Νίκος Μάντζιος: Σήμερα που όλοι φοράμε μάσκες, είναι μια καλή εξάσκηση να καταλαβαίνουμε πολλά από τον απέναντί μας κοιτώντας μόνο τα μάτια του

Συνομιλώντας με τον Τρικαλινό συγγραφέα για τον «Εξομολόγο του Θεού»

Με τον Νίκο Μάντζιο συναντηθήκαμε μία μέρα πριν ανακοινωθεί το lockdown ήταν κι ο τελευταίος απολαυστικός καφές στην Ασκληπιού πριν η ζωή μας μπει και πάλι στους ρυθμούς που επιβάλλουν τα μέτρα περιορισμού διασποράς του κορωναϊού. Αφορμή ήταν το βιβλίο του  «Ο εξομολόγος του Θεού».

Συνέντευξη στη Βιβή Μαργαρίτη

Με τους περαστικούς να περνούν από δίπλα μας φορώντας τις μάσκες τους ξεφύλλισα το βιβλίο. «Να ακούς τα μάτια» είναι η φράση που γράφει στο σημείο που έπεσε η ματιά μου. «Πόση αλήθεια κρύβει αυτή η φράση…» αναρωτήθηκα. «Τετριμμένο αλλά αληθινό το «τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής», ή «τα μάτια δεν λένε ποτέ ψέματα». Στην εποχή του κορωνοϊού που όλοι φοράμε μάσκες, είναι μια καλή εξάσκηση να καταλαβαίνουμε πολλά από τον απέναντί μας κοιτώντας μόνο τα μάτια του» σχολίασε ο Νίκος και κάπως έτσι ξεκίνησε η κουβέντα μας.

Ο εξομολόγος του Θεού» είναι ένα βιβλίο που παρουσιάζει ανθρώπινες ιστορίες, θέλημα θεού που ο ανθρώπινος νους δεν τις χωρά. Ιστορίες που πονούν και προβληματίζουν σε ένα βιβλίο με «ανατρεπτικό τίτλο». Ο Τρικαλινός συγγραφέας Νίκος Μάντζιος στο βιβλίο «Ο εξομολόγος του Θεού» παρουσιάζει 16 αυτοτελείς ιστορίες που συγκινούν. Ένα βιβλίο καλογραμμένο που σου κόβει την ανάσα. Βαθύτερα νοήματα, ζωές που δεν βιώθηκαν, άνθρωποι που έφυγαν άδικα, στιγμές που πάγωσαν στο χρόνο σε ένα ομιχλώδες τοπίο και μία καταχνιά που σκεπάζει τα πάντα κι αποτελεί το φόντο της κάθε ιστορίας. Ένα πραγματικό αριστούργημα που σίγουρα θα αποτελέσει από τα βιβλία τα οποία θα απασχολήσουν τον αναγνώστη για καιρό. Κάθε ιστορία μοναδική. Η γραφή καταπληκτική…

-Ο εξομολόγος του Θεού… Νίκο μπορείς να μου μιλήσεις για την υπόθεση του βιβλίου σου;

-Πρόκειται για ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα με δεκαέξι αυτοτελείς ιστορίες, στις οποίες το κυρίαρχο στοιχείο είναι η απορία ή το παράπονο αν θέλεις του ανθρώπου για κάποιες ενέργειες οι οποίες είναι «θέλημα Θεού» αλλά ο ανθρώπινος νους δεν τις χωράει. Η πεποίθησή του ότι ο Θεός δεν είναι πάντοτε πανταχού παρών αλλά ενίοτε και απών. Όλοι μας το έχουμε σκεφτεί ή το έχουμε διατυπώσει φωναχτά.

-Ένα βιβλίο με ανατρεπτικό τίτλο… Πώς προέκυψε; Έχεις δεχτεί αρνητικά σχόλια;

-Πράγματι ο τίτλος αποτελεί ένα από τα δυνατά σημεία του βιβλίου. Δύσκολα κάποιος που τον βλέπει δεν μπαίνει στον πειρασμό να το πιάσει στα χέρια του, να διαβάσει έστω το οπισθόφυλλο μήπως και του αποκαλυφθεί ποιος είναι τελικά αυτός που εξομολογάει τον Θεό. Φυσικά δεν του αποκαλύπτεται τόσο εύκολα. Μπορεί ο τίτλος να δείχνει προκλητικός και μαρκετίστικος, όμως δεν είναι. Δεν εξαπατά τον αναγνώστη. Διαβάζοντας το βιβλίο, ο αναγνώστης θα ανακαλύψει τον εξομολόγο. Μπορεί και να εκπλαγεί.

