονωμένων ανθρώπων μα και ολόκληρων πληθυσμών, που κουβαλούν όνειρα και μνήμες.

Οι ήρωες καλούνται να περάσουν σ’ ένα άλλο στάδιο της ζωής τους, όσο κι αν επιθυμούν – με σπαραγμό, με τρυφερότητα αλλά και με χιούμορ – να διατηρήσουν τις παλιές τους βεβαιότητες κι ο κόσμος αυτός να παραμείνει αναλλοίωτος.

ΛΙΛΑ ΚΟΝΟΜΑΡΑ 

Η Λίλα Κονομάρα γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε σύγχρονη λογοτεχνία στο Παρίσι και εργάστηκε ως καθηγήτρια στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών.

Ως λογοτέχνης πρωτοεμφανίστηκε το 2002 με το βιβλίο Μακάο (Πόλις, 2002, Μεταίχμιο, 2005), για το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα του περιοδικού ΔΙΑΒΑΖΩ. Το 2004 εξέδωσε το μυθιστόρημα Τέσσερις εποχές – Λεπτομέρεια (Μεταίχμιο), το 2005 το παιδικό μυθιστόρημα Στις 11 & 11’ ακριβώς (Παπαδόπουλος). Η αναπαράσταση (Μεταίχμιο, 2009) συμπεριλήφθηκε στη βραχεία λίστα για το βραβείο μυθιστορήματος του περιοδικού ΔΙΑΒΑΖΩ, Το δείπνο (Κέδρος, 2012) και Οι ανησυχίες του γεωμέτρη (Κέδρος, 2014) συμπεριλήφθηκαν αντίστοιχα στις βραχείες λίστες Μυθιστορήματος και Διηγήματος των Λογοτεχνικών Βραβείων του ηλεκτρονικού περιοδικού Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ. Το 2018 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος το μυθιστόρημά της Ο χάρτης του κόσμου στο μυαλό σου.

Παράλληλα, μεταφράζει γαλλική λογοτεχνία και αρθρογραφεί σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά.