Οι Γαρδικιώτες μπακάληδες του Πειραιά και της Αθήνας

Για όλους εμάς που μεγαλώσαμε με πατέρα Μπακάλη, αυτές οι σκηνές μας φέρνουν στη μνήμη δικές μας στιγμές. Κάθε γωνιά του σκηνικού και μια θύμηση από το μαγαζί του πατέρα, του παππού, του θείου.

Οι Γαρδικιώτες και γενικά οι Ασπροποταμίτες, ( Μουτσιαρίτες, Τζουρτζιώτες, Παλαιοχωρίτες ) μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 90, αποτελούσαν το μεγαλύτερο κομμάτι στο χώρο των μπακάληδων.

Μια ιστορία που ξεκίνησε από τις αρχές του 1900 όταν οι πρώτοι Γαρδικιώτες κατέβηκαν στον Πειραιά, που τους φάνηκε περισσότερο οικείος, ανοίγοντας τα πρώτα μαγαζιά. Έτσι δουλευταράδες και πανέξυπνοι που ήταν, γρήγορα μπήκαν στο πνεύμα της αγοράς με αποτέλεσμα στα επόμενα χρόνια να γίνουν παράδειγμα και να συμπαρασύρουν και άλλους συμπατριώτες να κατέβουν, βλέποντας ότι το επάγγελμα είχε αρκετό ψωμί.

Επέλεγαν την γειτονιά, συνήθως σε γωνία και το έστηναν. Και του πουλιού το γάλα μέσα, πάντα περιποιημένοι, με την μπλούζα η την ριγέ ποδιά διπλωμένη στη μέση και πρόθυμοι να εξυπηρετήσουν. Στις γειτονιές του Πειραιά, Καμίνια, Χατζηκυριάκειο, Μανιάτικα, όλοι είχαν ένα προσωνύμιο.. Ο Βλάχος !!

Μαγαζιά που από την είσοδο τους μύριζαν σαρδέλες, ρέγκες και όλα τα μυρωδικά που δεν ήταν συσκευασμένα και άφηναν τα αρώματά τους να πλανώνται. Σακιά περιποιημένα με όλων των ειδών τα όσπρια, χύμα λάδι, πετρέλαιο και φωτιστικό οινόπνευμα από ντεπόζιτα που είχαν κάνουλα στη βάση τους. Μεγάλο ψυγείο – βιτρίνα – με αλλαντικά και τυριά φέτα, κεφαλοτύρι και κασέρι παραγωγής Γαρδικιωτών κτηνοτρόφων, δοχεία με χύμα βούτυρα, ράφια γύρω – γύρω με εκατοντάδες κονσέρβες – ( θυμηθείτε την ατάκα του αείμνηστου Μίμη Φωτόπουλου στην ταινία Έλα στον Θείο… Άμα υπάρχει η κονσέρβα ο άνθρωπός δεν πεινάει !!!

Οι μπακαλόγατοι ήταν οι βοηθοί, οι υπάλληλοι, που συνήθως ήταν συγγενικό πρόσωπο, ανιψιός, βαφτισιμιός η και συμπατριώτης, πάντα όμως από το Γαρδίκι ή τα γύρω χωριά. Ήταν η πρώτη τους επαφή στην μεγάλη πόλη, δούλευαν όλη μέρα και το βράδυ έστρωνα δυο κουβέρτες σε ένα ράντζο και κοιμόντουσαν. Για το φαγητό μεριμνούσε το αφεντικό. Δύο η και περισσότερες φορές την εβδομάδα, οι παραγιοί κατέβαιναν στις κεντρικές αγορές της Γούναρη, της Σοφοκλέους, της Σωκράτους και γέμιζαν το καρότσι με τις προμήθειες και από εκεί ξεκίναγε ο Γολγοθάς να το σέρνει σε δύσκολους δρόμους και πολλές ανηφόρες, μέχρι να φτάσει στο μαγαζί.

Έτσι, γρήγορα έκαναν το δικό τους κομπόδεμα και έφευγαν να ανοίξουν το δικό τους μαγαζί.

Τα περισσότερα μπακάλικα είχαν και ταβέρνα, με πολύ καλό κρασί και τα βράδια γέμιζαν τραπεζάκια με πελάτες, αν είχαν κάποια αυλή η στο πεζοδρόμιο η και ακόμα όρθιοι !!! αρκεί το κρασί να είναι καλό !!!

Ιεροτελεστία ήταν και το πλύσιμο των βαρελιών κάθε Σεπτέμβριο για να είναι έτοιμα για το μούστο. Ξεφουντάρισμα, ξύσιμο όλη η εσωτερική πλευρά του βαρελιού, καλό ξέπλυμα με νερό, λίγες μέρες στον ήλιο να στανιάρει και μετά πάλι φουντάρισμα και τοποθέτηση στη θέση τους. Για κάποιες μέρες τα φορτηγά με τον μούστο γέμιζαν τις γειτονιές με την γνωστή μυρωδιά του, έτοιμο να ψηθεί και να γίνει κρασί.

Τα χρόνια πέρασαν τα μαγαζιά πλήθυναν, μεγάλωσαν, οργανώθηκαν, την τροφοδοσία τους ανέλαβαν οι ίδιες οι εταιρίες, τα σακιά χάθηκαν, τα τρόφιμα τυποποιήθηκαν, οι περισσότερες ταμπέλες άλλαξαν και από παντοπωλείο Θεσσαλία ή το Γαρδίκι, ή ο Ασπροπόταμος, έγιναν φωτεινές … Super Market.. και έχασαν όλη τη μαγεία τους.

