Γιώργος Χρυσόμαλλος: Ένας νέος εφευρέτης από τα Τρίκαλα και το ψηφιακό του χωράφι

by viviview
5 έτη ago

Δευτέρα 14 Μαΐου. Ο μουντός καιρός στα Τρίκαλα παίζει με τη διάθεσή μας αλλά δεν καταφέρνει να μας τη χαλάσει. Έχουμε άλλωστε ραντεβού με έναν άνθρωπο ο οποίος θα έλεγε κανείς πως πασχίζει να μας αποδείξει πως το μέλλον είναι ήδη εδώ, ψηφιακό, με τον κώδικά του ανοιχτό για όλους. Είναι ο Γιώργος Χρυσόμαλλος, που ξεκίνησε μία διαδρομή με οικολογικό αποτύπωμα από τα φοιτητικά του χρόνια, και σήμερα φέρνει την τεχνητή νοημοσύνη στο χωράφι. Ένας απόφοιτος του Πολυτεχνείου που έγινε αγρότης για χάρη του Distance Farm, που θα έλεγε κανείς πως κάνει… τις εκτάσεις γης που διαθέτει να σκέφτονται το πώς και το γιατί.

Τον συναντήσαμε στο Gi.Se.Mi, ένα νέο Κέντρο Καινοτομίας και ελεύθερης Διακίνησης Ιδεών που άνοιξε πρόσφατα τις πύλες του στα Τρίκαλα. Εκεί που κάθε ιδέα μπορεί να φιλοξενηθεί και να γιγαντωθεί με μηδενικό κόστος για τον εφευρέτη. Η συνέχεια στις επόμενες γραμμές.

Τα παιδικά χρόνια

Γεννήθηκα στη Λάρισα πριν από 35 χρόνια. Ο πατέρας μου ήταν ιπτάμενος και έτυχε να βρίσκεται εκεί με μετάθεση. Οπότε η ζωή μου ήταν «λίγο και παντού». Αυτό σε πρώτη ανάγνωση μου άρεσε, γιατί ανά 2 χρόνια μπορούσες να βρίσκεσαι αλλού. Από παιδί λοιπόν με είχε εξιτάρει το γεγονός πως οι παραστάσεις άλλαζαν και δε δενόμουν με τόπους. Γιατί τόπος δεν είναι τα δέντρα, τα ντουβάρια και οι πολυκατοικίες, αλλά οι άνθρωποι. Θέλοντας και μη λοιπόν, έγινα ένας «πολυπολιτισμικός» άνθρωπος. Η άλλη εκδοχή θα ήταν να κλειστώ στο καβούκι μου και να αρχίσω να σκέφτομαι «τί με βρήκε».

Η δουλειά του πατέρα και ο ενδεχόμενος φόβος

Ποτέ μου δε φοβήθηκα, για το αν θα γυρίσει ο πατέρας μου πίσω στο σπίτι, από μια ενδεχόμενα δύσκολη αποστολή, σε αντίθεση ίσως, με τα παιδιά άλλων συναδέλφων του, που τα έβλεπα κυριολεκτικά τρομαγμένα. Γνώριζα καλά (και ήταν κάτι που θαύμαζα σε εκείνον), ότι κάνει αυτό που αγαπά, άλλοτε ως καθήκον και άλλοτε απλά ως στάση ζωής.

Η καταγωγή

… και αυτή ”πολυπολιτισμική”. Ο πατέρας από το Βροντερό Τρικάλων και η μητέρα μου από την Κοζάνη, με γονείς πρόσφυγες από τον Πόντο κι εγώ γεννημένος στη Λάρισα. Ένα όμορφο χαρμάνι.

Οι σπουδές και ο Βόλος

Μπήκα στο τμήμα των Ηλεκτρολόγων Μηχανικών στο Πανεπιστήμιο του Βόλου το 2002, στην αρχή δηλαδή της λειτουργίας του. Έκανα στην ουσία τα πρώτα μου βήματα σαν φοιτητής ενώ η σχολή μετρούσε 3 χρόνια ζωής. Θα μπορούσες να με χαρακτηρίσεις και τυχερό, γιατί στο όλο πλαίσιο αυτού του νέου ακαδημαϊκού ιδρύματος, οι καθηγητές διψούσαν για τη μετάδοση της γνώσης. Το ίδιο συνέβαινε και με τους φοιτητές, οι οποίοι καταλάβαιναν πως κάτι σπουδαίο συνέβαινε και παρακολουθούσαν με δίψα το πρόγραμμα σπουδών. Όλα αυτά σε μία περιφερειακή πόλη όπως ο Βόλος, που δε βρίσκεται και… στο κέντρο του χάρτη.

