Οι ταινίες και η αληθινή ζωή στη συλλογή διηγημάτων Όσα μοιράστηκα της Ρόρης Μάτη.
Από την Ελπίδα Θεοφανίδου
Εκπαιδευτικό-ΜΑ στην Ιστορία της Τέχνης
Η τέχνη και οι μορφές της είναι αγαπημένοι συνοδοιπόροι της Ρόρης Μάτη στην πορεία της
ζωής της, η μουσική, το θέατρο, τα εικαστικά, ο κινηματογράφος. Η παρακολούθηση
ταινιών και στη μεγάλη οθόνη και στη μικρή είναι σημαντικό στοιχείο της καθημερινότητάς
της από τα νεανικά της χρόνια μέχρι σήμερα. Είναι ένα από τα πράγματα που αγαπά να
κάνει και τα κάνει γιατί τα αγαπά. Όσοι τη γνωρίζουν, το ξέρουν καλά, αλλά και όσοι τη
γνωρίσουν από το βιβλίο αυτό, γρήγορα θα το καταλάβουν διαβάζοντάς το.
Kάποια διηγήματα φέρουν τους τίτλους ταινιών οι οποίες συγκίνησαν και ενέπνευσαν τη
συγγραφέα, όπως το In the mood for love, στα ελληνικά μεταφράστηκε ως Ερωτική
επιθυμία (2000, σενάριο και σκηνοθεσία Γουόρ Καρ Γουάι). Στο κείμενο αυτό μιλά για τους
άνδρες της ζωής μας με τρυφερότητα, γενναιοδωρία και αναγνώριση του σημαντικού τους
ρόλου στη ζωή μιας γυναίκας. Σε άλλα δίνει ως τίτλο τραγούδια που έγιναν γνωστά μέσα
από ταινίες όπως το Burn it blue, την μπαλάντα της Λίλα Ντάουνς και του Καετάνο Βελόζο
για την ταινία Frida (2000, σκηνοθεσία Τζούλι Ταίηλορ). Στο ομώνυμο διήγημα η Ρόρη
Μάτη με αφορμή την ταινία στοχάζεται πάνω στη ζωή της Φρίντα Κάλο, της σπουδαίας
μεξικάνας ζωγράφου η οποία δεν άφησε την αναπηρία να τη νικήσει, αλλά ακόμη
περισσότερο ξεδίπλωσε το ταλέντο της και έζησε στο έπακρο μέσα από και ενάντια σε όλες
τις δοκιμασίες που της έτυχαν. Η συγγραφέας δεν συγκρίνει τους πόνους της με εκείνους
της Κάλο, δεν διανοείται να το κάνει, όμως πονά και αυτό το εκθέτει και το διαχειρίζεται,
όπως η Κάλο, και αυτό την κάνει την Φρίντα της δικής της ζωής.
Στο Βουλιμία η συγγραφέας ξεκινά με την αφήγηση μιας βουλιμικής κρίσης την οποία
ακολουθεί η συνεχόμενη παρακολούθηση δύο ταινιών. Πρόκειται για μεταφορές στο
σινεμά θεατρικών έργων. Η πρώτη είναι Ο θάνατος του εμποράκου, του Άρθουρ Μίλλερ σε
σενάριο του ιδίου (1985, σκηνοθεσία Φόλκε Σλέντορφ) και η δεύτερη Οικόπεδα με θέα του
Ντέιβιντ Μάμετ σε σενάριο του ιδίου επίσης (1992, πρωτότυπος τίτλος Glengarry Glen Ross,
σκηνοθεσία Τζέιμς Φόλεϊ). Στην πρώτη βλέπει την αφύπνιση μιας οικογένειας στις
δύσκολες ώρες μιας πολύ συχνά αδιέξοδης μικροαστικής ζωής, ενώ στη δεύτερη τον
εμπαιγμό και την εκμηδένιση της ανθρώπινης οντότητας από τη σκληρή καπιταλιστική
κοινωνία στον βωμό του κέρδους. Και οι δύο δίνουν στη συγγραφέα τροφή για σκέψη και
προβληματισμό για τα προσωπικά και κοινωνικά ζητήματα που αφορούν εκείνη, αλλά και
όλους μας. Ταυτόχρονα οι ταινίες αυτές αποτελούν για τη Ρόρη Μάτη πηγή αληθινής
αναψυχής με την αρτιότητα και την υψηλή ποιότητα του αποτελέσματος στην οθόνη και
γίνονται ικανές να αποτραβήξουν την προσοχή της από τις δικές της δυσκολίες και να την
ενθαρρύνουν, όπως η ίδια λέει, μέχρι την επόμενη βουλιμική κρίση.