Ο τίτλος προέκυψε όταν θυμήθηκα τη συγκλονιστική φράση που βρέθηκε χαραγμένη σε τοίχο του Άουσβιτς «Αν υπάρχει Θεός θα πρέπει να με παρακαλέσει για να τον συγχωρήσω». Όλος ο πόνος και το παράπονο του ανθρώπου προς τον Θεό, σε μία φράση. Αυτή η φράση «έδεσε» το περιεχόμενο του βιβλίου.

Δεν θεωρώ σε καμία περίπτωση τον τίτλο και φυσικά ούτε και το περιεχόμενο βλάσφημο. Αρνητικά σχόλια δεν έχω δεχτεί (ακόμα), μόνο δύο γνωστοί μου αναγνώστες μου είπαν ότι κάποια συγκριμένα σημεία τους φάνηκαν σκληρά αλλά δεν είχαν άλλο θέμα με την υπόθεση του βιβλίου.

-Πρόκειται για σπονδυλωτό μυθιστόρημα;

-Πληροί τον χαρακτηρισμό του σπονδυλωτού μυθιστορήματος καθότι οι ήρωες είναι κοινοί σε όλες τις ιστορίες. Ο κομπάρσος σε μία ιστορία, γίνεται πρωταγωνιστής σε κάποια άλλη. Ο τόπος επίσης όπου διαδραματίζονται είναι κοινός. Το εξώφυλλο και δύο εικόνες στο εσωτερικό, είναι πίνακες του φίλου και γνωστού Τρικαλινού ζωγράφου Στέργιου Στάμου.

-Ποιο ήταν το έναυσμα για να γράψεις το βιβλίο;

-Στην αρχή ξεκίνησα να γράψω διηγήματα αλλά στην πορεία ανακάλυψα έκπληκτος ότι η θεματολογία των ιστοριών υποσυνείδητα ήταν κοινή και είχαν όλες να κάνουν, άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο με ζωές που δεν βιώθηκαν, που αφαιρέθηκαν εν αδίκω, και όλοι αναρωτιόμαστε αν Αυτός που τις αφαιρεί βρίσκεται εν δικαίω. Μολονότι θεωρώ τον εαυτό μου βαθιά θρησκευόμενο με τον τρόπο μου άτομο, πρόθεσή μου δεν ήταν να γράψω ένα θεολογικό δοκίμιο αλλά να διηγηθώ κάποιες ιστορίες. Ένα μυθιστόρημα είναι και τίποτα παραπέρα.

-Η ομίχλη έχει εξέχουσα θέση στο βιβλίο σου… Είναι η καταχνιά θεριό;

-Οτιδήποτε εμποδίζει την όραση, για παράδειγμα το σκοτάδι, μας προξενεί φόβο. Το ίδιο και η ομίχλη. Από μόνο του ένα τοπίο στην ομίχλη είναι μυστηριακό κι εγώ συχνά στήνω τέτοια σκηνικά. Στο βιβλίο μου η καταχνιά παίζει τον ρόλο του θαυματοποιού. Εμφανίζει και εξαφανίζει πράγματα και ανθρώπους, όμως κακιά δεν είναι, όπως αναφέρω χαρακτηριστικά στον πρώτο τίτλο.

-Στα σύννεφα δεν απαντάς εμπόδια, μόνο αγγέλους;

-Στα σύννεφα απαντάς ό, τι εσύ θέλεις. Τα σύννεφα είναι μια διέξοδος του μυαλού. Το «πετάς στα σύννεφα» δεν έχει πάντοτε έννοια κακόσημη, αλλά για πολλούς αυτή η πτήση είναι ανακουφιστική.

-Να ακούς τα μάτια; Πόση αλήθεια κρύβει αυτή η φράση…

-Τετριμμένο αλλά αληθινό το «τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής», ή «τα μάτια δεν λένε ποτέ ψέματα». Στην εποχή του κορωνοϊού που όλοι φοράμε μάσκες, είναι μια καλή εξάσκηση να καταλαβαίνουμε πολλά από τον απέναντί μας κοιτώντας μόνο τα μάτια του. Στο βιβλίο μου, μάτια κλειστά σημαίνουν θάνατο (κι ο ύπνος είναι αδελφός του δίδυμος).

