Καστανιά είναι ορεινό χωριό της Ν Πίνδου (850 μ.) σε απόσταση 34 χλμ. Δ της Καλαμπάκας με πληθυσμό 150 άτομα το χειμώνα, που υπερβαίνουν τα 1.200 τους μήνες του καλοκαιριού.
Στο δρόμο για την Καλαμπάκα βρίσκεται ο οικισμός Μηλότοπος που πήρε τ’ όνομά του από τις πολλές μηλιές που καλλιεργούνται στην περιοχή. Υπάρχει εκεί πέτρινη βρύση με κιόσκι και χώρο αναψυχής για τον επισκέπτη. Η περιοχή της Καστανιάς είναι κατάφυτη με καστανιές, καρυδιές, μηλιές, φουντουκιές, οξιές, έλατα και πεύκα.
Τα άφθονα και κρύα νερά των πηγών Στίνος (στη θέση Γκούρα μέσα στα πλατάνια), Νίστρος, Γεωργομάνος και Σούντια με το καλύτερο νερό στη θέση Μπούρος και τα ποτάμια Καστανιώτικος και Πριόνια συμπληρώνουν τη μαγεία του τοπίου. Ξεχωρίζει το δάσος του βουνού Κυνηγός ή Όμορφη ράχη (1.845 μ.), που οι Καστανιώτες χάρισαν στο βασιλιά Γεώργιο Α΄, όταν αυτός επισκέφτηκε το χωριό το 1881.
Για το λόγο αυτό ονομάστηκε και «Βασιλικό Δάσος». Εκπληκτική είναι η θέα από τις κορυφές Κρούνες ή Στέμμα (1.239 μ.), Μοράβα (1.930 μ.) και Χιόλι στα ΝΔ (1.970 μ.).
Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την υλοτομία, συνέπεια της ύπαρξης μεγάλων δασών στην περιοχή και τη γεωργοκτηνοτροφία.
Οι πλατείες του χωριού είναι πλακόστρωτες και το βράδυ φωτισμένες, μέσα σε πλατάνια, με θέα το καταπράσινο απέραντο καστανοδάσος και οι δρόμοι φτιαγμένοι ως το τελευταίο μονοπάτι. Γνωστά ήσαν τα αρχοντικά σπίτια – φρούρια των Δημάκη, Νικολάκη Λεβέντη και Κυρνάσιου, στενά συνδεδεμένα με την νεότερη ιστορία του τόπου. Στο πρώτο φιλοξενήθηκαν ο Άρης Βελουχιώτης και οι αντιπρόσωποι του ΕΛΑΣ στο Βαλκανικό Συνέδριο των ανταρτών που έγινε στην Καστανιά στις 7 Ιουλίου 1943 (υπάρχει σχετική φωτογραφία με τον Άρη και αντιπροσώπους της αποστολής στο μπαλκόνι του αρχοντικού). Κάηκαν και τα τρία από τους Γερμανούς, μαζί με όλο το χωριό, στις 26 Οκτωβρίου του ίδιου έτους. Σώθηκαν μόνο η εκκλησία του Αγ. Αθανασίου (κτισμένη στα 1783 και αγιογραφημένη από τον Καλαρρυτινό ζωγράφο Δημήτριο Ζούκη) και το μοναστήρι του Αγ. Νικολάου.
Το μοναστήρι του Αγ. Νικολάου Σιαμάδων βρίσκεται στα δεξιά του δρόμου Χάνι Μουργκάνι – Καστανιάς. Σώζεται σήμερα, σε 620 μ. και απόσταση 2 περ. χλμ. από τον κεντρικό δρόμο, το καθολικό της μονής που κτίστηκε στις αρχές του 19ου αι. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι επιγραφές που υπάρχουν στα ειλητάρια που κρατούν οι αγιογραφημένοι άγιοι. Ο Αγ. Νικόλαος Σιαμάδων, ακατοίκητος σήμερα, αποτελεί μετόχι της μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου Σταγιάδων. Από την Καστανιά πέρασε το Μάιο του 1824, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, χολωμένος εξαιτίας της διαμάχης του με τον Νικ. Στουρνάρη. Σώζεται από τότε το τοπωνύμιο «Ταμπούρια Καραϊσκάκη». Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, με δαπάνες του Καστανιώτη, ομογενούς στη Ρουμανία, Δημοστέργιου λειτούργησε (έως το 1891) η «Δημοστέργειος Σχολή», από την οποία αναδείχθηκαν σπουδαίοι επιστήμονες και άνθρωποι των γραμμάτων.
Σπουδαίος γόνος της Καστανιάς και απόφοιτος της Δημοστεργείου Σχολής υπήρξε ο κληρικός, λόγιος και ιατροφιλόσοφος Διονύσιος Πύρρος (1774-1853). Εθνικός αγωνιστής, με πλούσια ιατροκοινωνική και συγγραφική δράση, διετέλεσε πρόεδρος της Ιατρικής Εταιρίας Αθηνών, προδρόμου της Πανεπιστημιακής Ιατρικής Σχολής. Η κοινότητα, τιμώντας τη μνήμη του, έδωσε το όνομά του σε κεντρικό δρόμο του χωριού. Τοπικός εθνομάρτυρας θεωρείται ο Κωνσταντίνος Παπα-Πολυμέρου, ο οποίος απαγχονίστηκε στη Λάρισα επειδή αρνήθηκε να υπογράψει την υποδούλωση του χωριού στον Αλή-Πασά. Στο χωριό λειτουργεί κοινοτικός ξενώνας, ενώ οι γυναίκες υφαίνουν ακόμη στον αργαλειό.
Πηγή: infotouristmeteora.gr, newsbomb.gr
