Μπορείτε να «ξεβουλώσετε» τις αρτηρίες σας; Πώς μπορείτε να ελέγξετε τη συσσώρευση πλάκας και να μειώσετε τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών;
Οι αρτηρίες είναι ζωτικό μέρος του κυκλοφορικού σας συστήματος. Μεταφέρουν αίμα πλούσιο σε οξυγόνο σε όλο το σώμα, τροφοδοτώντας τις λειτουργίες του οργανισμού σας. Όταν οι αρτηρίες είναι καθαρές και ανοιχτές, το αίμα ρέει ανεμπόδιστα.
Ωστόσο, η πλάκα από χοληστερίνη, το λίπος και άλλες ουσίες μπορεί να συσσωρευτούν στο εσωτερικό των αιμοφόρων αγγείων. Αυτή η πάθηση, γνωστή ως αθηροσκλήρωση, οδηγεί σε σταδιακή στένωση των αρτηριών.
Η θεραπεία εξαρτάται από τη σοβαρότητα και τη θέση της συσσώρευσης της πλάκας. Όπως αναφέρει μια επισκόπηση του 2020, η αναστροφή πορείας της εξέλιξης της αθηροσκλήρωσης απαιτεί τη διαχείριση όλων των σημαντικών παραγόντων κινδύνου, όπως:
- μείωση της υψηλής χοληστερίνης,
- έλεγχο της υψηλής αρτηριακής πίεσης,
- διακοπή του καπνίσματος για όσους καπνίζουν.
Η υιοθέτηση υγιεινής διατροφής, η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας και η καλύτερη διαχείριση του στρες μπορούν επίσης να συμβάλουν στον καθαρισμό των αρτηριών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, μπορεί να απαιτηθούν πιο επεμβατικές λύσεις, όπως αγγειοπλαστική με τοποθέτηση stent ή χειρουργική επέμβαση παράκαμψης (ή αλλιώς μπαϊπάς, bypass), για την πρόληψη ή τη διαχείριση επιπλοκών.
Πώς να «ξεβουλώσετε» τις φραγμένες αρτηρίες:
- Κινηθείτε περισσότερο
- Ελέγξτε τα επίπεδα χοληστερόλης
- Διατηρήστε υγιές βάρος
- Διακόψτε το κάπνισμα και μειώστε το αλκοόλ
- Ελέγξτε τα επίπεδα στρες
- Ξεκινήστε φαρμακευτική αγωγή
- Αντιμετωπίστε επεμβατικά τις φραγμένες αρτηρίες
Τροφές που «καθαρίζουν» φυσικά τις φραγμένες αρτηρίες
Πρόσφατες μελέτες αμφισβήτησαν τη σύνδεση μιας διατροφής πλούσιας σε κορεσμένα λιπαρά με την αύξηση της χοληστερίνης. Ωστόσο, υπάρχει μακρά ιστορία ερευνητικών δεδομένων που δείχνουν ότι η αντικατάσταση των κορεσμένων λιπαρών με πολυακόρεστα ή μονοακόρεστα λιπαρά μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου.
Μια διατροφική προσέγγιση που προτείνεται είναι η δίαιτα DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension). Αυτή η διατροφή εστιάζει σε λαχανικά, φρούτα και δημητριακά ολικής άλεσης, ενώ περιορίζει ή αποφεύγει τα κορεσμένα λιπαρά, τη ζάχαρη και το αλάτι. Υπάρχουν στοιχεία ότι διατροφικά πρότυπα όπως η δίαιτα DASH μπορούν να μειώσουν την LDL χοληστερόλη και να περιορίσουν τη συσσώρευση πλάκας.
Σε μια τυχαιοποιημένη μελέτη του 2021, οι συμμετέχοντες ακολούθησαν το πρόγραμμα Dietary Intervention to Stop Coronary Atherosclerosis in Computed Tomography (DISCO-CT), το οποίο συνδύαζε τη δίαιτα DASH με εξατομικευμένη καθοδήγηση από διατροφολόγους. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο συνδυασμός διατροφικών αλλαγών και αυξημένης σωματικής δραστηριότητας επιβράδυνε την εξέλιξη της αθηροσκλήρωσης σε σχέση με την ομάδα ελέγχου.
