“Η τυφλή πίστη στις δυνατότητες της τεχνολογίας οδηγεί στην ανορθολογική θέση πως ό,τι είναι τεχνικά δυνατό να γίνει πρέπει να υλοποιηθεί” (Από τον Ημερήσιο Τύπο).
Υπάρχουν στιγμές που βρίσκεσαι μετέωρος απέναντι σε ανθρώπινα ναυάγια και τραγωδίες. Διερωτάσαι αν αυτά όλα θα μπορούσαν να αποφευχθούν ή κάποια από αυτά τα προκάλεσε η ανθρώπινη αβελτηρία ή και για κάποιους άλλους η ανθρώπινη «Ύβρις»; Όποια, όμως, κι αν είναι η αιτία αυτών των ανθρωπίνων ναυαγίων και τραγωδιών το αποτέλεσμα δεν αλλάζει, αφού ο βυθός της θάλασσας έκρυψε για πάντα χωρίς διακρίσεις τα ανθρώπινα κουφάρια.
Toυ Ηλία Γιαννακόπουλου
Η αξιολόγηση της ανθρώπινης ζωής
Ωστόσο η αποτίμηση της ανθρώπινης ζωής δεν εξαρτάται από τα κίνητρα της ανθρώπινης συμπεριφοράς και πράξης, ούτε από τις επιλογές του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά, ούτε από τα αίτια απώλειάς της. Η ανθρώπινη ζωή είναι μία αξία, α υ τ α ξ ί α. Κι αυτό γιατί άλλοι αναζητούν ένα νόημα ζωής σε αυτόν τον κόσμο κι άλλοι διακινδυνεύουν τη ζωή τους για μία άλλη ζωή σε ξένους τόπους και πατρίδες.
Και ποιος μπορεί μετά βεβαιότητας να αποφανθεί ποιο είναι το αξιολογικά πρότερο και υπέρτερο; H νοηματοδότηση της ζωής και η βίωση πρωτόγνωρων ή και ακραίων εμπειριών ή η απελπισμένη προσπάθεια κάποιων ανθρώπων να βρουν μία διέξοδο ζωής από την ανέχεια, την φτώχεια, την καταπίεση και την ανθρώπινη εκμετάλλευση είναι το οντολογικά πρότερον και αξιολογικά υπέρτερον;
Ερωτήματα που δεν επιδέχονται λογική απόδειξη, αφού είναι «προτάσεις κρίσεως» με έντονο υποκειμενικό χρώμα και απέχουν πολύ από τις προτάσεις που αποτυπώνουν στεγνά και αντικειμενικά την απτή πραγματικότητα. Εξάλλου η ανθρώπινη ζωή λαμβάνει εκείνο το νόημα και την αξία που ο καθένας της δίνει. Η δικαίωση και αξία της ανθρώπινης ζωής είναι μεταβλητές-μεγέθη συναφή με το νόημα που δίνει ο καθένας στη ζωή του. Κανείς δεν δικαιούται να διαμαρτύρεται για τον θάνατό του, όταν αυτός είναι το απόλυτο προϊόν-συμβάν των επιλογών του μέσα στο πλαίσιο νοηματοδότησης της ύπαρξής του.
“Βιοί γαρ ουδείς ον προαιρείται βίον” (Μένανδρος, Κανένας δεν ζει τη ζωή που διαλέγει).
Οι παραπάνω σκέψεις δεν είναι προϊόν μιας πνευματικής διαστροφής για την αναζήτηση της αξίας της ανθρώπινης ζωής, ούτε μία θανατολογία. Αντίθετα η ίδια η πραγματικότητα με έναν διαβολικό τρόπο έφερε σε σύγκριση και αξιολόγηση δύο ανθρώπινες τραγωδίες με πολλά θύματα στο βασίλειο του Ποσειδώνα, τη θάλασσα.
Οι δύο ανθρώπινες τραγωδίες
Το ναυάγιο της Πύλου με τους πνιγμένους μετανάστες και τον απροσδιόριστο ακόμη αριθμό των χαμένων ψυχών συγκλόνισε την ανθρωπότητα. Λίγες ημέρες αργότερα πέντε άτομα χάθηκαν στο βυθό της θάλασσας στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν το κουφάρι του «Τιτανικού».
