Ο αφγανικός στρατός είχε αριθμητική ισχύ, εκπαίδευση από τη Δύση και ήταν εξοπλισμένος από τις ΗΠΑ- ωστόσο κατέρρευσε απέναντι στη σαρωτική προέλαση των Ταλιμπάν.
Η ταχύτατη προέλαση των Ταλιμπάν, με τον στρατό της αφγανικής κυβέρνησης να καταρρέει και να εξαφανίζεται μπροστά της, αποτελεί το μεγάλο ερώτημα των ημερών μας: Πώς είναι δυνατόν οι Ταλιμπάν να κατάφεραν να επικρατήσουν τόσο γρήγορα και εύκολα, σχεδόν αμαχητί;
Τα επόμενα χρόνια είναι προφανές πως θα γραφτούν χιλιάδες σελίδες από αναλυτές, ακαδημαϊκούς, στρατιωτικούς, δημοσιογράφους κλπ για τα αίτια αυτής της κατάρρευσης. Ωστόσο, από τώρα ακόμα, πολύ λίγες ημέρες μετά τις εξελίξεις που αιφνιδίασαν τον πλανήτη, μπορούν να εξαχθούν κάποια συμπεράσματα ως προς τους λόγους που οδήγησαν στην επικράτηση των Ταλιμπάν.
Από άποψης μεγέθους, πρόκειται για μια μεγάλη έκπληξη: Οι Ταλιμπάν έχουν περίπου 80.000 μαχητές, ενώ η αφγανική κυβέρνηση είχε 300.000 στρατιώτες. Ο αφγανικός στρατός εκπαιδευόταν και εξοπλιζόταν από τις ΗΠΑ για δεκαετίες. Οπότε τι συνέβη;
Ακολουθούν κάποιοι λόγοι οι οποίοι θεωρείται πως έπαιξαν σημαντικό ρόλο.
Απώλεια αεροπορικής υποστήριξης
Η αεροπορική υποστήριξη του ΝΑΤΟ ήταν κρίσιμης σημασίας στις επιχειρήσεις κατά των Ταλιμπάν. Οι αφγανικές δυνάμεις διεξήγαγαν χερσαίες επιχειρήσεις, ωστόσο πάντα μπορούσαν να βασίζονται στην αεροπορική υποστήριξη του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ. Με την απόσυρση του ΝΑΤΟ, οι αφγανικές χερσαίες δυνάμεις έχασαν έναν σημαντικό πυλώνα υποστήριξης στο έδαφος απέναντι στους Ταλιμπάν. Επίσης, όπως είπε στη Deutsche Welle ο Μοχάμαντ Σαφίκ Χαμντάμ, ειδικός ασφαλείας με έδρα στην Καμπούλ, οι αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας ήταν εξαρτημένες οικονομικά και στρατιωτικά από τις ΗΠΑ, και έμειναν εκτεθειμένες καθώς προχωρούσε η απόσυρση. Παράλληλα, η συμφωνία ΗΠΑ- Ταλιμπάν στη Ντόχα περί απόσυρσης των ξένων στρατευμάτων ενίσχυσε το ηθικό των Ταλιμπάν, όπως είπε στη DW άλλος ένας ειδικός ασφαλείας, ο Ατικουλάχ Αμαρχάιλ.
Απώλεια ηθικού λόγω της αποχώρησης των ΗΠΑ
Παρόλα αυτά, οι ΗΠΑ είχαν δαπανήσει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια για την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό του αφγανικού στρατού. «Στα χαρτιά», θα έπρεπε να μπορεί να αντιμετωπίσει τους Ταλιμπάν.
Σύμφωνα με αναλυτές, η πτώση του ηθικού και η διαφθορά είναι βασικοί λόγοι για την κατάρρευση του αφγανικού στρατού: Πολλοί Αφγανοί είδαν τη συμφωνία ΗΠΑ- Ταλιμπάν στη Ντόχα το 2020, επί Τραμπ, ως ένδειξη πως η Ουάσινγκτον δεν ενδιαφερόταν πλέον για το Αφγανιστάν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα σημαντική πτώση του ηθικού στον αφγανικό στρατό. Όταν ο Μπάιντεν ανέλαβε την προεδρία, συνέχισε στην ίδια πορεία. Είναι προφανές πλέον ότι η αφγανική κυβέρνηση δεν ήταν έτοιμη για μια απόσυρση σε τέτοιους ρυθμούς. Επίσης, σύμφωνα με αναφορά του US Council on Foreign Relations, οι αφγανικές δυνάμεις δεν ήταν σε θέση να ανεφοδιάζουν με τρόφιμα και πυρομαχικά φυλάκια ανά τη χώρα. Σε αυτό το πλαίσιο, πολλοί ήταν αυτοί που είδαν τι θα συνέβαινε και προτίμησαν να κλείσουν συμφωνίες με τους Ταλιμπάν, να παραδοθούν ή απλά να τραπούν σε φυγή αντί να ρισκάρουν τις ζωές τους σε μια μάχη που δεν φαινόταν να μπορεί να κερδηθεί. Πάντως, όπως αναφέρεται, υπήρξαν κάποιες μονάδες, ειδικά επίλεκτες μονάδες καταδρομών, που πολέμησαν σκληρά. Σε γενικές γραμμές πάντως, η κατάσταση από άποψης ηθικού ήταν άθλια- δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως ο αφγανικός στρατός είχε από τους μεγαλύτερους ρυθμούς λιποταξιών και απωλειών στον κόσμο.
