Απαραίτητο «όπλο» στη μάχη κατά του κορονοϊού, οι μάσκες εμφανίστηκαν κατά πάσα πιθανότητα κατά την επιδημία βουβωνικής πανώλης του Μεσαίωνα. Και μαζί με τις μάσκες ιστορικά άρχισαν να εμφανίζονται και οι…αρνητές τους, όπως μαρτυρά η ιστορία της ισπανικής γρίπης στις ΗΠΑ. Στην εποχή μας παραμένουν βασικό μέσο προστασίας κατά της πανδημίας, σταδιακά ωστόσο -και όσο «τρέχει» ο εμβολιασμός σε πολλά μέρη του κόσμου- αυξάνονται οι ελπίδες οτι θα τις αποχωριστούμε σύντομα.
Η πανδημία του κορονοϊού προκάλεσε συγκρίσεις με προγενέστερες επιδημίες λοιμωδών νόσων που έπληξαν κατά καιρούς την ανθρωπότητα και άφησαν πίσω χιλιάδες νεκρούς.
Η πρώτη και η χειρότερη πανδημία του 20ου αιώνα, η ισπανική γρίπη μόλυνε το 1/3 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού και εξόντωσε εκατομμύρια ανθρώπους, στη σκιά του Ά Παγκοσμίου Πολέμου. «Χτύπησε» σε τρία κύματα από την άνοιξη του 1918 μέχρι τις αρχές του 1919, μόλυνε το ένα τρίτο του πληθυσμού της Γης και άλλαξε για πάντα την ιστορία του κόσμου.
Οι πρώτες μολύνσεις καταγράφηκαν το Μάρτιο του 1918, σε μια στρατιωτική βάση του Κάνσας, όπου 100 στρατιώτες κόλλησαν τον ιό. Σύντομα, η ασθένεια είχε επεκταθεί σε ολόκληρη τη χώρα. Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες και τα άλλα έθνη στο πόλεμο απέκρυψαν αρχικά την είδηση της ασθένειας-για να μην πέσει το ηθικό στα στρατεύματα- η ουδέτερη Ισπανία μιλούσε για τη φονική πανδημία, εξ ου και ο τίτλος «Ισπανική γρίπη».
Μέχρι το φθινόπωρο, πολλές αμερικανικές πόλεις είχαν θέσει σε ισχύ νόμους για την υποχρεωτική χρήση μάσκας, λέει ο Δρ. Χάουαρντ Μάρκελ, ιστορικός επιδημιών και συγγραφέας του βιβλίου «Καραντίνα!»
Μάσκες…απο γάζα και μετάξι
Από τη Νέα Υόρκη, μέχρι το Σιάτλ οι πολίτες φορούσαν μάσκες, φτιαγμένες συνήθως από γάζα , ενίοτε και από μετάξι. Στον αγώνα κατά της γρίπης, χιλιάδες νοσηλεύτριες του Ερυθρού Σταυρού κατασκεύαζαν και συναρμολογούσαν μάσκες από γάζα και καλύμματα προσώπου που μετατράπηκαν σε σύμβολο πατριωτισμού.
Οι διατάξεις για τη χρήση μάσκας εμφανίστηκαν κυρίως στις δυτικές πολιτείες και φαίνεται ότι οι περισσότεροι πολίτες συμμορφώνονταν με αυτές. Το έθνος αγωνιζόταν ακόμη στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και οι αξιωματούχοι υιοθετούσαν μέτρα κατά της γρίπης ως έναν τρόπο προστασίας των στρατευμάτων από το θανατηφόρο ξέσπασμα της γρίπης.
Υπήρχε η αίσθηση ότι οι ακολουθούμενες προφυλάξεις υγείας ήταν ένας τρόπος των πολιτών για να στηρίξουν την πολεμική προσπάθεια, ένα πατριωτικό καθήκον. Οι κανονισμοί αυτοί ωστόσο περιορίζονταν κυρίως σε συγκεκριμένα επαγγέλματα, όπως οι αστυνομικοί και οι εργαζόμενοι στην υγεία.
Στην πραγματικότητα, ορισμένοι Αμερικανοί καλωσόρισαν τις μάσκες ως ένα αξεσουάρ …μόδας, όπως αποδεικνύεται από ένα άρθρο εποχής στην εφημερίδα Seattle Daily Times που αναφέρει ότι οι γυναίκες «φορούσαν ωραία δικτυωτά με σιφόν για να αποτρέψουν την ασθένεια».
