Δημήτρης Βαβύλης: Ο Ασπροπάρης, το πουλί σύμβολο των Μετεώρων, είναι στο χείλος της εξαφάνισης

«Η διάσωση του Ασπροπάρη εξαρτάται από όλους μας!» λέει ο τοπικός συντονιστής της  Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας ενάντια στα δηλητηριασμένα δολώματα

«Όλος ο κόσμος  πρέπει να δείξει μηδενική ανοχή στις φόλες!» επισημαίνει σε συνέντευξη

Ο Ασπροπάρης ή άλλως «Τυροκόμος», «Χελωνοφάης» ή «Κουκάλογο» όπως συνηθίζουν να τον αποκαλούν οι κάτοικοι της υπαίθρου στα Τρίκαλα είναι ένας από τους τέσσερεις γύπες της Ευρώπης. Όπως θυμούνται οι παλιότεροι, συνήθιζε να πετάει σε σμήνη πάνω από τον ουρανό των Μετεώρων (άλλωστε αποτελεί το πουλί σύμβολο της περιοχής). Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν 30 χρόνια η περιοχή αριθμούσε πάνω από 50 ζευγάρια. Σήμερα, δυστυχώς βρίσκεται στο χείλος της εξαφάνισης, μας πληροφορεί  ο Δημήτρης Βαβύλης, εξωτερικός συνεργάτης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρίας. «Το 2017 στην Ελλάδα υπήρχαν 5 ζευγάρια. Ένα από αυτά στα Μετέωρα μαζί με ένα μοναχικό αρσενικό πουλί» μας εξηγεί.

Συνέντευξη στη Βιβή Μαργαρίτη

Ο Δημήτρης Βαβύλης, βιολόγος κι ορνιθολόγος, από το 2012 που ξεκίνησε τη συνεργασία του στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE+ έχει «οργώσει» την περιοχή προκειμένου να εντοπίζει και να παρακολουθεί τις φωλιές Ασπροπάρηδων. Στην πορεία απέκτησε κι έναν μοναδικό σύντροφο, τον Κούκι, του ειδικά εκπαιδευμένου σκύλου για την ανεύρεση δηλητηριασμένων δολωμάτων, του οποίου είναι χειριστής. Ως τοπικός συντονιστής ενάντια στα δηλητηριασμένα δολώματα συμβάλει στο έργο της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρίας με στόχο τη διάσωση του Ασπροπάρη.

Με αφορμή την πρώτη πανελλήνια προβολή στα Τρίκαλα του ντοκιμαντέρ «Οι τελευταίοι των Ασπροπάρηδων» το όποιο βραβεύτηκε με βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ μικρού μήκους στο αντίστοιχο φεστιβάλ Χαλκίδας, ενός ντοκιμαντέρ που συγκλόνισε τους δεκάδες Τρικαλινούς που το παρακολούθησαν τόσο στην Καλαμπάκα, όσο και στο Μύλο Ματσόπουλου, ζήτησα από τον Δημήτρη Βαβύλη να μας μιλήσει για τον Ασπροπάρη και να βάλω κι εγώ ένα λιθαράκι για τη διάσωσή του με στόχο να ευαισθητοποιηθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι. Διότι, όπως λένε και οι άνθρωποι της Ορνιθολογικής «Η διάσωση του Ασπροπάρη εξαρτάται από όλους μας! Όλος ο κόσμος  πρέπει να δείξει μηδενική ανοχή στις φόλες!».