Στο διήγημα Θρίλερ η συγγραφέας με χιούμορ παρακολουθεί μια ταινία από τη σειρά
ταινιών του φημισμένου και πολύ επιτυχημένου σε νεαρότερες κυρίως ηλικίες
κινηματογραφικού προϊόντος Scream, το οποίο με τις συνέχειές του διέτρεξε δύο δεκαετίες
(1992-2011). Γελάει με την καρδιά της και καταλήγει στη διαπίστωση: «Ε, ρε, Χίτσκοκ που
σας χρειάζεται», δηλαδή μια γερή δόση εξαιρετικών ψυχολογικών και ατμοσφαιρικών
θρίλερ και όχι το αμερικάνικο κιτς των μεγάλων στούντιο, που συνήθως δεν ευνοεί τη
συνδιάλεξη του θεατή με την ταινία.
Όμως το ανεξάρτητο αμερικάνικο σινεμά είναι μια άλλη υπόθεση για τη Ρόρη Μάτη έτσι
όπως φαίνεται στο διήγημα Frances Ha (2012, σκηνοθεσία Νόα Μπόμπακ). Στην ταινία με
τον παραπάνω τίτλο –είναι το όνομα της ηρωίδας- η συγγραφέας γίνεται μάρτυρας της
πορείας μια νέας, ολόφρεσκης κοπέλας η οποία αντιστέκεται συνεχώς σε οποιαδήποτε
αρνητική προοπτική μπαίνει στο δρόμο της. Αυτή η πινελιά φωτός έρχεται σε αντίθεση με
την πραγματικότητα της συγγραφέως εκείνη τη στιγμή που είναι οι μίζερες όψεις μιας,
όπως αναφέρει, «όμορφης κατά τα άλλα μικρής επαρχιακής πόλης». Ο αγώνας του
ανθρώπου ενάντια στις δυσκολίες, η σθεναρή μάχη για την ομορφιά και τη
δημιουργικότητα την συγκινούν δίχως άλλο βαθιά καθώς αναγνωρίζει πως αποτελούν
σημαντικότατο λόγο ύπαρξης.
Στο διήγημα Jain η Ρόρη Μάτη ανατρέχει στο παρελθόν όταν της δίνεται η ευκαιρία να δει
ξανά μια παλιά της γνώριμη και αγαπημένη ταινία, αυτή με τον τίτλο Εξαφάνιση (1971,
σκηνοθεσία Άλαν Τζ. Πάκουλα, αρχικός τίτλος Cult). Η πρωταγωνίστριά της, Τζέιν Φόντα,
νεανικό πρότυπο και έμπνευση για τη συγγραφέα, είναι η αφορμή που την ωθεί να
θυμηθεί, να κάνει και πάλι με χιούμορ αυτοκριτική και να καταλήξει στην αποδοχή και τη
συμφιλίωση με τον εαυτό της, τη δική της πραγματικότητα, τις απώλειες, αλλά και τα κέρδη
της ζωής της, τα οποία δεν είναι άλλα από την αυτογνωσία και την αγάπη που έδωσε και
πήρε.
Τα κινηματογραφικά έργα αποτελούν για τη Ρόρη Μάτη ψυχαγωγία με όλη τη σημασία της
λέξης. Άγουν την ψυχή και την σκέψη της σε δρόμους απόλαυσης, αναστοχασμού,
αυτοκριτικής και συνειδητοποίησεων. Μέσα από αυτά εκείνη γίνεται ένας περιπατητής και
παρατηρητής του κόσμου που την περιβάλλει. Παράλληλα τοποθετεί τον εαυτό της σε έναν
εναργή διάλογο με τις ταινίες και διατυπώνει τις απόψεις της ξεκάθαρα, όπως αρμόζει σε
έναν σινεφίλ και έναν άνθρωπο σκεπτόμενο, και θαρραλέα, ιδιαίτερα όταν οι ταινίες την
οδηγούν σε προσωπικές παραδοχές οι οποίες κόβουν βαθιά καταλήγοντας να μας
παρουσιάζει ατόφιες πτυχές του εαυτού και της ζωής της.
Οι ταινίες ομορφαίνουν τον κόσμο της συγγραφέως, κάποτε ίσως φαίνεται πως αποτελούν
για εκείνη διαφυγή, ποιός όμως αρνείται και αυτόν τον ρόλο τους. Αλλά συγχρόνως και
κυρίως η παρακολούθηση και ο σχολιασμός τους είναι συνδεδεμένα με την
καθημερινότητα της, τελικά είναι σε άμεση σύνδεση με την αληθινή ζωή. Και στην
διαδρομή της σε αυτήν η Ρόρη Μάτη έχει επιλέξει να την ακολουθεί, εκτός από τους δικούς
της ανθρώπους, ως σύντροφος πιστός και πάντα ενδιαφέρων και ιαματικός η έβδομη τέχνη.
