Στα μούτρα σου… Ένα βιβλίο (Άνεμος Εκδοτική) με αντισυμβατικό τίτλο που ξυπνά, με τρόπο γλυκό και τρυφερό, νοσταλγικές αναμνήσεις στους μεγαλύτερους και προσφέρει στα νέα παιδιά ζωντανές εικόνες μιας γνήσιας αλλά αντιφατικής εποχής.
Ο Μιχάλης Κατσιμπάρδης με τη μεστή, αισθαντική και ενίοτε καυστική γραφή του αποτυπώνει μια γενιά ανεπανάληπτης παιδικής αθωότητας σε ένα ζοφερό πολιτικό περιβάλλον. Ένας μικρόκοσμος γεμάτος ανέμελα παιδιά και γονείς βυθισμένους σε έγνοιες αποτυπώνεται στον καμβά της εφτάχρονης δικτατορίας. Πάνω του απεικονίζεται η φαινομενικά αμέριμνη ζωή των ηρώων, στην οποία κυριαρχεί η αυθεντικότητα, η τρυφερότητα αλλά και η αφέλεια, το κουτσομπολιό και η φαιδρή σχολική διαπαιδαγώγηση. Οι ήρωες είναι μια παρέα παιδιών που σκαρώνει φάρσες, στήνει ομηρικούς καυγάδες, δημιουργεί φιλίες ζωής και ονειρεύεται το μέλλον, προσπαθώντας να κατανοήσει τον συχνά παράλογο κόσμο των μεγάλων.
«Είναι βιβλίο που με όχημα τις περιπέτειες των μικρών διατρέχει μια σκοτεινή περίοδο, αποτυπώνοντας ηθογραφικά και τον κόσμο των μεγάλων» θα μου πει ο ίδιος ο συγγραφέας στην πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση που είχαμε.
Συνέντευξη στη Βιβή Μαργαρίτη
-Στα μούτρα σου!… κ. Κατσιμπάρδη μιλήστε μου για το νέο σας βιβλίο.
–Πρόκειται για ένα βιβλίο που το χάρηκα σε όλη τη διάρκεια της συγγραφής του. Ίσως γιατί μου ξύπνησε παιδικές μνήμες, αναζωογόνησε τις μέρες μου, με έκανε να νοσταλγήσω, να ξαναφορέσω κοντά παντελονάκια και να σκαρώσω νέες σκανδαλιές με τους παιδικούς μου φίλους. Αφορά ένα τσούρμο εννιάχρονων που παίζουν, χωρατεύουν, μαλώνουν και ερωτεύονται μέσα στην καρδιά της δικτατορίας. Είναι βιβλίο που με όχημα τις περιπέτειες των μικρών διατρέχει μια σκοτεινή περίοδο, αποτυπώνοντας ηθογραφικά και τον κόσμο των μεγάλων. Των ανθρώπων δηλαδή που συμβιβάστηκαν, αυτών που υποστήριξαν το καθεστώς και τέλος, εκείνων που βρήκαν το σθένος να αντισταθούν διατηρώντας την αξιοπρέπειά τους.
-Αυτό είναι το δεύτερο βιβλίο σας;
–Ναι, είναι το δεύτερο λογοτεχνικό μου βιβλίο. Το πρώτο εκδόθηκε πέρυσι πάλι από την «Άνεμος Εκδοτική» με εντελώς διαφορετικό θέμα, ύφος και χρόνο δραματικής πλοκής. Ήταν το «Δυο χειμώνες κι ούτε ένα καλοκαίρι», μια μαρτυρία βασισμένη στα δραματικά γεγονότα που αφορούσαν την ομηρεία του πατέρα μου σε ναζιστικό στρατόπεδο της Γερμανίας. Αυτό, το δεύτερο είναι ένα κράμα χιούμορ, νοσταλγίας και συγκίνησης. Γράφτηκε με εντελώς διαφορετική διάθεση από το πρώτο και σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.
–Ο τίτλος αυτός μου έδωσε το έναυσμα της συγγραφής. Μου τριβέλιζε το μυαλό από τότε που το άκουσα από τα χείλη ενός πιτσιρικά σε κάποια παραλία, σε μια κοκορομαχία με συνομήλικό του, και μου ξύπνησε τις παιδικές μου αναμνήσεις. Τα «μούτρα» διατρέχουν κάθε κεφάλαιο της περιπέτειας του πρωταγωνιστή, του μικρού Γιωργή.