Οι πρώτες δημιουργικές σκέψεις

Βρισκόμαστε στην εποχή των «παχέων αγελάδων», πριν τις μέρες που η χώρα άρχισε να βαλτώνει. Ήμουν στο 3^ο έτος και το χρήμα που κυκλοφορούσε ήταν πολύ. Ήθελα να φτιάξω κάτι που καινοτόμο, το οποίο θα έβγαινε στην κοινωνία και το όφελός του θα ήταν ανταποδοτικό προς όλους. Κάπως έτσι και με αρκετή προσπάθεια, δημιούργησα ένα σύστημα που μετέτρεπε τα αποφάγια του νοικοκυριού σε ενέργεια.

Το σύστημα παραγωγής βιοαερίου από οικιακά απόβλητα

Είναι αυτό που λέει ο τίτλος του. Αρκεί μόνο να σκεφτεί κανείς πόσο φαγητό που περίσσευε πετούσαμε κάθε μέρα στα σκουπίδια. Για την ακρίβεια είναι κάτι που κάνουμε ακόμα και σήμερα, την εποχή της περιβόητης κρίσης. Διάβασα, προβληματίστηκα και πειραματίστηκα με τα λίγα χρήματα που δεν διέθετα. Απευθύνθηκα σε ανθρώπους και φορείς, ώσπου η Μητρόπολη της Λάρισας μου έδωσε 500 ευρώ για τα υλικά που χρειαζόμουν, μετά από ένα γράμμα που του έστειλα όντας παντελώς άγνωστος σε εκείνους, χωρίς ούτε καν το αντάλλαγμα της δημοσιότητας της βοήθειας αυτής (προς τιμήν τους). Τόσο κόστιζαν οι ανοξείδωτες δεξαμενές και οι ξύλινες κατασκευές που θα με βοηθούσαν στην παραγωγή της πρώτης παρτίδας ζύμωσης. Όταν ολοκλήρωσα το σύστημα, χτύπησα την πόρτα του κέντρου τεχνολογιών ΕΚΕΤΑ στο παράρτημά του στη Θεσσαλία. Ήταν ο κύριος Ηλίας Χούστης, ο οποίος είδε στο project μου κάτι συγκεκριμένο πάνω στο οποίο θα μπορούσε να γίνει περαιτέρω έρευνα, και όχι κάτι το ασαφές, όπως επίσης θεωρώ ότι διέκρινε το πάθος μου για καινοτομία!

Ο φοιτητής-ερευνητής-υπότροφος

Πράγματι είναι περίεργο το πώς όλα αυτά συνέβησαν μαζί. Ήμουν όντως προπτυχιακός φοιτητής και ταυτόχρονα ερευνητής-υπότροφος στο Κέντρο Έρευνας Τεχνολογίας και Ανάπτυξης Θεσσαλίας. Έπειτα πατεντάρισα αυτό το σύστημα παραγωγής βιοαερίου όχι για να πάρω κάποτε χρήματα, αλλά για να είμαι βέβαιος πως δε θα βρεθεί κάποιος άλλος που θα το κάνει στο μέλλον. Να μην αναγκαστώ δηλαδή να του πληρώσω πνευματικά δικαιώματα, ούτε κάποιος άλλος άνθρωπος να πληρώσει για τη χρήση. Γι’ αυτό από τότε η πατέντα είναι ελεύθερη. Υπάρχει μεν το copyright, αλλά καθένας μπορεί να εγκαταστήσει και να χρησιμοποιήσει το σύστημα χωρίς χρέωση.