Οι μάσκες τότε ήταν κατασκευασμένες από γάζα, ένα πορώδες και εξαιρετικά αναποτελεσματικό υλικό. Επιπρόσθετα, οι Αμερικανοί πολλές φορές φορούσαν συχνά τις μάσκες τους με λάθος τρόπο, άνοιγαν τρύπες δηλαδή …για να καπνίζουν.
Αμήχανη μπροστά στο ξέσπασμα της πανδημίας, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έδινε συχνά αντικρουόμενες συστάσεις στους πολίτες- όπως συνέβη στις ΗΠΑ κατά το πρώτο κύμα της σημερινής πανδημίας-ενώ τότε όπως και τώρα, πολλοί ήταν εκείνοι που αντιστάθηκαν.
«Φίμωτρα»,«ασπίδες μικροβίων» και «παγίδες βρωμιάς»
Οι πρωτεργάτες του κινήματος κατά της μάσκας, τις αποκαλούσαν «φίμωτρα», «ασπίδες μικροβίων» και «παγίδες βρωμιάς», ενώ συχνά τις φορούσαν κοροϊδευτικά στους σκύλους τους.
Το 1918 και το 1919, καθώς τα μπαρ, τα «σαλούν», τα εστιατόρια, τα θέατρα και τα σχολεία έκλειναν, οι μάσκες έγιναν … ο αποδιοπομπαίος τράγος, γράφουν οι New York Times, ένα σύμβολο κυβερνητικής αυθαιρεσίας και παρεμβατικότητας, εμπνέοντας διαδηλώσεις, συγκεντρώσεις υπογραφών και προκλητικές συγκεντρώσεις…φυσικά με ακάλυπτο πρόσωπο
Η πόλη με τους αυστηρότερους κανόνες ασφαλείας ήταν το Σαν Φρανσίσκο, όπου είχαν σημειωθεί 7.000 από τα μέχρι τότε 60.000 και πλέον κρούσματα σε όλες τις ΗΠΑ. Σύντομα «η πόλη των μασκοφόρων», όπως έγινε γνωστή, έγινε η γενέτειρα της «Ένωσης Κατά των Μασκών». Το 1919 περίπου 2.000 μέλη του λεγόμενου Anti-Mask League συγκεντρώθηκαν «για μια διαδήλωση καταγγελία στο διάταγμα της μάσκας. Στόχος τους η κατάργησή της.
Οι «αρνητές της μάσκας» διαμαρτύρονταν για την εμφάνιση, την άνεση και την ελευθερία τους, παρά το γεγονός ότι η γρίπη είχε σκοτώσει περίπου 195.000 Αμερικανούς μόνο τον Οκτώβριο εκείνου του έτους.
Συλλήψεις, πρόστιμα και γεμάτες φυλακές με αρνητές της μάσκας
Οι τιμωρίες για τους παραβάτες κυμαίνονταν από 5 έως 10 δολάρια ή ισούνταν με κάθειρξη δέκα ημερών. Στις 9 Νοεμβρίου συνελήφθησαν 1.000 άτομα, έγραφε η San Francisco Chronicle. Οι φυλακές γέμισαν ασφυκτικά. Η πόλη πρόσθεσε βάρδιες αστυνομικών και δικαστών για να μπορέσει να διαχειριστεί τους συλληφθέντες. «Πού είναι η μάσκα σας;», ρωτούσε τους παραβάτες ο δικαστής Μάθιου Μπρέιντι. Ορισμένοι έδωσαν ψεύτικα ονόματα, ισχυρίστηκαν ότι ήθελαν να ανάψουν πούρο ή εξήγησαν ότι μισούσαν τους νόμους
Έναν και πλέον αιώνα αργότερα, μετά από μήνες καραντίνας και αντικρουόμενα μηνύματα από αξιωματούχους υγείας αλλά και ηγέτες σχετικά με την ενδεδειγμένη προστασία τον COVID-19, οι μάσκες αποτέλεσαν εκ νέου σημείο αναφοράς για την πανδημία.
Υπήρξαν διαμαρτυρίες για τη χρήση μάσκας στον Καναδά , τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, ενώ εκδηλώθηκαν ακόμη και συγκρούσεις. Σημερα και ενώ ορισμένες χώρες του κόσμου αυστηροποιούν εκ νέου τα μέτρα προστασίας για να προλάβουν τις μεταλλάξεις, του κορωνοϊού, κάποιες άλλες όπως το Ισραήλ επιστρέφουν στην περίφημη κανονικότητα και αποχαιρετάνε τις μάσκες.
Η μάσκα μας «συντρόφευσε» ως το νούμερο ένα μέσο προστασίας έναντι του κορωνοϊού, όπως πλέον αργά και σταθερά παραδίδουν τη σκυτάλη στα εμβόλια.