-Η ομορφιά τονίζεται στη λήγουσα, ο πόνος στην παραλήγουσα;

-Είναι εκπληκτική σύμπτωση ότι η λέξη ομορφιά τονίζεται στη λήγουσα, όπως και όλες σχεδόν οι διάσημες γαλλικές λέξεις που την χαρακτηρίζουν: μποτέ, αμπιγιέ, σινιέ, μακιγιάζ…, ενώ λέξεις όπως ατιμασμένος, προδομένος, μόνος, κι ένα σωρό άλλες που τονίζονται στην παραλήγουσα, φανερώνουν πόνο. Είναι ένα παιχνίδι από τα πολλά που κάνω με τις λέξεις και με συναρπάζουν.

-Οι μνήμες τιμωρούν και το κορμί;

-Ο άνθρωπος είναι μνήμες και όσο μεγαλώνει, τόσο οι κακές τον εξουσιάζουν, και η εξουσία επιβάλλεται με έλεγχο του μυαλού το οποίο με τη σειρά του ελέγχει εύκολα και το κορμί. Γνωστά είναι άλλωστε τα ψυχοσωματικά συμπτώματα.

-Ο πόνος, όπως κι ο έρωτας, όλα τα μπορεί;

-Ο πόνος είναι δάσκαλος, είναι πολλές φορές και φίλος που μας προειδοποιεί για το κακό που έρχεται ή μας εξιλεώνει από κάποιο που μας βρήκε. Ο μεγάλος και χρόνιος πόνος γίνεται δυνάστης, έχει μνήμη και επιβάλλεται στον νου και στη θέληση. Ο έρωτας και ο πόνος είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Πολλές φορές συγχέονται.

-Και οι γενναίοι της μοναξιάς κάποια στιγμή δειλιάζουν;

-Εξαρτάται από το είδος της μοναξιάς και από τον τρόπο που τη βιώνουν. Αν είναι ανεπιθύμητη κατάσταση του μυαλού ή συνειδητή επιλογή. Ορθώς οι αγγλοσάξονες έχουν διαχωρίσει τις δύο αυτές «μοναξιές» με τους όρους lonliness και solitude.

-Σε τί άραγε μεταλλάσσεται ο έρωτας όταν εξαθλιώνεται;

-Σε εξαθλίωση, σε κάτι ή σε οτιδήποτε το οποίο δεν έχει καμία σχέση με τον έρωτα.

-Το μόνο που δεν σώζεται στον πόλεμο είναι η ψυχή;

-Σε ένα διήγημά μου στο πρώτο μου βιβλίο «Βλέπε οπισθόφυλλο», αναφέρω ότι μετά τον πόλεμο όπου όλα ισοπεδώνονται, επανέρχονται και κάποιες χαμένες ισορροπίες και αποκαθίστανται διαστάσεις. «Τώρα κυρά-Φώταινα, γίναμε όλοι ίσοι», λέει ο φτωχός Ξαής στη γυναίκα του προύχοντα. Δεν νομίζω ότι ο πόλεμος είναι καθαρτήριο για να σώζονται ψυχές. Τουναντίον, χάνονται

-Ένας μαθηματικός συγγραφέας με ευαισθησίες;

-Σε αντίθεση με την ισχύουσα άποψη, οι μαθηματικοί είναι κατ’ εξοχήν ευαίσθητοι άνθρωποι. Η ιστορία των μαθηματικών βρίθει ρομαντικών ιστοριών με πρωταγωνιστές διάσημους μαθηματικούς και η λογοτεχνία είναι ένας θαυμάσιος τρόπος εξωτερίκευσης αυτής της ευαισθησίας.

-Ετοιμάζεις κάτι καινούργιο;

-Πάντα κάτι ετοιμάζω. Η γραφή είναι τρόπος ζωής και υπέροχη συνήθεια. Έχω στα σκαριά ένα καινούργιο μυθιστόρημα πάνω σε ένα θέμα ταμπού, στίχους για μελοποίηση και έναν θεατρικό μονόλογο. Αυτά τα λίγα.