Η πατέντα του σε εφαρμογή

Πρώτα ειχε υιοθετηθεί από ένα σχολείο της Αθήνας. Για ένα μήνα κάθε φορά, μία τάξη του σχολείο «υιοθετούσε» τον αναερόβιο χωνευτήρα και ήταν επιφορτισμένη με την λειτουργία του (ταϊσμα). Αυτό που έκαναν ουσιαστικά οι μαθητές, ήταν να φέρνουν στο σχολείο φαγητά που υπό άλλες συνθήκες θα πετιούνταν στα σκουπίδια (φακές, μαρούλια, ρύζι κτλ΄). Το σύστημα παρήγαγε βιοαέριο που «έψηναν» οι καθηγητές τον καφέ τους. Όσο για το βιολογικό λίπασμα που παραγώταν ως αποτέλεσμα της όλης διαδικασίας, το πουλούσαν σε διάφορα events και με τα χρήματα που έβγαζαν πλήρωναν ουσιαστικά τις εκδρομές τους. Μιλάμε δηλαδή για ένα εκπληκτικό μοντέλο στο σχολείο, μία εφαρμογή της απόλυτα κυκλικής οικονομίας η οποία δε ρύπαινε το περιβάλλον.

To eco-friendly «αποτύπωμά» του

Δε μολύνει την ατμόσφαιρα με διοξείδιο του άνθρακα και μεθάνιο. Δε γεμίζει τις χωματερές με απόβλητα και δουλεύει αποδεδειγμένα. Είναι απτό, κάνει χρήση ενέργειας και σε λίγο καιρό θα βρίσκεται και στο Gi.Se.Mi. Eίναι μικρό και δουλεύει 24 ώρες το 24ωρο. Χρησιμοποιείται επίσης σε ξενοδοχεία, ενώ ακόμα και το Υπουργείο Γεωργίας της Ινδίας έχει κάνει χρήση αυτής της τεχνολογίας, φυσικά δωρεάν.

Η πατέντα στο σπίτι μας

Δεν είμαι salesman και πραγματικά δεν είναι ο δικός μου ρόλος αυτός. Εγώ σαν μηχανικός μπορώ να σου δείξω το τί ισχύει και πως να κάνω ένα «σύστημα» να δουλεύει. Είναι μία ιδέα που έγινε πράξη και που αποδεδιγμένα λύνει ένα υπαρκτό πρόβλημα. Από ‘κει και πέρα είναι ζήτημα του να βρεθεί κάποιος για να το αναπτύξει σε κάτι μαζικό, για παράδειγμα, πόσο μάλλον σε μία αμιγώς αγροτική περιοχή.

Ο αγρότης και τα κακώς κείμενα

Τα Τρίκαλα στα οποία μένω μόνιμα πλέον έχουν μία προοπτική που δε συναντάς σε άλλες πόλεις. Ειδικά στον τομέα της αγροδιατροφής, γιατί εκεί πονάει η χώρα και σε αυτό υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες οι οποίες αναδεικνύουν και τις ευθύνες των προκατόχων μας. Όμως ακόμα κι αν έχεις όλα τα φόντα για να ξεχωρίσεις, ο αγροτικός τομέας πονάει» επειδή έμεινε καρφωμένος στις παλιές λογικές των επιδοτήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βαλτώσαμε καλλιεργώντας βαμβάκι και καλαμπόκι, κάτι το οποίο μας έχει φτάσει εδώ που είμαστε. Είμαστε οι αγρότες των καφενείων, γιατί οι επιδοτήσεις μας αφήνουν να το κάνουμε. Η Ε.Ε. από την άλλη, «ευφυώς» σκεπτώμενη, πάτησε στην ροπή του ανθρώπου για τεμπελιά, και φρόντισε να υπάρχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, με γνώμονα όμως μόνο τα συμφέροντα των μελών που κινούν τα νήματα (Γερμανία, Βέλγιο κτλ). Μια λογική του στυλ «Βάλ’ τους να φυτέψουν βαμβάκι που δεν είναι παραγωγική επένδυση, την ώρα που η Αίγυπτος παράγει 500.000 στρέμματα βαμβάκι στην έρημο!». Αυτό γιατί αν έχεις μια χώρα πραγματικά αυτάρκη, δεν μπορείς ποτέ να την ελέγχξεις…. δίνοντας και τάζοντας ξεροκόμματα!

