Μαστοροχώρια: To Ζεν της πέτρας
Είναι ο τόπος των ξακουστών μαστόρων της πέτρας που ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο, αφήνοντας πίσω τους έργα σπάνιας ομορφιάς.
Τα πρώτα πέτρινα σπίτια τους εμφανίζονται σε λιγότερο από είκοσι λεπτά αφότου αφήσεις πίσω σου την Κόνιτσα οδηγώντας με βόρεια κατεύθυνση προς Κοζάνη. Διάσπαρτα χωριουδάκια αριστερά και δεξιά του ποταμού Σαραντάπορου, που φτάνουν έως τις παρυφές του Γράμμου, καφενεία που είναι καθημερινά ανοιχτά το χειμώνα –παρά τους λιγοστούς κατοίκους–, ήσυχες πέτρινες γειτονιές, πυκνά δάση οξιάς και τοξωτά γεφύρια συνθέτουν το σκηνικό της απόδρασης σε τούτη τη γωνιά της Ηπείρου. Είναι ο τόπος των ξακουστών μαστόρων της πέτρας που ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο, αφήνοντας πίσω τους έργα σπάνιας ομορφιάς. Μόλις πέσουν τα πρώτα χιόνια, το τζάκι στη ζεστή σάλα του ξενώνα «Αρμολόι» στην
Πυρσόγιαννη, καίει μέρα νύχτα. Εδώ και στο καφενείο της Κόκα Καριάς ξεχειμωνιάζουν οι ντόπιοι. Τις γιορτές, μάλιστα, μπορεί τους πετύχετε σε κάποιο γλέντι με κονιτσιώτικο τσίπουρο και κλαρίνα. Η Πυρσόγιαννη είναι το γνωστότερο και πιο ζωντανό από τα χωριά του Γράμμου. Από τα καλοστεκούμενα αρχοντικά, τις μικρές πλατείες και τα δρομάκια που αναπτύσσονται γύρω τους, μέχρι το ναό του Αγίου Γεωργίου και το Μουσείο Ηπειρωτών Μαστόρων, το χωριό σε κερδίζει με την πρώτη ματιά.
Καστάνιανη
Εξίσου ωραία όμως είναι και η Καστάνιανη, στην απέναντι, δασωμένη πλαγιά του βουνού Γύφτισσα. Χωριό για πολλές χριστουγεννιάτικες φωτογραφίες με φόντο σταχτιά πέτρα και λευκές νιφάδες. Η δεξιοτεχνία των σπουδαίων μαστόρων της πέτρας φαίνεται και εδώ παντού. Θα δείτε θαυμάσια σπίτια και κτίρια (προσέξτε την εκκλησία του Αγίου Νικολάου και το διώροφο σχολείο) αλλά και τέσσερα μονότοξα πέτρινα γεφύρια – τρία εντός του οικισμού και ένα εκτός. Στο χωριό έχει δημιουργηθεί από την Αδελφότητα Καστανιανιτών Κόνιτσας ένα παραδοσιακό καφενείο που το δουλεύει ένα νέο ζευγάρι, ο Φώτης και η Γιώτα, με νόστιμους μεζέδες και ωραία ατμόσφαιρα. Σειρά έχουν τα κοντινά χωριά Μόλιστα και Γαναδιό, στις δυτικές απολήξεις του Σμόλικα, με το δεύτερο να κερδίζει τα περισσότερα φλας χάρη στα εντυπωσιακά και καλοφτιαγμένα αρχοντόσπιτά του – έχει χαρακτηριστεί άλλωστε παραδοσιακός οικισμός. Στο Γαναδιό θα βρείτε μονάχα ένα καφενεδάκι (αν πεινάσετε θα σας φτιάξουν και μεζέ), ενώ στη Μόλιστα υπάρχει ξενώνας με ταβέρνα.
Βούρμπιανη
Αν έχετε διάθεση να γράψετε χιλιόμετρα, πάρτε το δρόμο από την Πυρσόγιαννη για τη Βούρπιανη –ξακουστό Μαστοροχώρι επίσης– και, αφού κάνετε μια στάση στην κεντρική πλατεία με τον πλάτανο, συνεχίστε στις πλαγιές του Γράμμου μέχρι τους Χιονάδες, το χωριό των περίφημων λαϊκών ζωγράφων, και το πιο απομακρυσμένο Πληκάτι. Εναλλακτικά, γυρνώντας πίσω στον κεντρικό δρόμο, κατευθυνθείτε προς τη Δροσοπηγή: πετρόχτιστο χωριό, από τα πιο καλοδιατηρημένα. Κάντε όμως και μια στάση στη Θεοτόκο, πάνω στην Εθνική, για να αγοράσετε μαρμελάδες και γλυκά του κουταλιού από άγρια φρούτα του Γράμμου στο εργαστήρι Μέλιντρα. Αν πάλι σας αρέσουν τα δύσκολα, βάλτε αλυσίδες και ανεβείτε μέχρι την Αετομηλίτσα, ένα από τα ψηλότερα χωριά της Ελλάδας, στα 1.430 μέτρα, για χιονισμένα όνειρα με θέα τις κορυφές της Πίνδου. Από εδώ ξεκινούν μονοπάτια και ορειβατικές διαδρομές προς τις γύρω κορυφές και αλπικές λίμνες, που καθιστούν τον Γράμμο έναν παράδεισο για φυσιολάτρες.