-Δημήτρη, είσαι εξωτερικός συνεργάτης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρίας. Ποιος ακριβώς είναι ο ρόλος σου;

–Πριν 6 χρόνια, το 2012 ξεκίνησα την συνεργασία μου με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία στα πλαίσια του τότε προγράμματος LIFE+ “Η επιστροφή του Ασπροπάρη” το οποίο χρηματοδοτούταν από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ίδρυμα Λεβέντη. Σε αυτό το πρόγραμμα είχα κυρίως τον ρόλο του ορνιθολόγου όπου βασικό καθήκον μου ήταν να «οργώσω» την περιοχή ώστε να εντοπίσω και να παρακολουθώ φωλιές Ασπροπάρηδων. Στη συνέχεια έγινα χειριστής του «Κούκι» του ειδικά εκπαιδευμένου σκύλου για την ανεύρεση δηλητηριασμένων δολωμάτων και πλέον στο καινούριο πρόγραμμα LIFE για τον Ασπροπάρη που ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2017 έχω το ρόλο του τοπικού συντονιστή ενάντια στα δηλητηριασμένα δολώματα. Βέβαια ίσως ο πιο σημαντικός ρόλος που έχω είναι αυτός της διάδοσης του μηνύματος για την προστασία του Ασπροπάρη!

-Σύστησέ μας τον Ασπροπάρη…

–Ο Ασπροπάρης είναι ένας από τους τέσσερεις γύπες της Ευρώπης. Είναι ο μικρότερος από αυτούς  με άνοιγμα φτερούγων περίπου 1.8m και ο μοναδικός που μεταναστεύει ταξιδεύοντας πάνω από 5000χλμ. Την Άνοιξη και το Καλοκαίρι βρίσκεται στην Ευρώπη και περνά τον Χειμώνα του στην υποσαχάρια Αφρική. Το χρώμα των φτερών του είναι άσπρο και μαύρο, ενώ το πρόσωπο του που δεν έχει φτερά έχει ένα κίτρινο-πορτοκαλί χρώμα το οποίο γίνεται πιο έντονο κατά την αναπαραγωγική περίοδο.

-Πρόκειται για έναν γύπα που στα φτερά του «κουβαλάει» συμβολισμούς;

–Ο Ασπροπάρης ήταν πάντα κοντά στους ανθρώπους της υπαίθρου, ειδικά στους κτηνοτρόφους. Αυτό το μαρτυρούν τα πολλά τοπικά ονόματα που του έχουν δοθεί τα οποία είναι περισσότερα από 19 στην Ελλάδα. Στον Ν. Τρικάλων μόνο ανάλογα με το χωριό που βρίσκεσαι μπορείς να τον ακούσεις να αναφέρεται είτε ως «Τυροκόμος», είτε ως «Χελωνοφάης» είτε ως «Κουκάλογο». Ήταν πάντα οιωνός της άφιξης της Άνοιξής, πράγμα πολύ ευχάριστο για τους κατοίκους της υπαίθρου μιας και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Χειμώνας πρόκειται για μια πολύ δύσκολη εποχή για την αγροτική και κτηνοτροφική ζωή. Χαρακτηριστική είναι η φράση που λέγεται στα χωριά των Χασίων, «Τυροκόμος και χοντρή μαρκατ’». Αυτήν σήμαινε ότι από την στιγμή που ήρθε ο Ασπροπάρης και η Άνοιξή, υπήρχε πιο πλούσιο χορτάρι και κατά συνέπεια τα ζώα κατέβαζαν πιο παχύ γάλα το οποίο μπορούσε να τυροκομηθεί και να γίνει γιαούρτι.

-Γιατί η ύπαρξή του έχει ιδιαίτερη σημασία για το περιβάλλον;

-Κάθε ζωή έχει σημασία για την ισορροπία του περιβάλλοντος. Ειδικά ο Ασπροπάρης και οι άλλοι γύπες αποτελούν τους «καθαριστές» της υπαίθρου μιας και τρέφονται με πτώματα. Η απώλεια τους στα σύγχρονα χρόνια έχει δημιουργήσει προβλήματα τα οποία αφορούν ακόμα και τη δημόσια υγεία μιας και τα ζώα που πεθαίνουν περνούν πολύ καιρό μέχρι να αποσυντεθούν δημιουργώντας εστίες μόλυνσης. Αυτό αναγκάζει τον σύγχρονο άνθρωπο να δαπανά χρήματα και χρόνο αποτεφρώνοντας ή θάβοντας τα ψοφίμια προσπαθώντας να αντικαταστήσει μια φυσική διαδικασία που έχει εκλείψει. Η «σοφία» και η ισορροπία εκατομμυρίων χρόνων εξέλιξης διαταράσσεται με απρόβλεπτες επιπτώσεις σε ολόκληρο το σύστημα.