Οι δύο αυτές τραγωδίες αποτέλεσαν την αφορμή για ένα πλήθος σχολίων και κρίσεων, πολλά από τα οποία δεν τιμούν τον άνθρωπο. Κι αυτό γιατί η αναφορά και αξιολόγηση των δύο αυτών τραγωδιών εκφράστηκε με κριτήρια ταξικά και όχι με γνώμονα το ανθρωπιστικό πνεύμα και τον αυτονόητο σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή ασχέτως της εθνικότητας ή της κοινωνικής τάξης των χαμένων ψυχών.
Όλες αυτές οι αξιολογήσεις είχαν ως αφετηριακό σημείο τόσο την οικονομική κατάσταση των θυμάτων όσο και την αιτία που τα οδήγησε στο θάνατο.
Οι απελπισμένοι μετανάστες αναζητώντας μία νέα πατρίδα για το υπόλοιπο της ζωής τους μακριά από την ιδιαίτερη πατρίδα τους και μέσα σε ένα σαπιοκάραβο είδαν να χάνεται με τον πιο εφιαλτικό τρόπο η ελπίδα τους για μία άλλη ζωή. Από την άλλη πλευρά τα πέντε άτομα, ευκατάστατοι και εκατομμυριούχοι, αναζητώντας την εμπειρία της θέασης του Τιτανικού και μέσα σε ένα βαθυσκάφος- υποβρύχιο, το Τιτάν, χάθηκαν κι αυτά στο βάθος της θάλασσας λόγω μηχανικής βλάβης του υποβρυχίου.
Κι εδώ είναι που οι αξιολογήσεις και τα σχόλια διαφοροποιούνται. Οι περισσότεροι, έστω και υποκριτικά, συμπάσχουν και θλίβονται με τα θύματα των μεταναστών στο ναυάγιο της Πύλου. Εξάλλου αυτό επιβάλλει και ο ανθρωπισμός τους ανεξάρτητα από τα τείχη και τους φράχτες που εγείρουν οι κυβερνήσεις τους σε όλον τον κόσμο για να εμποδίσουν την ελεύθερη διέλευση των «κολασμένων».
Αντίθετα για τον θάνατο των πέντε ατόμων του «Τιτάνα» εκφράστηκαν πικρόχολα σχόλια του τύπου: Ακριβός τουρισμός, προκάλεσαν τη μοίρα τους, διέπραξαν ύβρη, η ύβρις και η Νέμεσις βαδίζουν παράλληλα, κάποιες εμπειρίες πληρώνονται ακριβά, το χρήμα δεν σε σώζει πάντα….
“Ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών μας”(Αλμπέρ Καμύ).
Στις αδικίες της ιστορίας θα καταγραφεί και η αναφορά μόνον στον αριθμό χαμένων ή αγνοούμενων των μεταναστών. Αυτοί δεν είχαν όνομα και πρόσωπο για τους άλλους. Για εμάς τους αναγνώστες ήταν απλά ένας μεγάλος αριθμός πνιγμένων ανθρώπων. Ένας αριθμός που γρήγορα ξεχνιέται.
Αντίθετα τα πέντε θύματα του βαθυσκάφους, του Τιτάνα, είχαν και όνομα και πολύ εύκολα μπορούμε να μάθουμε πολλά για την ζωή τους, τα πλούτη τους, τα όνειρά τους , τα ταξίδια τους…Ίσως για κάποιους να αποτελέσουν πρότυπο του ερευνητικού πνεύματος και της ανθρώπινης τόλμης.