Η διαφθορά στο στράτευμα
Μη κυβερνητικές οργανώσεις και οργανισμοί ερευνών είχαν επανειλημμένα προειδοποιήσει για την ανεξέλεγκτη διαφορά στην κυβέρνηση του Ασράφ Γάνι: Σύμφωνα με το Afghanistan Papers, δημοσιογραφικό εγχείρημα της Washington Post, από τους 352.000 στρατιώτες και αστυνομικούς που καταμετρώνταν ως μέλη των αφγανικών δυνάμεων ασφαλείας, μόνο 254.000 μπορούσαν να επιβεβαιωθούν/ καταγραφούν στην πραγματικότητα. Τι συνέβαινε; Πολλοί διοικητές δημιουργούσαν «στρατιώτες – φαντάσματα» για τις καταστάσεις μισθοδοσίας τους, ενώ επίσης δεν πλήρωναν τους στρατιώτες που υπηρετούσαν στα αλήθεια, και δεν παρέδιδαν απαραίτητες προμήθειες. Σύμφωνα με δημοσίευμα του βρετανικού Guardian, η αμερικανική υπηρεσία που ήταν αρμόδια για την επιτήρηση των δαπανών στη σύγκρουση στο Αφγανιστάν ανέφερε ότι οι πρακτικές «free-spending» είχαν οδηγήσει σε τεράστια διαφθορά, και ότι οι προσπάθειες αντιμετώπισης γίνονταν «με μισή καρδιά» και ήταν αναποτελεσματικές. Για τους απλήρωτους στρατιώτες, το να βλέπουν τους ανωτέρους τους να διάγουν πλούσιο βίο ήταν προκλητικό- και οι επιπτώσεις στο ηθικό ήταν καταστροφικές.
Έλλειψη ιδεολογίας
Άλλος ένας λόγος για την κατάρρευση του αφγανικού στρατού ήταν η έλλειψη κάποια αίσθησης σκοπού: Η πίστη στη φυλή ή στην περιοχή καταγωγής είναι πολύ ισχυρότερη από ό,τι η πίστη σε μια κεντρική κυβέρνηση στην Καμπούλ. Οι Ταλιμπάν, από την άλλη, ήταν ενωμένοι πίσω από την εξτρεμιστική ισλαμιστική ιδεολογία τους. Από το 2001 ακόμα, όταν οι ΗΠΑ εισέβαλαν στο Αφγανιστάν και ανέτρεψαν το καθεστώς τους, οι Ταλιμπάν έλεγαν ότι δεν θα εγκαταλείψουν την ισλαμική τους ιδεολογία, και ότι θα έκαναν τα πάντα για να διώξουν τους δυτικούς εισβολείς από το Αφγανιστάν. Αξίζει να σημειωθεί πως, όπως είπε ο Ναντίμ Φαρούκ Παράτσα, Πακιστανός σχολιαστής στα ΜΜΕ, οι μουτζαχεντίν χρειάστηκαν τρία χρόνια για να ανατρέψουν τον πρώην σοσιαλιστή πρόεδρο Μοχάμαντ Νατζιμπουλάχ μετά την απόσυρση των σοβιετικών δυνάμεων το 1989- ωστόσο οι δυνάμεις του Γάνι δεν άντεξαν ούτε έναν μήνα.
Πολιτικές παρεμβάσεις
Εκτός αυτών, οι συνεχείς πολιτικές παρεμβάσεις και οι αλλαγές στη διοίκηση, καθώς και στα ανώτατα κλιμάκια των υπουργείων Εσωτερικών και Άμυνας, σε κυβερνήτες, αρχηγούς της αστυνομίας κ.α., είχαν τις επιπτώσεις τους. Όπως γράφει σε άρθρο του στο Al Jazeera ο Αμπντούλ Μπασίτ, ερευνητής του S. Rajaratnam School of International Studies (RSIS) στη Σιγκαπούρη, ο πρόεδρος Γάνι άλλαζε τακτικά τους ηγέτες του στρατού κατά την απόσυρση των ΗΠΑ και την προέλαση των Ταλιμπάν. Αντίστοιχα αντικατέστησε δύο φορές τους υπουργούς Εσωτερικών και άλλαξε τον υπουργό Άμυνας και έξι σημαντικούς διοικητές κατά τους τελευταίους μήνες.
Οι τακτικές των Ταλιμπάν
Οι Ταλιμπάν επίσης υιοθέτησαν έξυπνες στρατιωτικές τακτικές, ελέγχοντας σημαντικά συνοριακά περάσματα και βασικούς αυτοκινητοδρόμους και θέτοντας υπό πολιορκία τις μεγάλες πόλεις- κάτι που στέρησε την κυβέρνηση της Καμπούλ από τη δυνατότητα να στείλει ενισχύσεις και προμήθειες. Αρκετές μονάδες ήταν αποκομμένες από την υπόλοιπη χώρα, με αποτέλεσμα να περάσουν τα σύνορα, αναζητώντας καταφύγιο σε άλλες χώρες, ή να διαλυθούν. Αξίζει να σημειωθεί πως, όταν η κατάρρευση του αφγανικού στρατού φαινόταν να να πλησιάζει, η αφγανική κυβέρνηση προσπάθησε να συνθέσει μια νέα δύναμη, αποτελούμενη από διάφορες πολιτοφυλακές. Τρεις ισχυροί πολέμαρχοι (Άτα Μοχάμαντ Νουρ, Αμπντούλ Ρασίντ Ντοστούμ, Χάτζι Μοχάμαντ Μουχακίκ) συναντήθηκαν για να δημιουργήσουν ένα κοινό μέτωπο απέναντι στους Ταλιμπάν. Ωστόσο η πτώση της Μαζάρ-ι-Σαρίφ τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν τη χώρα.
Με πληροφορίες από Deutsche Welle, Al Jazeera