-Οι παλιοί τον γνωρίζουν καλά, οι νεότεροι ωστόσο γνωρίζουμε ελάχιστα για το πουλί σύμβολο των Μετεώρων. Γιατί;

-Κατά την γνώμη μου δύο είναι οι λόγοι. Αρχικά ο Ασπροπάρης κοντεύει να εκλείψει και μαζί με αυτόν χάνεται και η σύνδεση με το είδος. Ακούω συχνά ιστορίες από ανθρώπους 40-50 χρονών από την Καλαμπάκα που μεγάλωσαν παίζοντας ανάμεσα από τα βράχια και οι μανάδες τους έλεγαν να προσέχουν να μην τους ρίξει ο «Χελωνοφάης» (έτσι λένε τον Ασπροπάρη στην Καλαμπάκα και το Καστράκι) καμιά χελώνα στο κεφάλι. Πλέον για να δει κάποιος Ασπροπάρη πρέπει να προσπαθήσει πολύ.

Ο δεύτερος λόγος νομίζω είναι η αστικοποίηση και η εγκατάλειψη της υπαίθρου και των παραδοσιακών μορφών βιοπορισμού όπως η εκτατική κτηνοτροφία. Μαζί με τα χωριά που ερειπώνουν χάνεται και η λαϊκή σοφία και αυτήν η αρχέγονη σύνδεση με το άμεσο περιβάλλον γύρω μας.

-Δυστυχώς είναι ένα είδος υπό εξαφάνιση;

–Στο χείλος της εξαφάνισης θα λέγαμε. Το 2017 στην Ελλάδα υπήρχαν 5 ζευγάρια. Ένα από αυτά στα Μετέωρα μαζί με ένα μοναχικό αρσενικό πουλί. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι πριν 30 χρόνια η περιοχή αριθμούσε πάνω από 50 ζευγάρια. Ολόκληρος ο βαλκανικός πληθυσμός σήμερα υπολογίζεται σε λιγότερα από 80 ζευγάρια. Αυτήν την στιγμή ο Ασπροπάρης είναι το πιο απειλούμενο είδος της Ελλάδας!

-Ποιες είναι οι αιτίες της εξαφάνισής του;

-Μιας και ο Ασπροπάρης είναι μεταναστευτικός συναντά διαφορετικές απειλές σε κάθε χώρα που ταξιδεύει. Αλλού η βασική απειλή είναι η σύγκρουση με ηλεκτροφόρα καλώδια και ανεμογεννήτριες, αλλού η λαθροθηρία αλλά στην Ελλάδα η βασική απειλή είναι τα δηλητηριασμένα δολώματα, κοινώς οι φόλες! Οι φόλες αποτελούν μια μεγάλη πληγή για την ύπαιθρο όσον αφορά όχι μόνο τον Ασπροπάρη και την άγρια ζωή αλλά και οικόσιτα ζώα όπως τσοπανόσκυλα ή κυνηγόσκυλα. Όταν ένα ζώο καταναλώσει ένα δηλητηριασμένο δόλωμα και πεθάνει αποτελεί το ίδιο μια φόλα για ότι τραφεί από αυτό και δημιουργείται έτσι μια «αλυσίδα θανάτου».