Τρόφιμα που πρέπει να εντάξετε:
- ακόρεστα λιπαρά
- δημητριακά
- όσπρια
- φασόλια
- βρόμη
- λαχανικά
- φρούτα
- ξηρούς καρπούς
- σπόρους
- φυτικές ίνες
Τρόφιμα που πρέπει να περιορίσετε ή να αποφύγετε:
- υπερβολικά επεξεργασμένα τρόφιμα
- τρανς λιπαρά
- κορεσμένα λιπαρά
- πρόσθετα σάκχαρα
- υπερβολική κατανάλωση νατρίου
Η δίαιτα DASH συνιστά άπαχα κρέατα, ψάρια, πουλερικά και γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών. Παρότι τα αυγά περιέχουν υψηλά επίπεδα διαιτητικής χοληστερίνης, οι έρευνες είναι αντικρουόμενες σχετικά με το αν αποτελούν παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα.
Αντί να βλέπετε τη διατροφή ως περιοριστικό μέτρο που αποκλείει αγαπημένα τρόφιμα, εστιάστε στη δημιουργία ενός υγιεινού διατροφικού μενού με ποικιλία φρούτων, λαχανικών πλούσιων σε φυτικές ίνες, δημητριακών ολικής άλεσης και οσπρίων.
Σε ποια ηλικία αρχίζουν να φράζουν οι αρτηρίες;
Σύμφωνα με το National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI), ο κίνδυνος εμφάνισης αθηροσκλήρωσης αυξάνεται στους άνδρες μετά την ηλικία των 45 ετών και στις γυναίκες μετά τα 55 έτη. Ωστόσο, η συσσώρευση πλάκας μπορεί να ξεκινήσει ακόμα και στην παιδική ηλικία, σύμφωνα με την ίδια πηγή. Μια ανασκόπηση του 2019 διαπίστωσε ότι τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης κατά τη νεαρή ενήλικη ζωή συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων αργότερα στη ζωή.
Συμβουλές για αλλαγές στον τρόπο ζωής
Εκτός από την υιοθέτηση μιας καρδιοπροστατευτικής διατροφής, παρακάτω παρατίθενται μερικές επιπλέον συμβουλές που μπορούν να βοηθήσουν στον καθαρισμό των αρτηριών και την πρόληψη της συσσώρευσης πλάκας.
1. Αυξήστε τη σωματική δραστηριότητα
Η τακτική σωματική δραστηριότητα, όπως η άσκηση, μπορεί να βελτιώσει την καρδιαγγειακή υγεία και να προλάβει καρδιολογικά προβλήματα. Ξεκινήστε σταδιακά, αυξάνοντας με συνέπεια τη ρουτίνα και την αντοχή σας, και εντάξτε την κίνηση στο εβδομαδιαίο σας πρόγραμμα.
Στοχεύστε σε:
- 150–300 λεπτά μέτριας έντασης δραστηριότητας,
- 75–150 λεπτά έντονης δραστηριότητας,
- ή έναν συνδυασμό και των δύο.
Το περπάτημα είναι ένας εξαιρετικός τρόπος να ξεκινήσετε. Το Centers for Disease Control and Prevention (CDC) συνιστά επίσης ασκήσεις ενδυνάμωσης που στοχεύουν σε όλες τις μυϊκές ομάδες δύο φορές την εβδομάδα. Αυτές περιλαμβάνουν:
- γιόγκα
- ασκήσεις με λάστιχα γυμναστικής
- μηχανήματα βαρών
- χειροκίνητα βάρη
Πριν ξεκινήσετε οποιαδήποτε νέα δραστηριότητα, όπως ένα πρόγραμμα άσκησης, είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας. Εκείνος μπορεί να σας καθοδηγήσει για την επιλογή του κατάλληλου προγράμματος σωματικής δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένης της έντασης. Να σημειωθεί ότι ορισμένοι τύποι ασκήσεων ενδέχεται να μην είναι ασφαλείς για άτομα με συγκεκριμένες χρόνιες παθήσεις.
2. Διαχείριση των επιπέδων χοληστερίνης
Η σχέση μεταξύ χοληστερίνης και αθηροσκλήρωσης είναι σύνθετη. Σε γενικές γραμμές, τα υψηλά επίπεδα λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας (LDL), γνωστής ως «κακή» χοληστερόλη, συνδέονται με την αθηροσκλήρωση και επιπλοκές όπως καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά επεισόδια.
Ορισμένοι υποτύποι LDL, όπως τα μικρά και πυκνά σωματίδια LDL, έχουν πιο έντονη συσχέτιση με την αθηροσκλήρωση, αν και σπάνια μετρώνται. Η μείωση της LDL και η αύξηση της λιποπρωτεΐνης υψηλής πυκνότητας (HDL), γνωστής ως «καλή» χοληστερόλη, μπορούν να βοηθήσουν στη σταθεροποίηση της πλάκας, να επιβραδύνουν την εξέλιξή της και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να μειώσουν τη συσσώρευσή της.
