Η καταπληκτική Τζούρτζια Ασπροποτάμου

Η Αγία Παρασκευή ή Τζούρτζια είναι το δεύτερο μεγαλύτερο χωριό του δασικού συμπλέγματος του ασπροποτάμου του νομού Τρικάλων. Βρίσκεται στα Δυτικά του Ν. Τρικάλων στην οροσειρά της Νότιας Πίνδου σκαρφαλωμένο στις άδενδρες πλαγιές των Τζουμέρκων και συγκεκριμένα σε υψόμετρο 950 μ. της βόρειας πλαγιάς της κορυφής Παλέτζι με υψόμετρο 1988 μ., πάνω από την κεντρική κοίτη του Αχελώου.

Με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης ανήκει στον Δήμο Καλαμπάκας.

Η πρόσβαση προς την Τζούρτζια γίνεται από τις δύο εισόδους της Πίνδου από την πλευρά των Τρικάλων, είτε από την Πύλη – Ελάτη (50 χλμ.) είτε από την Καλαμπάκα – γέφυρα Μουργκάνη (60 χλμ.)

Η περιοχή του Ασπροποτάμου αποτελεί μια ενιαία γεωγραφική περιοχή και ως προς τα ιστορικά, πολιτιστικά και κλιματολογικά χαρακτηριστικά ταυτίζεται πολύ περισσότερο με την Ήπειρο παρά με τη Θεσσαλία, παρότι οι σύγχρονες διοικητικές διαιρέσεις έχουν διαμορφώσει μια διαφορετική κατάσταση.

Το κλίμα της Τζούρτζιας και κατ’ επέκταση της ευρύτερης περιοχής χαρακτηρίζεται από τους παρατεταμένους χειμώνες, τα μικρά καλοκαίρια, τις άφθονες χιονοπτώσεις που εμφανίζονται μέσα Νοεμβρίου και διαρκούν έως το Μάη και φυσικά τις συχνές βροχοπτώσεις. Οι νότιοι άνεμοι που έρχονται υγροί και ζεστοί από το Ιόνιο πέλαγος φέρνουν τις βροχές μέσα από τις κοιλάδες των ποταμών οι οποίες αποτελούν τους φυσικούς δρόμους που για αιώνες ακολουθούσαν τα κοπάδια των κτηνοτρόφων, οι πλανόδιοι τεχνίτες και οι έμποροι για τη διακίνηση των υλικών και πνευματικών αγαθών.

Μάρτυρες τα ίχνη μονοπατιών με καλντερίμια, οι λεγόμενες βλαχόστρατες και τα διάσπαρτα μοναστήρια όπως της Βύλιζας στο Ματσούκι, της Παναγίας Γαλακτοτροφούσας στην Ανθούσα, του Τιμίου Σταυρού στην Κρανιά που χρησίμευαν πρωτίστως ως καταλύματα.

Ιστορικά στοιχεία

Όπως συμβαίνει με τα περισσότερα χωριά της Πίνδου, έτσι και για την Τζούρτζια δεν γνωρίζουμε πότε πρωτοκατοικήθηκε και από ποιον. Από τις χρονολογίες όμως των εκκλησιών Αγ. Γεωργίου και Αγ. Παρασκευής, που παραθέτουμε και πιο κάτω, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι στις αρχές του 17ου αιώνα (1600) η Τζούρτζια ήταν ήδη ένα οργανωμένο χωριό.