-Η ορνιθολογική τα τελευταία χρόνια μέσω του προγράμματος LIFE δίνει ένα μεγάλο αγώνα για να ενημερώσει το ευρύ κοινό και να διασώσει τον Ασπροπάρη. Ποιες είναι οι ενέργειες που έχουν γίνει σε αυτόν τον τομέα;

–Η ενημέρωση είναι πάντα η καλύτερη πρόληψη. Εμείς δίνουμε την μάχη για ενημέρωση σε όποιον χώρο βρεθούμε είτε πρόκειται για ένα καφενείο, είτε για ένα επιστημονικό συνέδριο. Στο προηγούμενο πρόγραμμα διοργανώσαμε αρκετές ενημερωτικές εκδηλώσεις ειδικά για το κοινό της Καλαμπάκας αλλά και σε σχολεία. Στο καινούριο πρόγραμμα θα δώσουμε πολύ βάση στην περιβαλλοντική εκπαίδευση στα σχολεία μιας και μόνο από την παιδεία μπορούν να αλλάξουν συνειδήσεις. Επίσης θα εντείνουμε την ενημέρωση σε χρήστες γης όπως οι κτηνοτρόφοι ή οι κυνηγοί.

-Είσαι χειριστής του ειδικά εκπαιδευμένου σκύλου ανίχνευσης δηλητηριασμένων δολωμάτων. Εξήγησέ μου τί ακριβώς κάνετε με τον σκύλο. Πόσο δύσκολη ήταν η εκπαίδευση μαζί του;

–Ο Κούκι είναι ο σκύλος συνεργάτης μου που μαζί βγαίνουμε στην ύπαιθρο είτε προληπτικά είτε από καταγγελία και εντοπίζουμε και συλλέγουμε όσον το δυνατό περισσότερα δηλητηριασμένα ζώα και δολώματα. Η εκπαίδευση έγινε στην Ισπανία και για τον Κούκι κράτησε πάνω από ένα χρόνο και μετά εκπαιδευτήκαμε μαζί και μάθαμε να δουλεύουμε σαν ομάδα για ένα ιδιαίτερα απαιτητικό και δύσκολο μήνα. Μετά επιστρέψαμε στα Τρίκαλα και πιάσαμε αμέσως δουλειά!

-Εκτός από τον εντοπισμό των δηλητηριασμένων δολωμάτων ποια άλλα μέτρα έχετε λάβει;

-Μερικές από τις άλλες δράσεις που πραγματοποιούμε είναι η παροχή συμπληρωματικής ασφαλούς τροφής σε συγκεκριμένο χώρο (ταΐστρα) σε συνεργασία με το Δασαρχείο Καλαμπάκας, η παρακολούθηση και φύλαξη των φωλιών, η δημιουργία δικτύου ανθρώπων της υπαίθρου ενάντια στις φόλες, η μόνωση τον επικίνδυνων κολώνων ρεύματος σε συνεργασία με την ΔΕΔΗΕ και βέβαια όπως αναφέραμε η συνεχής ενημέρωση του κοινού.

-Πως γνωρίζουμε όλες αυτές τις λεπτομέρειες για τους Ασπροπάρηδες; Υπάρχουν ομάδες παρατήρησης και καταγραφής, τους φοράτε πομπούς;

–Εγώ και οι συνεργάτες μου έχουμε περάσει τα προηγούμενα χρόνια εκατοντάδες ώρες στο πεδίο περιμένοντας και καταγράφοντας τις κινήσεις των Ασπροπάρηδων. Επίσης, αρκετά πουλιά έχουν εφοδιαστεί με δορυφορικούς πομπούς με τους οποίους μπορούμε από τον υπολογιστή να παρακολουθούμε με ακρίβεια τις κινήσεις τους.

-Εμείς όλοι πως μπορούμε να βοηθήσουμε στη διάσωση του Ασπροπάρη;

–Η διάσωση του Ασπροπάρη σίγουρα εξαρτάται από όλους μας! Όλος ο κόσμος  πρέπει να δείξει μηδενική ανοχή στις φόλες! Μόνο έτσι θα σταματήσει αυτήν η αποτρόπαια πρακτική!

