«Η έρευνα μας αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την κατανόηση της επικοινωνίας άλλων ειδών, καθώς είναι η πρώτη φορά που προσδιορίζουμε τη σημασία των ήχων σε όλο το φωνητικό φάσμα ενός ζώου» δήλωσε η επικεφαλής της νέας μελέτης
Μια μαϊμού μπονόμπο
Οι μπονόμπο (είδος μαϊμούς) -οι πλησιέστεροι ζωντανοί συγγενείς των ανθρώπων– παράγουν πολύπλοκους συνδυασμούς ήχων που μοιάζουν με τις προτάσεις που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να επικοινωνούν, σύμφωνα με νέα μελέτη.
Η μελέτη που διεξήχθη από ερευνητές του Χάρβαρντ και του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης, διερεύνησε τη φωνητική συμπεριφορά άγριων μπονόμπο στο κοινοτικό καταφύγιο Κοκολοπόρι στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.
Η συνθετικότητα είναι η ικανότητα συνδυασμού λέξεων που έχουν νόημα σε προτάσεις των οποίων το νόημα σχετίζεται με το νόημα των λέξεων και τον τρόπο με τον οποίο συνδυάζονται.
Στην πιο απλή συνθετικότητα, το νόημα του συνδυασμού είναι η πρόσθεση των μερών του: για παράδειγμα, το «ξανθιά χορεύτρια» αναφέρεται σε ένα άτομο που είναι και ξανθό και χορευτής. Ωστόσο, στην πιο σύνθετη, πολύπλοκη συνθετικότητα, το ένα μέρος του συνδυασμού τροποποιεί το άλλο. Για παράδειγμα, το «κακός χορευτής» δεν αναφέρεται σε ένα κακό άτομο που είναι επίσης χορευτής: Το «κακός» σε αυτή την περίπτωση συμπληρώνει το «χορευτής».
Kokolopori Bonobo Research Project
Ένα λεξικό των μπονόμπο
Σε πρώτο στάδιο, οι ερευνητές εφάρμοσαν μια μέθοδο που αναπτύχθηκε από γλωσσολόγους για την ποσοτικοποίηση της σημασίας των ανθρώπινων λέξεων. «Αυτό μας επέτρεψε να δημιουργήσουμε ένα είδος λεξικού των μπονόμπο – έναν πλήρη κατάλογο των ήχων των μπονόμπο και της σημασίας τους», δήλωσε η Mélissa Berthet, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Εξελικτικής Ανθρωπολογίας του UZH και επικεφαλής της μελέτης.
Αφού προσδιόρισαν το νόημα μεμονωμένων ήχων των μπονόμπο, οι ερευνητές προχώρησαν στη συνέχεια στη διερεύνηση συνδυασμών των ήχων, χρησιμοποιώντας την τεχνική από τη γλωσσολογία.
«Με την προσέγγισή μας, καταφέραμε να ποσοτικοποιήσουμε τον τρόπο με τον οποίο η σημασία των μεμονωμένων ήχων των μπονόμπο και των συνδυασμών τους σχετίζονται μεταξύ τους», λέει ο Simon Townsend, καθηγητής του UZH και κύριος συγγραφέας της μελέτης.
Οι ερευνητές βρήκαν πολυάριθμους συνδυασμούς ήχων που είχαν εντυπωσιακή ομοιότητα με τις πιο σύνθετες πολύπλοκες δομές της ανθρώπινης γλώσσας. «Αυτό υποδηλώνει ότι η ικανότητα συνδυασμού ήχων με πολύπλοκους τρόπους δεν υπάρχει μόνο στους ανθρώπους», λέει η Mélissa Berthet.
Βασικές πτυχές της γλώσσας είναι εξελικτικά αρχαίες
Μια σημαντική επίπτωση αυτής της έρευνας είναι το πιθανό φως που ρίχνει στις εξελικτικές ρίζες της συνθετικής φύσης της γλώσσας.
«Δεδομένου ότι οι άνθρωποι και οι μπονόμπο είχαν έναν κοινό πρόγονο πριν από περίπου 7 έως 13 εκατομμύρια χρόνια, μοιράζονται πολλά χαρακτηριστικά και φαίνεται ότι η συνθετικότητα είναι πιθανότατα ένα από αυτά», λέει ο καθηγητής του Χάρβαρντ Martin Surbeck, συν-συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι η ικανότητα κατασκευής σύνθετων προτάσεων από μικρότερες φωνητικές μονάδες υπήρχε πολύ πριν από την εμφάνιση της ανθρώπινης γλώσσας και ότι η φωνητική επικοινωνία των μπονόμπο έχει περισσότερες ομοιότητες με την ανθρώπινη γλώσσα απ’ ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως.
«Η μελέτη μας υποδηλώνει ότι οι πρόγονοί μας χρησιμοποιούσαν ήδη εκτενώς τη συνθετικότητα τουλάχιστον 7 εκατομμύρια χρόνια πριν, αν όχι περισσότερο», κατέληξε ο Simon Townsend.