-Διδάσκεις δημιουργική γραφή… Οι Τρικαλινοί ενδιαφέρονται;

-Παρά την περί του αντιθέτου άποψη, η γραφή διδάσκεται όπως και κάθε άλλη μορφή τέχνης. Απλά, τα μαθήματα δημιουργικής γραφής δεν σε κάνουν σίγουρα συγγραφέα, όπως και η σχολή καλών τεχνών δεν δε κάνει σίγουρα ζωγράφο. Έχω ορκισμένους μαθητές στην γραφή οι οποίοι ανυπομονούν να τελειώσει η καραντίνα και να μπορέσουμε να ξαναπεράσουμε ποιοτικό χρόνο μαζί. Οι Τρικαλινοί γράφουν, και γράφουν καλά.

Σχετικά με τον Νίκο Μάντζιο

Ο Νίκος Μάντζιος γεννήθηκε στην Πύλη Τρικάλων. Σπούδασε μαθηματικά στη Ρώμη και άσκησε για χρόνια το επάγγελμα του φροντιστή. Παρακολούθησε, μεταξύ άλλων, σεμινάρια συμβουλευτικής ψυχιατρικής, Αφηγηματικής Τέχνης και Δημιουργικής γραφής. Ασχολήθηκε με την μετάφραση και διερμηνεία στα Ιταλικά και Ισπανικά. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακών διπλωμάτων στην Ειδική Αγωγή και στην Αθλητική Αναψυχή και Ψυχολογία. Δημοσίευσε άρθρα στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο για τα μαθηματικά και την διαχείριση του άγχους εξετάσεων.

Έχει εκδώσει: «Βλέπε οπισθόφυλλο», μικροδιηγήματα (Απόπειρα, 2017). «Θρύλοι και παραμύθια από την Μεσαιωνική Ισπανία» (Απόπειρα, 2018). «Βράδυ Τετάρτης», ανθολογία μικροδιηγήματος στην οποία συμμετείχε και έκανε και την επιμέλεια (Απόπειρα, 2018), «Ο εξομολόγος του Θεού», σπονδυλωτό μυθιστόρημα (Απόπειρα, 2019).

Τα τελευταία χρόνια διδάσκει μαθηματικά σε δομές της Ειδικής Αγωγής. Παράλληλα οργανώνει και συντονίζει εργαστήρια Δημιουργικής γραφής. Είναι παντρεμένος με τη Μαρία Χοσέ και έχει δυο γιους.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Βγήκαν από τη σκιά στο ξέφωτο. Ήταν κάμποσοι κι όλο έρχονταν κι άλλοι. Στην αρχή φοβισμένοι, με δέος γι’ αυτό που πήγαιναν να κάνουν, αλλά σιγά σιγά έπαιρναν το θάρρος που δίνουν οι πολλοί. Κοιτάζονταν με νόημα – ξέρω γιατί είσαι κι εσύ εδώ – και οι ματιές τους έπλεκαν ιστό που παγίδευε την υπόσχεση να μη λιποψυχήσουν. Καθένας τους κουβάλαγε τον σταυρό του κι ένα κούτσουρο να καθίσει, χαμηλό, να δείχνει την ταπεινότητά του – μονάχα ο Μεσούτ ο νάνος αντί για σταυρό κουβάλησε ένα άδειο κοντάρι για λαχεία.
Κάθισαν ένα γύρο και σιωπηλά πρόβαρε ο καθένας αυτά που θα ’λεγε όταν θα έρχονταν η ώρα.
Τα χείλη τους σάλευαν σαν να ’καναν προσευχή. Τη συγχωρητική ευχή τούς είχε βάλει ο παπα-Ευτύχης να την αποστηθίσουν, και στη μέση του ξέφωτου, πάνω στην Πέτρα, το πετραχήλι του διπλωμένο, έτοιμο να το φορέσει ο εξομολόγος. Ο παπάς, ως αντ’ Αυτού, είχε αποκλειστεί απ’ τη Σύνοδο, γιατί θα γεννιόταν θέμα ασυμβίβαστου και (α)μεροληψίας. Όλοι όσοι βρίσκονταν εκεί ήταν έτοιμοι να πολεμήσουν για μια καθαρή ήττα. Έτοιμοι για την κάθαρση. Τουλάχιστον αυτοί.