Το υποχείριο

Έχουμε λοιπόν τον αγρότη μόνιμο υποχείριο της Ένωσης. Τον αγρότη ο οποίος έχει κάνει επενδύσεις σε γη, μηχανήματα, σποροπαραγωγές, αλωνιστικές μηχανές και στο τέλος της σεζόν δεν είναι ποτέ βιώσιμος. Έτσι, ενισχύεται από τις Βρυξέλλες με ένα ποσό της τάξης των 100 ευρώ ανά στρέμμα, χρήματα αρκετά δεδομένης της χαμηλής παραγωγής που έχουμε. Εδώ λοιπόν μπαίνουμε σε έναν φαύλο κύκλο, με τον επαγγελματία της γης να μην ξεφεύγει ποτέ από αυτού του τύπου τις καλλιέργειες για να πάει σε άλλες, πιο δυνατές, όπως είναι τα αρωματικά φυτά ή τα βότανα. Το ίδιο συμβαίνει και με τα ζώα ελευθέρας βοσκής, τα «κόκκινα» που βλέπουμε στα βουνά να βόσκουν και να θεωρούνται «παραγωγικά». Και αυτό είναι ένα μη βιώσιμο και μη παραγωγικό μοντέλο, με τον κτηνοτρόφο στο χωριό και τις 15 αγελάδες ελευθέρας βοσκής, που απλά επιδοτείται. Γιατί η κοινή λογική υπαγορεύει ότι δεν θα είχε και πολύ νόημα να επιδοτείς κάτι…κερδοφόρο. Οπότε εγκλωβίζεις με τον τρόπο αυτό και τους κτηνοτρόφους σε ατραπούς μη βιώσιμων κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων. Θέλω λοιπόν να διορθώσω αυτή την «ανορθογραφία».

Από το Πολυτεχνείο στο χωράφι

Υπάρχει ένα γιγαντιαίο κενό στην αγροδιατροφή και είναι η σύνδεση του χωραφιού με το ράφι. “From farm to fork” δηλαδή. Όσο πιο εύκολα και άμεσα, από το λιβάδι στο πιάτο σας. Η βαλτωμένη ελληνική παραγωγή έχει αποκοπεί για πολλούς λόγους από αυτή τη διαδρομή. Αρκεί να σκεφτεί κανείς πως στο αμείλικτο εμπόριο, εμείς, οι Έλληνες, φέρνουμε ντομάτα από το Βέλγιο όταν η δική μας και πολλή είναι, και ποιοτική. Άρα δεν υπάρχει μέλλον όσο συνεχίζουμε κάτι τέτοιο. Εγώ λοιπόν, που δεν είχα ιδέα από χωράφια, ήθελα να δω σε πραγματικό χρόνο και εξίσου πραγματικές συνθήκες τί θα έκανα στη θέση του αγρότη. Οπότε αγόρασα κάποια χωράφια στην Ελάτη, για να βρίσκομαι σε παρθένα περιοχή που δεν έχει επιρροή από άλλες καλλιέργειες, και δοκίμασα ένα δικό μου σύστημα-μοντέλο.

Smart farm ή γεωργία ακριβείας

Ξεκίνησα να φυτεύω ντομάτες, μπρόκολα, κουνουπίδια, ρίγανη, αρωματικά φυτά και δέντρα στα αγροκτήματα. Για να τα επιτηρώ και να παίρνω feedback, τοποθέτησα αισθητήρες. Στην αρχή δεν ήξερα τι είδους πληροφορία ήταν για μένα αυτή. Βλέποντας λοιπόν τα αποτελέσματα αυτού που κάνω, για δέκα χρόνια τώρα μπορώ να πω ότι κατάφερα να δημιουργήσω ένα μοντέλο artificial intelligence. Μία τεχνητή νοημοσύνη μέσα από ένα δίκτυο που εκπαιδεύει πραγματικά τον εαυτό του. Υπάρχουν 70 αισθητήρες στο χωράφι που κάθε 10 λεπτά στέλνουν report στον κεντρικό server, από τη θερμοκρασία και υγρασία του χώματος, τη σχετική υγρασία του αέρα, την ένταση της UV ακτινοβολίας, μέχρι την τοπική βαρομετρική πίεση της περιοχής, για στοχευμένη πρόβλεψη και μοντελοποίηση του μικροκλίματος. Παίρνοντάς τα όλα αυτά, καταλαβαίνουμε οτι είναι μια τεράστια παρακαταθήκη. Δεν ήθελα απλά να κάνω αυτό που κάνουν στην Αμερική, να ποτίζω εξ’ αποστάσεως το χωράφι. Ήθελα να αποφασίζει μόνο του και να ενεργεί με το βέλτιστο τρόπο. Πότε πρέπει να ποτίζει και κυρίως γιατί, και να με ενημερώνει απλά, τηλεμετρικά, γι’ αυτό το «γιατί». Ένας άνθρωπος με το μυαλό του μπορεί να λάβει γύρω στις 30 με 40 παραμέτρους ταυτόχρονα υπόψιν του. Ένα μηχάνημα, 1000, με την ταχύτητα του φωτός.