-Το ντοκιμαντέρ… Η πρώτη προβολή του έγινε πριν λίγες μέρες στα Τρίκαλα. Πως ξεκίνησε η ιδέα; Πρόκειται για ντοκιμαντέρ που βραβεύτηκε…

–Η ιδέα ξεκίνησε το 2014. Στα πλαίσια του προηγούμενου προγράμματος έπρεπε να κάνουμε ένα βίντεο για τον Ασπροπάρη. Μαζί με τον τρικαλινό σκηνοθέτη Γιάννη Φλούλη ξεκινήσαμε τα γυρίσματα. Σύντομα συνειδητοποιήσαμε ότι μπορούσε να προκύψει κάτι πολύ περισσότερο από ένα βίντεο. Κάπως έτσι προέκυψε το ντοκιμαντέρ «Οι τελευταίοι των Ασπροπάρηδων» το όποιο βραβεύτηκε με βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ μικρού μήκους στο αντίστοιχο φεστιβάλ Χαλκίδας!

-Ποιος είναι ο στόχος;

–Ο στόχος είναι το ντοκιμαντέρ αυτό να γίνει η φωνή του Ασπροπάρη και να διαδοθεί το μήνυμα για την επιτακτική ανάγκη για την προστασία του σε όσο το δυνατό περισσότερο κόσμο!

-Ο κόσμος ανταποκρίθηκε. Περιμένατε τόσο μεγάλη προσέλευση.

–Αν μου έλεγες όταν ξεκίναγε το πρώτο πρόγραμμα το 2012 ότι σε μια εκδήλωση για τον Ασπροπάρη δεν θα υπήρχε καρέκλα ελεύθερη πραγματικά δεν θα το πίστευα. Η προσέλευση ξεπέρασε κάθε προσδοκία και πραγματικά ευχαριστούμε από καρδιάς όλο τον κόσμο που ήρθε τόσο στα Τρίκαλα αλλά και την Καλαμπάκα! Δράττομαι της ευκαιρίας αυτής να ευχαριστήσω προσωπικά επίσης όλους αυτούς τους συνεργάτες και φίλους που χρόνια τώρα «βάζουν πλάτη» για τον Ασπροπάρη, τόσο από την Ορνιθολογική αλλά και από το Δασαρχείο Καλαμπάκας και Τρικάλων, από τον Κυνηγετικό Σύλλογο Καλαμπάκας και Τρικάλων και βέβαια τους ανθρώπους των Χασίων και Αντιχασίων που κρατάνε την ύπαιθρο μας ζωντανή!

-Θα σου κάνω ένα τελευταίο ερώτημα ελπίζοντας ότι θα κλείσουμε με ένα αισιόδοξο μήνυμα: ο Ασπροπάρης μπορεί να διασωθεί;

-Ναι! Είναι στο χέρι όλων μας!

Αντλείστε επιπλέον πληροφορίες στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις: http://www.lifeneophron.eu και  http://www.ornithologiki.gr/

Σχετικά με τον Δημήτρη Βαβύλη

Ο Δημήτρης Βαβύλης γεννήθηκε το 1987 και μεγάλωσε στα Τρίκαλα. Είναι γιος του Θάναση Βαβύλη και της Λίλιας Κατσανούλη. Από μικρός, είτε μέσα από τα ντοκιμαντέρ του Κουστώ είτε μέσα από την επαφή με την τρικαλινή ύπαιθρο επέδειξε ένα έντονο ενδιαφέρον για το φυσικό περιβάλλον. Σπούδασε Βιολόγος στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Κατά τη διάρκεια τον φοιτητικών χρόνων ασχολήθηκε ενεργά με την παρατήρηση και φωτογραφία πουλιών. Μετά την αποφοίτησή του επέστρεψε στα Τρίκαλα κι έκτοτε εργάζεται στην περιοχή των Μετεώρων σε προγράμματα για τη διάσωση του Ασπροπάρη ως τοπικός συνεργάτης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΟ ΣΤΗ ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ ΤΡΙΚΑΛΩΝ