Κηφισιά: Μια πόλη γεμάτη με παραμυθένια κτίρια

Κηφισιά: Η ιστορία της πόλης που έγινε η αριστοκρατική συνοικία της Αθήνας

Η ιστορία της Κηφισιάς, μία από τις 12 αρχαιότερες πόλεις της πρωτεύουσας και της γνωστότερης αριστοκρατικής συνοικίας μέχρι σήμερα, ξεκινά μετά την αποχώρηση των Τούρκων από την Αττική. Τότε ήταν που τα κτήματα επανήλθαν στους Έλληνες. Άλλοι τα έκαναν δικά τους «για ένα κομμάτι ψωμί» και άλλοι τα πήραν με το «έτσι θέλω» χωρίς να ρωτήσουν κανέναν.

Η Κηφισιά ήταν πάντα γνωστή για τα πλατάνια της και τα τρεχούμενα νερά της. Εδώ μάλιστα έμενε ο Ηρώδης ο Αττικός. Το ρέμα της Πύρνας, το εξαιρετικό κλίμα και η πλούσια βλάστηση είναι το τρίπτυχο που έκαναν πάντα αγαπητή την Κηφισιά στους εύπορους Αθηναίους. Μάλιστα, η συνήθεια οι πλούσιοι γαιοκτήμονες να διατηρούν εδώ τα εξοχικά τους και μεγάλες εκτάσεις είχε διατηρηθεί και επί Ενετοκρατίας και επί Τουρκοκρατίας, αναφέρει το exploringgreece.tv.

Κηφισιά: Το ξεκίνημα

Με το που έφτασε το τέλος της Τουρκοκρατίας, η Κηφισιά, που ήταν ένας καταπράσινος τόπος, προσέλκυσε τους επώνυμους της εποχής να την καθιερώσουν ως τόπο κατοικίας τους. Μάλιστα, δεν ήταν και λίγοι οι αγωνιστές του 1821 που αποζημιώθηκαν για τον αγώνα τους υπέρ πατρίδος, από τον βασιλιά Όθωνα, με κτήματα στην περιοχή. Μερικοί από τους οποίους απέκτησαν σπίτι στην Κηφισιά ήταν οι Σούτσοι, η Δούκισσα της Πλακεντίας, οι Μαυρομιχάληδες και οι Μπότσαρη. Επίσης, ο πρώτος βασιλιάς της Ελλάδος, Όθωνας, επιλέγει να περνάει τα καλοκαίρια του στην Κηφισιά.

Ιστορικές πηγές αλλά και μαρτυρίες της τότε εποχής κάνουν γνωστό ότι ο Bαυαρός μονάρχης ζούσε σε ένα σπίτι στη σημερινή οδό Όθωνος. Μάλιστα, ο ίδιος λέγεται πως λάτρευε να ιππεύει τα πρωινά στην πράσινη συνοικία.

Ο πασίγνωστος παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν (1805-1875) επισκέφθηκε την Κηφισιά το Πάσχα του 1841. Τον συγκλόνισε τόσο η περιοχή που στο οδοιπορικό που γράφει κάνει ιδιαίτερη μνεία στον πλάτανο τα κλαδιά του οποίου σκιάζουν όλη σχεδόν την πλατεία της Κηφισιάς.

Το 1882 το ειδυλλιακό προάστιο συνδέεται σιδηροδρομικώς με την Αθήνα. Οι κάτοικοι αποκαλούν το ατμοκίνητο τρένο «Το Θηρίο». Το 1902 το τρένο γίνεται ηλεκτροκίνητο και η έτσι η πρόσβαση των Αθηναίων στα «βόρεια προάστια των εκλεκτών» γίνεται εύκολη. Και κάπως έτσι, η απομονωμένη και μπλαζέ ως τότε Κηφισιά των 700 κατοίκων γίνεται ο αγαπημένος τόπος παραθερισμού και ψυχαγωγίας των Αθηναίων αλλά και των ομογενών επιχειρηματιών όταν επισκέπτονται την πόλη.

Αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους τα πρώτα ξενοδοχεία: το Ξενοδοχείον Μελά (ή Grand Hotel de Kifissia, όπως το αποκαλούσαν τότε), το Renaissance, η Αίγλη, το Πλάζα, η Πύρνα. Στα 1900 οι μόνιμοι κάτοικοι έχουν πια ξεπεράσει τους 1.500. Αρχίζουν να μένουν εδώ πασίγνωστοι εύποροι Έλληνες που θα παίξουν το ρόλο τους στη σύγχρονη ιστορία της Αττικής: Συγγρός, Καλβοκορέσης, Μπενάκης, Πεσματζόγλου, Ρετσίνας, Χωρέμης, Κασσαβέτης, Μελάς, Καζούλης. Οι εντυπωσιακές επαύλεις τους δίπλα στα πιο απλά σπίτια των ντόπιων αρχίζουν να διαμορφώνουν το πρόσωπο της Κηφισιάς.