Το μέλλον: Δυστοπία ή θείο δώρο;

Πως βλέπεις το κλίμα τα τελευταία δυο χρόνια; Ρωτάω γιατί προσωπικά το παραμετροποίησα και το μετράω. Εμπίπτει σε ένα χαοτικό μοντέλο. Άρα ποιος θα επιβιώσει τελικά; Μόνο όποιος προσαρμοστεί. Άρα, εξυπνότερος και διαχρονικότερος δεν είναι ο πιο δυνατός, μα αυτός που προσαρμόζεται με τον ταχύτερο δυνατό τρόπο. Όποιος είναι πιο ευέλικτος σε αυτή την προσαρμογή και δεν τον πονάει το κεφάλι κάθε φορά που αλλάζει ο καιρός, δεν τον πονάνε τα κόκκαλα όταν το πρωί έχουμε καλοκαίρι, το μεσημέρι άνοιξη και το βράδυ χειμώνα, βλέπεις οτι μας δείχνει την τάση του. Το χαώδες τείνει να γίνει το σύνηθες, ενώ κατά βάση ίσχυε το αντίθετο. Οπότε ή προσαρμοζόμαστε ή πεθαίνουμε. Αυτή είναι η φυσική εξέλιξη των πραγμάτων, ο αμείλικτος νόμος της φύσης. Δεν ξέρω εάν αυτό γίνεται λόγω Κλιματικής Αλλαγής ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο. Αυτό θα το κρίνουν άλλοι και συνήθως η ιστορία. Την ίδια στιγμή όλοι μιλάνε για ανομβρία και στα Τρίκαλα έχουμε 4 μέτρα και 20 εκατοστά βροχή το χρόνο. Στην Κρήτη έχουν υπερχειλίσει φράγματα τα οποία ήταν επι 20 χρόνια ανενεργά.

Το μέλλον: Τα εργατικά χέρια θα παραμεριστούν;

Αλλάζουν τα πράγματα. Και σε μένα έρχονται και με ρωτάνε αν προσπαθώ να διώξω τους ανθρώπους από τα χωράφια. Τους απαντάω πάντα λέγοντάς τους πως τον κακώς αμοιβόμενο εργάτη με το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο δεν τον θέλω στο χωράφι. Αυτό όμως δε σημαίνει πως θα τον αφήσω άνεργο. Θα τον έχω ανάγκη στο εργαστήριο και δε θα πιάνει την τσάπα και το φτυάρι. Θα παράγει τεχνολογία και θα δουλεύει πιο εύκολα και ευφυέστερα, ο ίδιος άνθρωπος.

Μήνυμα προς τον τεχνοφοβικό διπλανό μας

Το να βάζω ένα ποτήρι από τη μία θέση στην άλλη επί 8 ώρες είναι ηλίθιο και όχι παραγωγικό. Προσπαθώ λοιπόν με τις όποιες δυνάμεις και δυνατότητες έχω να μετατρέψω αυτή τη θέση εργασίας σε πιο παραγωγική, ενώ προσθέτω ακόμα ένα εργατικό χέρι για κάποιον που θα προγραμματίζει τη διαδικασία. Ένας χημικός, για παράδειγμα, θα παράγει στο εργαστήριο ένα νέο υλικό που θα απαρτίζει τον βραχίονα. Το να λέμε πως θα χαθούν δουλειές είναι τεχνοφοβικό ή ακόμα και λαϊκίστικο. Οι νέες τεχνολογίες θα κάνουν απλά ένα redirecting στο εργατικό δυναμικό.