Κατά το 1790 οι Τζουρτζιώτες αυτοεξορίστηκαν για περίπου 30 χρόνια για να γλιτώσουν από τη μανία του Αλή Πασά. Επέστρεψαν στο χωριό λίγο μετά το 1822. Την ίδια τύχη είχαν τα περισσότερα χωριά του Ασπροποτάμου τα οποία εκείνα τα χρόνια κυριολεκτικά ερήμωσαν. Η κατάρα του Μίχα σχετίζεται με το παραπάνω γεγονός. Το τσελιγκάτο των Μιχαίων δεν επέστρεψε μαζί με τους υπόλοιπους αλλά πολλά χρόνια αργότερα, οι Τζουρτζιώτες όμως δεν τους επέτρεψαν την επανεγκατάσταση γιατί τα λιβάδια δεν επαρκούσαν για όλα τα κοπάδια, οι Μιχαίοι αποχώρησαν αλλά άφησαν την κατάρα τους στην Τζούρτζια.
Η παλαιότερη εκκλησία του χωριού, ο Αγ. Γιώργης, πρωτοαγιογραφήθηκε το 1790, ανακατασκευάστηκε το 1808, επεκτάθηκε με την προσθήκη του γυναικωνίτη το 1891.
Το 1820 αναφέρεται η Τζούρτζια σε “Καταγραφή οσπιτίων του Βιλαετίου Τρίκκης και Σταγών 1820 Σεπτμεβρίου 29” με 40 σπίτια.
Τον Σεπτέμβριο του 1872 ολοκληρώθηκε το Δημοτικό σχολείο του χωριού, όπως φανερώνει ο εντοιχισμένος σ’ αυτό λίθος. Στην Τζούρτζια υπάρχουν δυο πετρόκτιστα κτίρια σε άριστη κατάσταση που λειτούργησαν ως σχολεία κάποτε.

Η ύπαρξη σχολείων τόσο στην Τζούρτζια όσο και στα υπόλοιπα χωριά του Ασπροποτάμου οφείλονταν στην παραμονή των κατοίκων για μεγάλο διάστημα στα ορεινά. Τα σχολεία λειτουργούσαν κατά τη διάρκεια του θέρους και ενίσχυαν τη μόρφωση των παιδιών.
Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας (1881) η μικρότερη διοικητική διαίρεση ήταν οι Δήμοι.
Το 1893 ιδρύθηκε ο ιστορικός σύλλογος Φ.Α.Τ.Α. “Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα Τζούρτζιας Αθαμανίας”, ένας από τους αρχαιότερους συλλόγους της χώρας.
Το 1896 κτίστηκε ο ναός της Αγίας Παρασκευής, σημερινή μητρόπολη του χωριού, πάνω σε αρχαιότερο κτίσμα του 1788. Την έχτισε ο πρωτομάστορας Σταυρούλας από τα Πράμαντα Ιωαννίνων ο οποίος χρειάστηκε 3 χρόνια για την ολοκλήρωσή της. Οι πλάκες της σκεπής της μεταφέρονταν με ανθρώπους και ζώα από τη θέση Μπαλτς κοντά στους Αγ. Αποστόλους, η δε πέτρα από τη θέση Κύρκου στον παλαιό δρόμο Τζούρτζιας – Γαρδικίου.

Ο πλάτανος που δεσπόζει στην πλατεία του χωριού ανήκει στα τέλη του περασμένου αιώνα (1897).
Το 1912 έγινε η αρχική αναγνώριση της Κοινότητας Τζούρτζιας προερχόμενης από τον τέως Δήμο Αθαμάνων, με έδρα την Τζούρτζια.

To 1955 η κοινότητα μετονομάστηκε σε Αγ. Παρασκευή. Το 1998 με το σχέδιο Καποδίστριας δημιουργήθηκε η Διευρυμένη Κοινότητα Ασπροποτάμου .

Τέλος, από το 2010 η Τζούρτζια και όλα τα χωριά της Δ.Κ. Ασπροποτάμου ανήκουν στον Δήμο Καλαμπάκας.
Η οδική σύνδεση των χωριών του Ασπροποτάμου με την Καλαμπάκια άρχισε να συζητείται το 1930, να ξεκινά γύρω στο 1950, και η ασφαλτόστρωση να τελειώνει στις μέρες μας με την ολοκλήρωση και του τελευταίου τμήματος προς το Στεφάνι.