Οι Ασπροποταμίτες Μπακάληδες οργανώθηκαν και δημιούργησαν τον Δεκέμβριο του 1971, τον ΣΥΝΔΕΣΜΟ ΤΩΝ ΕΝ ΠΕΙΡΑΙΕΙ ΘΕΣΣΑΛΩΝ ΠΑΝΤΟΠΩΛΩΝ – Ο ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟΣ.

Οι ιδρυτές αυτού του συνδέσμου Γαρδικιώτες, Μουτσαρίτες, Τζουρτζιώτες και Παλαιοχωρίτες ήταν σύμφωνα με το καταστατικό του οι,

Γιώργος Οικονόμου, Ευάγγελος Κάκιας, Αριστείδης Τσιρογιάννης, Κωνσταντίνος Γοργογέτας, Κωνσταντίνος Μπαταγιάννης, Βασίλειος Μπελούκας, Ηλίας Φούντας, Γρηγόρης Βλαχοκώστας, Σωτήρης Βράκας, Κωνσταντίνος Οικονόμου, Ευθύμιος Οικονόμου, Δημήτριος Σδρένιας, Δημήτριος Βράκας, Δημήτριος Φυσικόπουλος, Γεώργιος Τρίχας, Γεώργιος Στουρνάρας, Στυλιανός Αναγνώστου, Σωτήριος Μπαταγιάννης, Νικόλαος Μπαταγιάννης, Γεώργιος Οικονόμου, Ιωάννης Μπακάλης, Δημήτρης Παπανδρέου, Στυλιανός Μπαταγιάννης, Σωτήρης Τζαμάρας, Απόστολος Σδρένιας, Αθανάσιος Σδρένιας, Δημήτρης Τσικάτος, Κωνσταντίνος Βράκας, Γεώργιος Βλαχοκώστας και Χρήστος Καραγεώργος.

Σκοπός του Συνδέσμου ήταν η προστασία και προαγωγή των συμφερόντων των μελών του συλλόγου.

Ο Σύνδεσμος οργανώθηκε, δραστηριοποιήθηκε και έγινε ένα ζωντανό κύτταρο στην κοινωνία του Πειραιά. Έχουν μείνει στην ιστορία οι χοροεσπερίδες των Παντοπωλών στον Πειραϊκό Σύνδεσμο, ως ένα από τα κοσμικά γεγονότα της πόλης. Επίσης οι εκδρομές και τα πανηγύρια στην Πάρνηθα και το Διόνυσο τα καλοκαίρια, για όσους δεν μπορούσαν να βρεθούν στο χωριό.

Τα μαγαζιά των Γαρδικιωτών ήταν διάσπαρτα σε όλο το λεκανοπέδιο, στον Πειραιά όμως ήταν οι περισσότεροι.

Στο Χατζηκυριάκειο, οι Σδρενιαίοι, Τσιρογιανναίοι, Βλαχοκωσταίοι, Μπαούσηδες, Κάκιας, Βρακαίοι, Καραγιώργος, Παππάς, Φουνταίοι.

Στον Πειραιά, Αφοί Παπακωνσταντίνου ( ακόμα και σήμερα ο Αποστόλης Παπακωνσταντίνου διατηρεί το μαγαζί των ιδρυτών Αριστείδη και Κωνσταντίνου Παπακωνσταντίνου, τη γνωστή σε όλους μπακάλα !!) και Ι. Στέργιου, στα ταμπούρια, Ναζαραίοι, Τετριμίδας, Κατσιμπαίοι, Μαλισιωβαίοι, Γαρδικιώτης , Λαππαίοι, Οικονόμου, Μπαμπουραίοι, Ζαρκαδαίοι, Σαφαρικαίοι, Γοργογέτας, στον Κορυδαλλό Λιαζαίοι, Βράκας, Μπαταγιανναίοι, Παρθεναίοι, στα καμίνια Μπαταγιανναίοι, Μαλεγκαίοι, Τσικάτος, Καραμητραίοι, Τζαμαραίοι, Γιωταίοι, Φυσικόπουλος, Στεργιοπουλαίοι, Ορωκλός, Κωνσταντάκος.

Στον προφήτη Ηλία οι Βρακαίοι, Στουρναραίοι, στις κεντρικές αγορές του Πειραιά και της Αθήνας, Τσιρογιανναίοι, Ουτραίοι, Βρακαίοι, Παπακωνσταντιναίοι, Μπαμπουραίοι, Μπουλουτσαίοι, Γιώτης, Μπαταγιανναίοι, Καραγιωργαίοι.

Και στην Αθήνα υπήρχαν Γαρδικιώτες μπακάληδες, από τις ίδιες οικογένειες, όμως στον Πειραιά ήταν ο μεγάλος, κύριος όγκος, γι’ αυτό και ο Σύνδεσμος αναφερόταν στους Εν Πειραιεί παντοπώλες !!!

Σήμερα ελάχιστοι διατηρούν μαγαζιά, Οι αλυσίδες super markets έχουν κατακλύσει την αγορά και το μόνο που μας θυμίζει τους μπακάληδες της εποχής, είναι οι παλιές Ελληνικές ταινίες.