Το μέλλον μέρος 3^ο: Περίεργο έτος 2040

Θα έχουμε υπερεξαντλήσει τους πόρους της Γης. Θα έχουμε υπερεξαντλήσει ακόμα και όσα μας δίνουν χαρά. Εντοπίζω το πρωταρχικό πρόβλημα στο ότι έχουμε ένα μεγάλο προσδόκιμο ζωής σε σχέση με τους προγόνους μας, όταν η ποιότητά της σταματά κάπου στα 30. Ζούμε κατά μέσο όρο 78 με 80 χρόνια και από τα 35 έχουμε… παρέα μας τα φάρμακα. Ψυχοφάρμακα, χάπια για τις παλινδρομήσεις του στομάχου, είτε για τα νεφρά, για καρδιακές παθήσεις, για το κεφάλι που πονάει. Όλα αυτά δεν οδηγούν πουθενά. Αυξήσαμε λοιπόν το όριο όταν η ισορροπία στη φύση χάθηκε. Όταν παίρνεις κάτι, οφείλεις να αφήνεις κάτι άλλο. Και ο πλανήτης αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή, χωρίς να είμαι σίγουρος αν υπάρχει κάποιο περιθώριο επιστροφής σε κάποια κανονικότητα. Το 2040 ελπίζω απλώς να μη ζούμε σε μία γιγαντιαία χωματερή.

Η άλλη απασχόλησή του

Κάνω mentoring σε ομάδες κτηνοτρόφων, τις παίρνω από το στάβλο που αρμέγουν εξαιρετικής ποιότητας γάλα, για να βγεί συνεταιρικό προιόν υψηλής διατροφικής ποιότητας. Πάμε λοιπόν σε περιοχές αμιγώς ελευθέρας βοσκής και βγάζουμε ένα προιόν που πρόκειται για υψήλής διατροφικής αξίας και δρα ως λειτουργικό τρόφιμο. Το τρόφιμο αυτό ως στόχο έχει να λύσει προβλήματα και όχι να δημιουργήσει (όπως τόσο ύπουλα κάνουν τα διατροφικά προϊόντα του σήμερα). Γυρίζουμε λοιπόν πίσω στη σοφία των προγόνων μας και ειδικότερα στον Ιπποκράτη: «Άσε την τροφή να γίνει το φάρμακό σου, και το φάρμακό σου να είναι η τροφή σου». Είμαστε ό, τι τρώμε. Γυρνάμε 3000-4000 χρόνια πίσω για να ανακαλύψουμε εκ νέου τον τροχό. Ο λόγος των περισσότερων προβλημάτων και των αυτοάνοσων νοσημάτων είναι το ότι έχουμε ξεφύγει από αυτή τη νόρμα. Είτε μας αρέσει είτε όχι, ο ανθρώπινος οργανισμός ζει με κάποιες προδιαγραφές. Δε μπορείς να ξεφεύγεις από αυτές, όσο κι αν τόσο ευήμερα και αλλαζονικά πιστεύουμε ότι εμείς «ξέρουμε καλύτερα» από το σοφό σώμα μας!

Το δικό του αύριο

Με βρίσκει στον κόμβο καινοτομίας GiSeMi. Κόμβο καινοτομίας και επιχειρηματικότητας. Είναι ένας χώρος που ο Δήμος Τρικκαίων παρέχει δωρεάν σε ιδιοφυείς-νεοφυείς επιχειρήσεις. Ας το πάρουμε με τη δική μου περίπτωση: Δεν έχω 400 ευρώ να διαθέσω σε ενοίκιο ή να πληρώσω λογιστή, γραμματέα, internet, και υπολογιστές. Ο χώρος αυτός είναι το σπίτι όλων των επιχειρήσεων τέτοιου τύπου. Εδώ λοιπόν κάνεις όσα κάνεις για σένα. Ακόμα κι αν η ιδέα σου δεν πετύχει, δε θα δώσεις λογαριασμό σε κανέναν. Αυτό από μόνο του είναι μία τεράστια επιτυχία και ένα πλεονέκτημα.

Η έρευνα στο Gi.Se.Mi.

Γίνεται με την ελπίδα πως το τελικό προϊόν θα γυρίσει στην κοινωνία. Αυτό είναι το concept και θεωρώ πως όλοι οι ερευνητές πρέπει να έχουν αυτό το πράγμα σαν στόχο. Εκεί διαφέρουμε από τους εμπόρους, οι οποίοι κάνουν μεν τη δουλειά τους σωστά και πολλές φορές τίμια, αλλά το αντικείμενό μας είναι απλά διαφορετικό.