Λαογραφία – Πολιτισμός – Εκδηλώσεις

Οι κάτοικοι του χωριού, από την ίδρυσή του, ήταν κτηνοτρόφοι-νομάδες και η διαμονή τους στο χωριό διαρκούσε από το τέλος της άνοιξης μέχρι τα μέσα του φθινοπώρου, ενώ το υπόλοιπο του χρόνου ζούσαν διασκορπισμένοι στα χωριά του Θεσσαλικού κάμπου. Η μετακίνηση των κατοίκων από τον κάμπο στο χωριό και αντίστροφα γινόταν οικογενειακά, με τα αιγοπρόβατα και την οικοσκευή και διαρκούσε 3-4 ημέρες.

Σήμερα υπάρχουν λίγες ακόμα οικογένειες με κύρια ασχολία την κτηνοτροφία, οι οποίες συνεχίζουν την νομαδική αυτή μετακίνηση αλλά με σύγχρονα μέσα.

Το χωριό παρουσιάζει πλέον, όλο και περισσότερο, μορφή θέρετρου και συγκεντρώνει κάθε χρόνο μεγάλο αριθμό κατοίκων για θερινές διακοπές, με αιχμή την περίοδο των μηνών Ιουλίου και Αυγούστου.
Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού λαμβάνουν μέρος πολιτιστικές, θρησκευτικές και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις οι κυριότερες από τις οποίες είναι οι παρακάτω :

Η εκκλησία της Αγ. Παρασκευής (1896) στην πλατεία του χωριού, με εξαιρετική τοιχοποιία, δύο καμπαναριά, μεγάλο χαγιάτι και θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Σύμφωνα με την παράδοση, ο πρωτομάστορας στην προσπάθειά του να θεμελιώσει το καμπαναριό που όλο έπεφτε, πήρε την πατημασιά ενός ρωμαλέου Τζουρτζιώτη και την έβαλε στα θεμέλια. Το καμπαναριό στεριώθηκε ο νέος όμως πέθανε ξαφνικά και το φάντασμά του έβγαινε στην πλατεία.

Πανηγυρίζει στις 26 Ιουλίου με τριήμερες ψυχαγωγικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις με συμμετοχή τοπικών μουσικών και χορευτικών συγκροτημάτων.

Η εκκλησία του Αγ. Γεωργίου (1808) στον κάτω μαχαλά, με θαυμάσιες τοιχογραφίες φτιαγμένες από λαϊκούς αγιογράφους που χρησιμοποίησαν αυγό για να φτιάξουν τα χρώματα πανηγυρίζει στις 6 Αυγούστου, ημέρα εορτής του Σωτήρος, με τέλεση Θείας Λειτουργίας και αρτοκλασίας.

Το εξωκλήσι της Αγίας Μαρίνας (1967) που βρίσκεται σκαρφαλωμένο στον δασώδη ορεινό όγκο που δεσπόζει της νότιας πλευράς του χωριού. Είναι υπό την προστασία της Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας (Φ.Α.Τ.Α.) η οποία έχει κάνει εξαιρετική δουλειά διαμορφώνοντας τον περιβάλλοντα χώρο με πάγκους για πικ – νικ, ψησταριά, βρύση. Πανηγυρίζει στις 17 Ιουλίου με τέλεση Θείας Λειτουργίας με αρτοκλασία και στην συνέχεια διανομής φαγητού σε όλους τους παρευρισκόμενους.

Το εξωκλήσι των Αγίων Αποστόλων (1906) βρίσκεται δυτικά του χωριού και σε απόσταση περίπου μίας ώρας πεζοπορίας και πανηγυρίζει στις 29 Ιουνίου, ημέρα εορτής των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, με τέλεση Θείας Λειτουργίας με αρτοκλασία.