Η πιο εντυπωσιακή έπαυλη θεωρείται η Βίλα Καζούλη στην είσοδο του οικισμού. Ιδιοκτήτης της, ο Έλληνας μεγαλοεπιχειρηματίας της Αιγύπτου Νικόλαος Καζούλης και εκεί έγιναν τα γυρίσματα της ελληνικής ταινίας «Υπολοχαγός Νατάσσα». Και δεν είναι το μοναδικό φιλμ πουγυρίστηκε στην Κηφισιά. Για παράδειγμα, δες πώς είναι σήμερα το σπίτι από την ταινία «Η Αλίκη στο Ναυτικό». Σε ένα μέρος αυτού του αχανούς κτήματος, επιστρέφοντας στο δήμο της Κηφισιάς και την περιοχή στη Βίλα Καζούλη, θα χτιστεί αργότερα το Νοσοκομείο ΚΑΤ.

Εκεί δίπλα υπάρχει και ο μοναδικός ορθόδοξος ναός γοτθικού ρυθμού στην Ελλάδα. Καθώς περνούν τα χρόνια ακολουθούν και άλλα ξενοδοχεία: Πεντελικόν, Απέργη, Όλυμπος, Θεοξένεια κ.α. Σε αυτά διαμένουν κατά καιρούς και κάνουν ολιγοήμερες διακοπές μεγάλες προσωπικότητες: από τον Γεώργιο Παπανδρέου και την Πηνελόπη Δέλτα μέχρι την Κατίνα Παξινού και τον Γεώργιο Βλάχο.

Κηφισιά: Η εξέλιξη της πόλης

Στα χρόνια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και αργότερα στη Μικρασιατική Καταστροφή η Κηφισιά αρχίζει να φιλοξενεί πρόσφυγες. Ένας λόγος που συμβαίνει αυτό είναι γιατί οι Έλληνες πρόσφυγες που είναι αγρότες και αμπελουργοί βρίσκουν δουλειές στις καλλιέργειες της Κηφισιάς (πατάτες, σπαράγγια, φράουλα). Είναι όμως και οι κήποι των πολυτελών επαύλεων με τους εντυπωσιακούς κήπους που χρειάζονται έμπειρα εργατικά χέρια να τους φροντίζουν.

Το 1923 ο Σύλλογος Προσφύγων Κηφισιάς πετυχαίνει την απαλλοτρίωση 152 στρεμμάτων στην περιοχή της Νέας Ερυθραίας για τη στέγαση των προσφύγων, οι οποίοι το πρωί δουλεύουν στα κτήματα των Κηφισιωτών και το βράδυ φροντίζουν τα δικά τους. Τέσσερις δεκαετίες αργότερα, η Κηφισιά θα ξανανοίξει την πόρτα στους πρόσφυγες, αυτή τη φορά στους Έλληνες της Αιγύπτου.

Το 1924 κάνει τα εγκαίνια του το ιστορικό ξενοδοχείο Σεσίλ. Οι κοσμικές στήλες της εποχής γράφουν πως όλη η αφρόκρεμα των πλουσίων της Αθήνας έχει παρευρεθεί στα εγκαίνια, ανάμεσα στα άλλα, για να δοκιμάσουν τα εκλεκτά εδέσματα των Γάλλων σεφ και ζαχαροπλάστη οι οποίοι εργάζονταν στο ξενοδοχείο. Κάθε Πέμπτη μάλιστα το Σεσίλ οργάνωνε γκαλά με τις πιο γνωστές ορχήστρες της εποχής. Σε αυτό το ξενοδοχείο περνούσε τα καλοκαίρια του ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Το 1925 η Κηφισιά σταματά να ανήκει στο Δήμο Αθηναίων και γίνεται αυτοκέφαλη κοινότητα. Τότε ακόμα περιλαμβάνει και την Εκάλη και την Νέα Ερυθραία. Λίγα χρόνια αργότερα οι παραπάνω περιοχές θα γίνουν και αυτές με τη σειρά τους αυτόνομες. Όσο για τους Κηφισιώτες, ένα πράγμα τους χαρακτηρίζει σταθερά όλα αυτά τα χρόνια που η πόλη τους αναπτύσσεται είναι η αγάπη τους για τα λουλούδια και τη φύση. Το 1934 ξεκινά ο θεσμός της Ανθοκομικής Έκθεσης Κηφισιάς. Εκθέτες είναι μάλιστα οι ιδιοκτήτες και οι κηπουροί των πιο ωραίων κήπων της Κηφισιάς! Τα δε εκθέματα είναι φρούτα και λαχανικά και όχι λουλούδια και γλάστρες όπως σήμερα. Από το 1937, η ετήσια αυτή έκθεση βρίσκει μόνιμη στέγη στο άλσος Κηφισιάς. Εκείνη την χρονιά, την κορδέλα στα εγκαίνια κόβει ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’.

Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, από το κηφισιώτικο σπίτι του στην οδό Δαγκλή ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς λέει το ηρωικό «Όχι» στο τελεσίγραφο του Γκράτσι, με το οποίο ο Μουσολίνι ζητά από την Ελλάδα «γη και ύδωρ». Τα επόμενα χρόνια, η Κηφισιά θα γίνει το πιο αγαπημένο αττικό σημείο των Γερμανών κατακτητών. Σπίτια, αυτοκίνητα, άλογα, ποδήλατα, τρόφιμα, όλα επιτάσσονται. Η δε Κομαντατούρ στεγάζεται αρχικά στο Στροφύλι (περιοχή της Κηφισιάς, που ορίζεται από τις οδούς Όθωνος, Εμμανουήλ Μπενάκη και Τατοΐου. με αξιοθαύμαστο αρχιτεκτονικό απόθεμα και αρχοντικές κατοικίες), ενώ οι εγκαταστάσεις του Αθλητικού Όμιλου Κηφισιάς γίνονται ο χώρος στάθμευσης για τους μοτοσικλετιστές της. Τρόμος σκεπάζει όλη την Κηφισιά.

Τα ξενοδοχεία κλείνουν για τους ανύπαρκτους πλέον επισκέπτες και φιλοξενούν τους τραυματίες που καταφτάνουν εξαντλημένοι από το Μέτωπο. Στα χρόνια της δικτατορίας η Κηφισιά αρχίζει να βλέπει κάθε χρόνο και περισσότερο, το πράσινο της να εξανεμίζεται για να παραδοθεί στο μπετόν και στην εμπορική εκμετάλλευση γης.

Η «Αγία Αθηναϊκή Πολυκατοικιάδα» θα κάνει και εδώ σε μεγάλο βαθμό την εμφάνισή της, παρ’ όλα αυτά πρόκειται για τις πιο εύρωστες και καλαίσθητες πολυκατοικίες που ορθώνονται στο λεκανοπέδιο. Είναι αυτή τη δεκαετία που σταδιακά, επαύλεις, παραδοσιακά κτήρια και ξενοδοχεία αλλάζουν χέρια και μετατρέπονται σε εμπορικά κέντρα και συγκροτήματα γραφείων.

Και ενώ τα χρόνια που θα ακολουθήσουν, η Κηφισιά θα γίνει ξανά από τα πιο «in» προάστια της νέας τάξης των εύπορων Αθηναίων και την ίδια στιγμή και κέντρο επιχειρηματικών δραστηριοτήτων αλλά και «έδρα» για τα πιο επώνυμα μαγαζιά και τις μπουτίκ διάσημων οίκων μόδας, το ένδοξο και με μεγάλη αγάπη στην ιστορία και στις Τέχνες πρόσωπο της, θα είναι πάντα παρών. Βέβαια, πάντα βρίσκεις τις ευκαιρίες για επιστροφή στο παρελθόν, όπως οι άμαξες της Κηφισιάς που σε γυρίζουν πίσω στο χρόνο.

Ένας από αυτούς τους «μάρτυρες», το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στην οδό Λεβίδου 13 που ίδρυσαν το 1964 ο Άγγελος και η Νίκη Γουλανδρή, το Μουσείο Δροσίνη στην ομώνυμη οδό, το Μουσείο του ΟΤΕ στην οδό Πρωτέως 25, η Βιβλιοθήκη Λοβέρδου και η η Βιβλιοθήκη του Δήμου που στεγάζεται στο Μουσείο Δροσίνη. Όσο για το σημερινό δημαρχείο το σύγχρονο κτίσμα είναι δημιούργημα του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Τομπάζη.