-Περιγράφετε μία δύσκολη περίοδο για τη χώρα. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται τί συμβαίνει γύρω τους και αντιμετωπίζουν με τον τρόπο τους τον παράλογο κόσμο των μεγάλων;
–Τα παιδιά έχουν έναν δικό τους τρόπο για να κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν τον κόσμο των μεγάλων. Στηρίζονται περισσότερο στη διαίσθηση και το ένστικτο και λιγότερο στην ασθενική λογική. Χρησιμοποιούν λιγότερα φίλτρα κατανόησης απ’ ό,τι εμείς και συνήθως είναι εύστοχα και διορατικά. Την περίοδο τη χούντας δεν συνειδητοποιούσαν καμιά ουσιώδη διαφορά στην καθημερινότητά τους, γιατί έτσι κι αλλιώς ζούσαν σε ένα καταπιεστικό και αυστηρό περιβάλλον. Ήταν πιο ευρηματικά όμως στους τρόπους διαφυγής απ’ ό,τι τα σημερινά παιδιά γιατί είχαν ένα όπλο που το εξασκούσαν συχνά, τη φαντασία.
-Αποτυπώνετε μία γενιά ανεπανάληπτης παιδικής αθωότητας σε ένα ζοφερό πολιτικό περιβάλλον;
-Δεν ήταν ακριβώς αθωότητα. Ήταν modus vivendi, τρόπος καθημερινής επιβίωσης σε εποχή άκρως καταπιεστική. Το σχολείο, για παράδειγμα, αναπαρήγαγε και ενίσχυε το αξιακό σύστημα που επιβλήθηκε παρά φύσιν από τους συνταγματάρχες, καλλιεργώντας τον φόβο και την υποταγή. Η γονεϊκή εξουσία από την άλλη ήταν νομοτέλεια τότε, οι μικροί δεν ύψωναν λόγο αντίρρησης και ανυπακοής. Η πιτσιρικαρία όμως πάντα είχε τις αντιστάσεις που επέβαλαν η άγνοια κινδύνου και η απουσία εμπειριών. Τις μικρές «διαφυγές» τους συχνά τις πλήρωναν. Τις περισσότερες φορές έβρισκαν ανοίγματα στο συρματόπλεγμα και δραπέτευαν. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν λαβωνόταν η ψυχούλα τους.
-Συγκίνηση και χιούμορ εναλλάσσονται στο βιβλίο σας. Θέλω να μου πείτε ποια είναι η δική σας αγαπημένη σκηνή.
-Επιχείρησα να δώσω και τα δύο αβίαστα. Μακάρι να το κατάφερα. Το χιούμορ προκύπτει από την άδολη φύση της παιδικής ψυχής, η συγκίνηση από «τα πάθη και τα κρίματα του κόσμου». Και τα δυο συνυπάρχουν αρμονικά και στον κόσμο των μικρών και στον κόσμο των μεγάλων που τα πλαισιώνουν. Η πιο αγαπημένη μου σκηνή αφορά την ιστορία του νησιώτη παππού, του Ισίδωρου, γιατί περικλείει την τρυφεράδα και τη στωικότητα που επιβάλλει η απώλεια όχι μόνο του αγαπημένου του προσώπου αλλά και της διάθεσης για ζωή. Δυνατός και ευαίσθητος χαρακτήρας είναι επίσης και του Αχιλλέα, του επιστάτη του σχολείου του Γιωργή, ο οποίος τη δική του απώλεια (εγκατάλειψη της συζυγικής στέγης) τη μετουσίωσε σε αβίαστη αγάπη για τα παιδιά, που ο ίδιος δεν απέκτησε.