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος

Σημαντική είναι η πολιτιστική και κοινωνική προσφορά στο χωριό και τους κατοίκους του, της ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ ΤΖΟΥΡΤΖΙΑΣ ΑΘΑΜΑΝΙΑΣ (ΦΑΤΑ) η οποία ιδρύθηκε το 1893 και από τότε συμμετέχει ανελλειπώς στα δρώμενα του χωριού με την διοργάνωση ψυχαγωγικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων, κυρίως στο χωριό κατά την διάρκεια των θερινών διακοπών αλλά και τον υπόλοιπο χρόνο με έδρα τα Τρίκαλα. Επίσης συμμετέχει στην εκτέλεση κοινωφελών έργων στο χωριό.

Το 1893 που ιδρύθηκε είχε ως σπουδαιότερες κοινωνικοοικονομικές δραστηριότητες αφενός την προικοδότηση των άπορων κορασίδων, την παροχή δανείων κλπ. αφετέρου την ευθύνη λειτουργίας του σχολείου.

Έχει υπό την προστασία του το ξωκλήσι της Αγίας Μαρίνας, το οποίο χτίστηκε τo 1902, ανακατασκευάστηκε εκ βάθρων το 1967, μετά τις ζημιές που υπέστη από τον καταστροφικό σεισμό του Μαίου 1967. Κάθε χρόνο, την ημέρα της Αγίας Μαρίνας (17 Ιουλίου) διοργανώνει γιορτή με φαγητό. Επίσης, έχει καθιερωθεί, το πρώτο Σάββατο του Αυγούστου να γίνεται το αντάμωμα της ΦΑΤΑ στην πλατεία του χωριού, γεγονός που τα τελευταία χρόνια, έχει μεγαλύτερη απήχηση και από το πατροπαράδοτο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής.

Να σημειωθεί ότι το 2009, υπό την Προεδρία του Αθ. Μουστάκα το πλούσιο αρχείο της ΦΑΤΑ (κατάλογοι μελών, δωρεών κλπ) ψηφιοποιήθηκε από το Κέντρο Ερεύνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.

Στην Αθήνα δραστηριοποιείται ιδρυθείς το 1948 ο πολιτιστικός σύλλογος «ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ» με μέλη τους καταγομένους από το χωριό Τζούρτζια και διαμένοντες μόνιμα στην Αθήνα. Κύριες δράσεις του συλλόγου είναι οι ψυχαγωγικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις στην Αθήνα και το χωριό καθώς και η συμμετοχή σε εκτέλεση κοινωφελών έργων στο χωριό. Αναφέρεται η καθιερωμένη ετήσια αρτοκλασία που διοργανώνει ο Σύλλογος την Κυριακή του Θωμά στον ιερό ναό της Αγίας Μαρίνας Θησείου στην Αθήνα και η Θεία λειτουργία με αρτοκλασία στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου του χωριού, στις αρχές Αυγούστου.

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Το χωριό προφέρεται για πλήθος ορειβατικών διαδρομών με οδηγό κάποιον ντόπιο που θα σας δείξει τα μονοπάτια

Που μπορείτε να πάτε με αφετηρία την Τζούρτζια αλλά και την γύρω περιοχή

Ανάβαση στο Καπ Γκρας
Στο μονοπάτι της Αγ. Μαρίνας
Στο Γκαβάνι
Ανάβαση στην Σημαία του Γκάρτζου από την Μηλιά

Ανάβαση στην Σημαία του Γκάρτζου από τον Άγιο Γιώργη
Ανάβαση στον Καταραχιά
Ανάβαση στην Κακαρδίτσα

Ανάβαση στη Σκλίβα
Ανάβαση στα Τζουμέρκα
Στον Βίκο, στο Πάπιγκο και στις πηγές του Βοιδομάτη

Από την Τζούρτζια στο Καπέσοβο για να περπατήσετε στη σκάλα Βραδέτου
Στον καταρράκτη της Τζούρτζιας

Μέρος των φωτογραφιών και κειμένων δημοσιευμένα στο διαδίκτυο από το www.tamos.gr.

ΠΗΓΗ vlaxoxoria.gr