«Οι άνθρωποι αυτοί ήταν πραγματικοί εξερευνητές που διακατέχονταν από το ίδιο πνεύμα της περιπέτειας και ένα αστείρευτο πάθος για την εξερεύνηση και την προστασία των ωκεανών παγκοσμίως. Οι σκέψεις μας πηγαίνουν σε αυτές τις πέντε ψυχές και σε κάθε μέλος της οικογένειάς τους αυτή την τραγική στιγμή”
Με αυτήν την δήλωση η ιδιοκτήτρια εταιρεία OceanGate ανακοίνωσε την θλιβερή είδηση του θανάτου των πέντε ατόμων που επέβαιναν στο βαθυσκάφος-κάψουλα, «Τιτάν».
Το τίμημα των ονείρων
Τελικά υπάρχει πάντα ένα τίμημα για το όνειρο. Είτε αυτό στοχεύει στην προσέγγιση του κουφαριού του Τιτανικού, είτε στην αναζήτηση μιας άλλης ζωής σε άλλη χώρα. Κανείς και τίποτα δεν μπορεί να σου εξασφαλίσει την πραγμάτωση του ονείρου.
Όσοι διακατέχονται από το σύνδρομο του Τιτανικού (το αβύθιστο πλοίο) και δεν βλέπουν το μοιραίο παγόβουνο που πάντα βρίσκεται μπροστά τους σίγουρα κινδυνεύουν από το ενδεχόμενο ενός πνιγμού. Η τεχνολογία δεν είναι πανάκεια και το απρόοπτο και το αδιανόητο πάντα παραμονεύουν να μάς χτυπήσουν. Είμαστε ευάλωτοι σε όλους τους κινδύνους που εμπεριέχονται στην πραγμάτωση κάθε ονείρου.
“Τω βίω μη μάχου” (Μην εναντιώνεσαι στη ζωή σου, Δελφικά παραγγέλματα).
Πάντα να έχουμε υπόψη μας τις ανεπιθύμητες επιπτώσεις, το απροσδόκητο και το απρογραμμάτιστο ή απροσχεδίαστο. Η ζωή μας δεν ακολουθεί πάντα την ατραπό της «κανονικότητας» και γι αυτό το «κακό» μάς βρίσκει όλους, πλούσιους και φτωχούς, απροετοίμαστους και ανυπεράσπιστους στην οργή του Ποσειδώνα.
Μερικές φορές το σωστό και το λάθος είναι δυσδιάκριτα και γι αυτό το παγόβουνο παραμονεύει πάντα να μάς καταστρέψει. Τουλάχιστον να μην το προκαλούμε αφήνοντας τη ζωή μας λάφυρο είτε στα έργα των ανθρώπων (τεχνολογία) είτε στις «καλές» προθέσεις των άλλων (διακινητές μεταναστών).
Μπορεί η ζωή να είναι αυτό που είπε η Helen Keller “Η ζωή είναι μία τολμηρή περιπέτεια ή δεν είναι τίποτε άλλο”.
Να μην ξεχνάμε, όμως, και μία άλλη αλήθεια για τη ζωή, πως:
“H ζωή δεν έχει καμιά υποχρέωση να μάς δώσει αυτά που περιμένουμε” (Margaret Mitchell).
*Απορία Ψάλτου…Βηξ: Γιατί πολλοί αντί να συμμερίζονται τον πόνο των οικείων των θυμάτων (ναυάγιο Πύλου – Τιτάν) προβαίνουν σε αξιολογήσεις της ανθρώπινης ζωής με κριτήρια διαφορετικά κατά περίπτωση; Κι αυτό γιατί ο πόνος μάς κάνει καλύτερους: «Να τον σέβεσαι να τον αγαπάς τον πόνο. / Μέσα του μαθαίνεις τον εαυτό σου. / Μέσα του μαθαίνεις τα όριά σου…/ Σε κάνεις να εκτιμάς τα μικρά. Αυτά που για τους / πολλούς μοιάζουν ασήμαντα. / Σε κάνει να μετράς τις στιγμές όπως τους / αξίζουν. / Σε κάνεις να αντέχεις! / Σου θυμίζει πόσο εύθραυστη είναι η ζωή. / Σου θυμίζει πόσο γρήγορα μπορεί να περάσει η / στιγμή…” (Χάρις, διαδίκτυο 10/3/2021).
Ηλία Γιαννακόπουλου
