Κως: Η νήσος του Ιπποκράτη

Σύμφωνα με την παράδοση ο Μέρωψ, γιος του Τρίοπα, είχε καταλάβει όλο το νησί της Κω και έδωσε το αρχικό όνομα του στο νησί (Μεροπίς) και στους κατοίκους (Μέροπες ή Μεροπίδες). Μία απόγονος από τους Μεροπίδες ονομαζόταν Κόως ή Κως και από αυτήν φέρεται να πήρε το νησί το τελικό του όνομα. Σύμφωνα με μια άλλη άποψη λέγεται, ότι η ονομασία οφείλεται στην καρική λέξη κοίον είτε, επειδή το σχήμα του νησιού θυμίζει πρόβατο είτε, γιατί στην Κω υπήρχαν άφθονα πρόβατα. Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν, ότι το νησί ονομάστηκε έτσι από τη λέξη κως που σήμαινε ειρκτή (φυλακή).

Από τους αρχαίους η Κως χαρακτηριζόταν ως Nησί των Mακάρων εξαιτίας της πλούσιας σε ποσότητα και ποιότητα παραγωγή της γης της. Kαράβια φορτωμένα με κάθε λογής γεωργικά προϊόντα, κυρίως σταφύλια, κρασί, καρπούζια και πεπόνια άφηναν συχνά τις ακτές της και έπλεαν στα λιμάνια της Mεσογείου και της Mαύρης Θάλασσας. Ξακουστά και περιζήτητα ήταν και τα μεταξωτά λεπτά της υφάσματα, όπως διαδομένη ήταν και η τέχνη της παραγωγής και κατεργασίας του μεταξιού από τους κατοίκους, πριν αυτή γίνει γνωστή στους Eυρωπαίους.

Η μυθολογία συνδέει τη Κώ με τους άθλους του ημίθεου Ηρακλή. Σύμφωνα με την παραλλαγή του μύθου, όταν ο Ηρακλής έφυγε από την Τροία βρέθηκε σε μια τρομερή καταιγίδα που είχε εξαπολύσει η Ήρα. Ο Ηρακλής με μερικούς  συντρόφους του κατάφεραν να φτάσουν στις βόρειες αμμουδιές της Κω, κάπου στην περιοχή του Ατσά. Εκεί γνώρισε ένα νεαρό βοσκό που έβοσκε το ποίμνιό του και ονομαζόταν Ανταγόρας. Ο Ηρακλής ζήτησε φαγητό από το βοσκό, αλλά ο Ανταγόρας αρνήθηκε να δώσει φαγητό στον Ηρακλή και στους συντρόφους του. Αυτό έκανε τον Ηρακλή να του επιτεθεί. Πάλευαν αρκετή ώρα χωρίς νικητή μέχρι που οι συμπατριώτες του Ανταγόρα άρχισαν να έρχονται για βοήθεια και ύστερα όρμησαν και οι σύντροφοι του Ηρακλή.

Ο Ηρακλής διέφυγε και βρήκε καταφύγειο σε μια Θρακιώτισσα, που τον έντυσε με γυναικεία ρούχα και ύστερα πήγε να κρυφτεί στο βουνό. Οι σύντροφοί του έκαναν το ίδιο και όλοι μαζί έφτασαν σε μια πόλη κοντά στο σημερινό Πυλί. Οι κάτοικοι της πόλης καλωσόρισαν τον Ηρακλή και τους φίλους του και προσέβαλαν τους Αντιμαχίτες αποκαλώντας τους αφιλόξενους. Για να διορθώσουν το κακό που κάναν οι Αντιμαχίτες, οι Φιξιώτες ανακήρυξαν τον Ηρακλή Βασιλιά τους. Οι Αντιμαχίτες κήρυξαν πόλεμο στους Φιξιώτες των οποίων Βασιλιάς ήταν ο Ευρύπυλος, γιός του Ποσειδώνα και του Μεροπίδες. Ο Ευρύπυλος κατάφερε να τραυματίσει άσχημα τον Ηρακλή σε κάποια μάχη. Τελικά ο Ηρακλής κατάφερε να σκοτώσει τον Ευρύπυλο. Οι κάτοικοι της Αντιμάχειας ανακήρυξαν βασιλιά τους τον Χάλκωνα και τερματισαν τον πόλεμο δίνοντας στον Ηρακλή την κόρη του Ευρύπυλου, Χαλκιόπη και αδερφή του Χάλκωνα. Η Χαλκιόπη γέννησε τον Θεσσαλό, μελλοντικό βασιλιά της Κω,της Νισύρου, της Καλύμνου και των άλλων γειτονικών νησιών. Μ’ αυτόν τον τρόπο κυριάρχησε η γενιά των Ηρακλειδών στην Κω (όνομα το οποίο έχει πάρει και μία περιοχή του νησιού), από την οποία η παράδοση θέλει να κατάγεται και ο Ιπποκράτης. Ο Ηρακλής στους ιστορικούς χρόνους λατρεύτηκε στο νησί της Κω όσο ελάχιστοι, όπως φανερώνουν τα ερείπεια μεγαλοπρεπών ναών στην πόλη αλλά και ανεκδοτολογικού χαρακτήρα στοιχεία όπως για παράδειγμα η ονομασία του δήμου Αντιμαχιδών (σημερινή Αντιμάχεια) από το όνομα του υιού του Ηρακλή Αντίμαχου.