Απλοποιημένα, τα υψηλά επίπεδα LDL κυκλοφορούν στο αίμα και μπορούν να εναποτεθούν στα τοιχώματα των αρτηριών, ενώ η HDL βοηθά στην απομάκρυνση αυτών των αποθέσεων, καταπολεμώντας τον σχηματισμό πλάκας. Οι γιατροί μπορεί να προτείνουν φαρμακευτική αγωγή για τη μείωση της LDL χοληστερόλης και την πρόληψη της συσσώρευσης πλάκας.
Σε μια μελέτη του 2020, οι ερευνητές παρατήρησαν σταθεροποίηση της υπάρχουσας πλάκας σε άτομα με αθηροσκλήρωση και σταθερή στηθάγχη μέσα σε 30 ημέρες από τη λήψη φαρμάκων για τη χοληστερίνη. Η μείωση της πλάκας παρατηρήθηκε σε διάστημα 1–2 ετών. Μια πληθώρα στοιχείων επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων μείωσης της χοληστερίνης.
3. Διατήρηση υγιούς βάρους
Το να έχετε μια διατροφή που προστατεύει την καρδιά και το αγγειακό σας σύστημα, καθώς και να ασκείστε τακτικά μπορούν να σας βοηθήσουν να χάσετε βάρος, εάν αυτός είναι ο στόχος σας, και να διατηρήσετε το υγιές σας βάρος. Η αδυναμία διατήρησης βάρους μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα LDL χοληστερόλης, αυξάνοντας έτσι και τον κίνδυνο συσσώρευσης πλάκας. Εάν είστε υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, η μείωση του σωματικού σας βάρους κατά 3–5% μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη, όπως η μείωση της χοληστερίνης.
4. Διακοπή καπνίσματος και περιορισμός αλκοόλ
Το κάπνισμα συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης, αυξάνοντας την πιθανότητα σχηματισμού πλάκας και την ταχύτητα της ανάπτυξής της. Επηρεάζει επίσης την αορτή, τη μεγαλύτερη αρτηρία του σώματος. Αν και δεν υπάρχουν πολλές έρευνες σχετικά με την υποχώρηση της πλάκας μετά τη διακοπή του καπνίσματος, τα οφέλη για την καρδιαγγειακή υγεία είναι άμεσα.
Για παράδειγμα, η διακοπή μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα HDL. Εάν χρειάζεστε βοήθεια για να κόψετε το κάπνισμα, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας. Μπορεί να σας προτείνει προγράμματα διακοπής καπνίσματος ή άλλους τρόπους υποστήριξης.
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί επίσης να επηρεάσει αρνητικά την καρδιαγγειακή υγεία. Σύμφωνα με το NHLBI, συνιστάται να περιορίσετε την κατανάλωση αλκοόλ σε ένα ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και δύο για τους άνδρες. Το αλκοόλ μπορεί επίσης να επηρεάσει αρνητικά τα επίπεδα της χοληστερίνης.
5. Διαχείριση του στρες
Η ψυχική και συναισθηματική σας υγεία επηρεάζουν άμεσα τη σωματική σας υγεία και τη συνολική σας ευεξία. Είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίζετε και να διαχειρίζεστε το στρες όσο καλύτερα μπορείτε. Αφιερώστε χρόνο καθημερινά για χαλάρωση ή ζητήστε βοήθεια από έναν θεραπευτή, εάν χρειάζεστε υποστήριξη για να αντιμετωπίσετε τις προκλήσεις της καθημερινότητας.
6. Λήψη φαρμακευτικής αγωγής
Εάν έχετε διαγνωστεί με αθηροσκλήρωση ή διατρέχετε αυξημένο κίνδυνο, είναι σημαντικό να συζητήσετε με τον γιατρό σας τις διαθέσιμες επιλογές θεραπείας. Συνήθως, συνιστάται συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και αλλαγών στον τρόπο ζωής, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί επαναγγείωση.
Η φαρμακευτική αγωγή λειτουργεί συμπληρωματικά με άλλες καρδιοπροστατευτικές πρακτικές, όπως μια υγιεινή διατροφή και τακτική σωματική δραστηριότητα. Οι στατίνες αποτελούν μια από τις πιο συχνές επιλογές και συνταγογραφούνται συνήθως σε ενήλικες με αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου ή στεφανιαίας νόσου. Άλλα φάρμακα για τη μείωση της χοληστερίνης περιλαμβάνουν:
- PCSK9 αναστολείς, όπως η εβολοκουμάμπη ή η αλιροκουμάμπη
- βεμπεδοϊκό οξύ
- εζετιμίμπη
Βεβαιωθείτε ότι λαμβάνετε τη φαρμακευτική σας αγωγή σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού σας. Είναι επίσης σημαντικό να συνεχίσετε να τρώτε υγιεινά και να παραμένετε σωματικά ενεργοί, ακόμη και αν παίρνετε φάρμακα για τη μείωση της χοληστερόλης.