-Στο νέο σας βιβλίο μας περιγράφετε την ιστορία μίας «σκανταλιάρικης» παρέας παιδιών άλλων εποχών. Πόσο διαφορετικά είναι τα παιδιά σήμερα;
–Υπάρχουν τεράστιες διαφορές σε όλα τα επίπεδα. Το παιχνίδι, που κατέχει κυρίαρχο ρόλο στην παιδική ζωή, τότε ήταν μόνο ομαδικό, κανείς δεν έπαιζε μόνος του όπως σήμερα, και σχεδόν πάντα γινόταν εκτός σπιτιού, στις αλάνες και τα χωράφια. Τα παιδιά έπαιζαν ατέλειωτες ώρες, χωρίς την πιεστική αναζήτηση των μανάδων, έπαιζαν και χαίρονταν την κάθε τους στιγμή. Έτσι μάθαιναν τον κόσμο τότε. Εκείνα τα παιδιά δεν ανταμείβονταν κάθε τόσο με υλικά δωράκια, χαίρονταν με το μικρό και το ασήμαντο, έλυναν τις διαφορές μόνα τους, δοκίμαζαν τις σχέσεις τους κι έκαναν φιλίες παντοτινές. Το κυριότερο ήταν ότι ασκούσαν την πιο δημιουργική δεξιότητα, τη φαντασία, κάτι που στερούνται τα σημερινά παιδιά. Στη σημερινή αντεπικοινωνιακή εποχή τα παιδιά βιώνουν πλασματικά συναισθήματα, τεχνητές εμπειρίες, σε κατ’ επίφασιν «υπερπροστατευμένο» περιβάλλον και το χειρότερο βυθισμένα σε ψευδαισθήσεις και ανασφάλεια. Τότε, βέβαια, δεν μεγαλώσαμε με παιδαγωγικό τρόπο (και το ξύλο μας το φάγαμε και την καταπίεση κατάπιαμε με το κουτάλι), ζήσαμε και μεγαλώσαμε όμως σαν παιδιά, όχι σαν μικροί ενήλικες, όπως συμβαίνει σήμερα.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου
Ένας μικρόκοσμος γεμάτος ανέμελα παιδιά και γονείς βυθισμένους σε έγνοιες αποτυπώνεται στον καμβά της εφτάχρονης δικτατορίας. Πάνω του απεικονίζεται η φαινομενικά αμέριμνη ζωή των ηρώων, στην οποία κυριαρχεί η αυθεντικότητα, η τρυφερότητα αλλά και η αφέλεια, το κουτσομπολιό και η φαιδρή σχολική διαπαιδαγώγηση. Οι ήρωες είναι μια παρέα παιδιών που σκαρώνει φάρσες, στήνει ομηρικούς καυγάδες, δημιουργεί φιλίες ζωής και ονειρεύεται το μέλλον, προσπαθώντας να κατανοήσει τον συχνά παράλογο κόσμο των μεγάλων.
Ο άγουρος έρωτας του ευαίσθητου Γιωργή για την όμορφη Ναυσικά, οι επιστήθιοι φίλοι του, ο εθνικόφρων διευθυντής, ο ανέμπνευστος δάσκαλος, ο θυμόσοφος γέρο-νησιώτης και οι δημοκρατικοί ενήλικες, που αντιστέκονται στο σκοτάδι της εποχής, είναι κάποιοι από τους χαρακτήρες που δίνονται με πολλή συγκίνηση αλλά και άφθονο χιούμορ.
Το βιβλίο αυτό ξυπνά, με τρόπο γλυκό και τρυφερό, νοσταλγικές αναμνήσεις στους μεγαλύτερους και προσφέρει στα νέα παιδιά ζωντανές εικόνες μιας γνήσιας αλλά αντιφατικής εποχής.
Ο συγγραφέας με τη μεστή, αισθαντική και ενίοτε καυστική γραφή του αποτυπώνει μια γενιά ανεπανάληπτης παιδικής αθωότητας σε ένα ζοφερό πολιτικό περιβάλλον.
Ο Μιχάλης Κατσιμπάρδης γεννήθηκε στο Άργος και ζει στην Αθήνα. Είναι φιλόλογος και διδάσκει εδώ και πολλά χρόνια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ για μια δεκαετία εργαζόταν στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
‘Έχει συγγράψει βιβλία με θέμα τη διδακτική της νεοελληνικής γλώσσας και μια σειρά άρθρων με αντίστοιχο περιεχόμενο. Έχει, επίσης, γράψει σενάρια για ντοκιμαντέρ καθώς και για την Εκπαιδευτική Τηλεόραση.
Από την Άνεμος εκδοτική κυκλοφορεί το βιβλίο-ντοκουμέντο «Δυο χειμώνες κι ούτε ένα καλοκαίρι», 2018.