Ιστορία

Η ιστορία της Κω ξεκινάει σχεδόν από την 3η χιλιετία π.Χ, από τα τέλη δηλαδή της νεολιθικής εποχής. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, είναι το μονα​​δικό νησί της Δωδεκανήσου που κατοικείται από τότε. Με το πέρασμα των χρόνων η Κως δέχτηκε αρχικά την επίδραση των Μινωιτών και αναπτύχθηκε γύρω από το λιμάνι, και αργότερα των Μυκηναίων. Το 1100 π.Χ ακολούθησε η κάθοδος των Δωριέων, σε μια περίοδο όπου δημιουργήθηκαν τα πρώτα κτίσματα στο ιστορικό Ασκληπιείο. Τον 7ο-6ο αι. π.Χ., η Κως μαζί με τις πόλεις Κνίδο, Αλικαρνασσό, Ιάλυσο, Κάμειρο και Λίνδο, αποτέλεσε τη Δωρική εξάπολη κατά την οποία κυρίαρχη πόλη του νησιού είναι η Αστυπάλαια. Το 500 π.Χ. το νησί κατακτήθηκε από τους Πέρσες, από τους οποίους ελευθερώθηκε το 479 π.Χ. όταν  έγινε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Η Κως γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη κυρίως  τον 4ο αι. π.Χ.  ύστερα από την εγκαθίδρυση της νέας πόλης της Κω (366 π.Χ.) στην ΒΑ ακτή του νησιού, στη θέση της σημερινής πρωτεύουσας. Το 460 π.Χ  στο νησί  γεννιέται ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της Ιατρικής (460-357 π.Χ.), μετά το θάνατο του οποίου καθιερώθηκε στο νησί το Ασκληπιείο.Οι διαρκείς εναλλαγές της πολιτικής της Κω μεταξύ της αθηναϊκής και της σπαρτιατικής συμμαχίας προκαλούν εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα τους Κώους ολιγαρχικούς και τους δημοκρατικούς. Η διαμάχη λήγει με συμβιβασμό των δύο παρατάξεων. Μέρος του συμβιβασμού ήταν η συγκατοίκηση των κατοίκων της Κω-Μεροπίδος και όλων των γειτονικών οικισμών σε μια νέα πόλη, την Κω, η οποία παραμένει μέχρι σήμερα η πρωτεύουσα του νησιού. Το 332 π.Χ. το νησί κατακτήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο.

Το 288 π.Χ.η Κως εισέρχεται στο “χρυσό της αιώνα”, ο οποίος τελειώνει το 197 π.Χ. με την έλευση των Ρωμαίων. Η συμμαχία των Κώων και των Ρωμαίων και οι φιλικές σχέσεις με τον βασιλιά της Περγάμου, Ευμενη Β’, συμβάλλουν αποφασιστικά στην ανέγερση του μεγάλου ναού του Ασκληπιού, αλλά και όλων των σημαντικών μνημείων της Ρωμαϊκής περιόδου του νησιού.

Με την έλευση της βυζαντινής εποχής και ιδιαίτερα από το το 384 μ.Χ. και μετά,διατάσσονται οι κατεδαφίσεις των μη χριστιανικών ιερών. Αλλεπάλληλοι ισχυροί σεισμοί (469 μ.Χ., 554 μ.Χ.) προκαλούν την κατάρρευση πολλών σημαντικών οικοδομημάτων. Το Ασκληπιείο από τον 6ο μ.Χ. αι. εγκαταλείπεται πλέον οριστικά και το νησί εισέρχεται σε μια μακρά περίοδο παρακμής.​ Από τον 11 μ.Χ αιώνα η Κως ανακτά πάλι την δύναμή της: αρχικά με την ανάκτηση του ελέγχου των θαλασσών από το Βυζαντινό στόλο και στη συνέχεια από την ανάπτυξη του εμπορίου με την έλευση Φράγκων, Γενουατών και Βενετών στην ανατολική Μεσόγειο. Έτσι η Κως αναδεικνύεται σε ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια του Αιγαίου.

Το 1306 ο βυζαντινός αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β’ Παλαιολόγος παραχωρεί τη διοίκηση της Κω στο τυχοδιώκτη και κουρσάρο, Βινιόλο Βινιόλι. Αυτός με τη σειρά του παραδίδει την Κω μαζί με την Κάλυμνο και τη Λέρο στους Ιωαννίτες Ιππότες. Κατά την περίοδο των Ιπποτών έγιναν τα οχυρωματικά έργα του νησιού, μερικά από τα οποία είναι το σημερινό Κάστρο της Κω. Το νησί μετονομάστηκε σε Νεραντζιά λόγω του ότι φυτεύτηκαν πολλές νεραντζιές. Ήδη από το 1457 οι Τούρκοι επιχειρούν επανειλημμένα να καταλάβουν την Κω, κάτι που καταφέρνουν μόλις το 1523. Έτσι ξεκινά η περίοδος της Τουρκοκρατίας, κατά την οποία η Κως εξακολουθεί να δέχεται συχνές επιδρομές από Αλγερινούς και Φλωρεντίνους πειρατές, Ναΐτες ιππότες και Βενετούς από την Κρήτη. Κατά τον 18ο και 19ο αιώνα,  το λιμάνι της Κω γίνεται σημαντικός σταθμός των εμπορικών πλοίων της Δύσης και κομβικό κέντρο για τα εμπορεύματα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει την αγριότητα των Τούρκων, με ιδιαίτερη ένταση σε περιόδους αναταραχής, όπως στην επανάσταση του 1821 ή στην Κρητική επανάσταση του 1869.