7. Αντιμετώπιση φραγμένων αρτηριών
Εάν έχετε διαγνωστεί με στένωση ή απόφραξη αρτηρίας, εφαρμόσετε όλες τις οδηγίες του γιατρού σας που θα βοηθήσουν στη σταθεροποίηση ή την αναστροφή της εξέλιξης της πλάκας και θα αποτρέψουν την περαιτέρω συσσώρευση. Αν και οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να συμβάλουν στην αποτροπή επιδείνωσης της κατάστασή σας, σε σοβαρές περιπτώσεις ενδέχεται να απαιτηθεί χειρουργική παρέμβαση.
Ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει χειρουργικές επεμβάσεις για την αφαίρεση της πλάκας ή την αποκατάσταση της ροής του αίματος, όπως:
- χειρουργική επέμβαση παράκαμψης (bypass)
- αγγειοπλαστική
- καρωτιδική ενδαρτηρεκτομή
Επιπλοκές
Η συνεργασία με τον γιατρό σας για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πλάνου θεραπείας είναι καθοριστική εάν έχετε φραγμένες αρτηρίες. Η μη αντιμετώπιση των αποφράξεων μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές, όπως:
- εγκεφαλικό επεισόδιο
- καρδιακή προσβολή
- χρόνια νεφρική νόσο
- ακρωτηριασμό
- σχηματισμό ανευρύσματος αορτής
- αορτική διατομή
Συχνές ερωτήσεις
Ποιος είναι ο πιο γρήγορος τρόπος να «ξεβουλώσω» τις αρτηρίες μου;
Δεν υπάρχει άμεσος τρόπος να ξεβουλώσετε τις αρτηρίες αφού έχει σχηματιστεί πλάκα. Η καλύτερη μέθοδος για τη σταθεροποίηση και την υποχώρηση της πλάκας περιλαμβάνει τον συνδυασμό φαρμάκων μείωσης της χοληστερίνης, όπως οι στατίνες, και υιοθέτησης καλών συνηθειών.
Μια καρδιοπροστατευτική διατροφή, η τακτική φυσική άσκηση και η διαχείριση του στρες μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο επιπλοκών από την αθηροσκλήρωση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να απαιτηθούν επεμβάσεις επαναγγείωσης, όπως αγγειοπλαστική με stent ή χειρουργική παράκαμψη (bypass).
Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια φραγμένων αρτηριών;
Ο πόνος στο στήθος, γνωστός και ως στηθάγχη, είναι ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα φραγμένων αρτηριών. Περιγράφεται συχνά ως πίεση, σφίξιμο ή βάρος στο κέντρο του θώρακα. Ο πόνος μπορεί να ξεκινά από την περιοχή του στέρνου και να ακτινοβολεί στο αριστερό χέρι, τον ώμο, τη γνάθο ή την άνω πλάτη.
Η στηθάγχη που προκαλείται από φραγμένη στεφανιαία αρτηρία εμφανίζεται συνήθως κατά τη σωματική άσκηση και υποχωρεί με την ξεκούραση. Άλλα πιθανά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- ζάλη
- ταχυπαλμία
- ναυτία ή δυσπεψία
- δύσπνοια
- εφίδρωση
- αδυναμία
Τα συμπτώματα μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με τη θέση της πλάκας. Για παράδειγμα, η πλάκα στην καρωτίδα μπορεί να προκαλέσει διαταραχές όρασης και συμπτώματα εγκεφαλικού επεισοδίου, ενώ η πλάκα στα κάτω άκρα (περιφερική αρτηριακή νόσος) μπορεί να προκαλέσει κόπωση και κράμπες στους μύες των ποδιών μετά την άσκηση.
Μπορώ να αντιστρέψω τη συσσώρευση πλάκας στις αρτηρίες μου;
Η σταθεροποίηση αλλά και η μερική υποχώρηση της πλάκας στις αρτηρίες είναι εφικτές. Η λήψη φαρμάκων για τη μείωση της χοληστερίνης, σε συνδυασμό με μια υγιεινή διατροφή και τακτική σωματική δραστηριότητα, είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να ξεκινήσετε τη μείωση της πλάκας. Η διακοπή του καπνίσματος μπορεί επίσης να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου επιπλοκών από την αθηροσκλήρωση.
Πηγές: Healthline, Mayo Clinic, American Heart Association
ΠΗΓΗ: www.oloygeia.gr
