ΗΑβδέλλα είναι χτισμένη στις κατάφυτες βόρειες πλαγιές της Α. Πίνδου, γειτνιάζει με την Π.Ε Ιωαννίνων. Εντυπωσιάζουν τα λιθόκτιστα παραδοσιακά σπίτια με σκεπές από λαμαρίνα για να αντέχουν στις έντονες χιονοπτώσεις. Περιβάλλεται από τα όρη Σμόλικας, Όρλιακας, Αώος (Αυγό). Κατοικείται το καλοκαίρι από παραθεριστές και ποιμένες 3000 άτομα περίπου. Στον οικισμό λειτουργούν καταστήματα, ψησταριές, καφετέριες, ξενώνας. Κόσμημα η πανέμορφη πλακόστρωτη πλατεία με τον υπεραιωνόβιο πλάτανο η οποία περιβάλλεται από καταστήματα εστίασης με βλάχικες επιγραφές. Αποτελεί πύλη του «Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου».
Πατρίδα του καπετάν Νάσιου Τότσκα (1700-1760), έμεινε σε μας το τραγούδι που κάνει πόλεμο με το Σουλεϊμάν Αγά. «Έχει 320 οικογένειες, 2 εκκλησίες, παντοπωλεία, σε ¼ απόσταση κείται η πτωχή Μονή Αγίας Τριάδας» (Σχινάς, 1866).
ΑΔΕΛΦΟΙ ΜΑΝΑΚΙΑ
Πατρίδα των Αδελφών Μανάκια (Ιωάννη και Μιλτιάδη), οι πρώτοι κινηματογραφιστές σε όλα τα Βαλκάνια (από το 1905). Άρχισαν την καριέρα τους στα Ιωάννινα το 1898, και από το 1905 συνέχισαν στο Μοναστήρι. Για πάνω από 66 χρόνια κατέγραψαν με το φωτογραφικό και κινηματογραφικό τους φακό την καθημερινή ζωή και το κοινωνικο-πολιτικό γίγνεσθαι μιας ολόκληρης εποχής, αφήνοντας 70 ταινίες – ντοκουμέντα μεγάλης ιστορικής αξίας (Μακεδονικός Αγώνας, Βαλκανικοί πόλεμοι, Α΄ Παγκ. Πόλεμος).
ΒΕΡΡΟΥ ΖΗΣΗ
Πατρίδα του βλαχόφωνου Μακεδονομάχου Βέρρου Ζήση (1880-1985), ο οποίος αφιέρωσε την ζωή του στο πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ναζιστικής Γερμανίας. Τιμήθηκε για τη δράση του από την Ελληνική πολιτεία με Μετάλλινο Έμβλημα του Μακεδονικού Αγώνα και από την Πανελλήνια Συνομοσπονδία Οπλαρχηγών, με τιμητικό Δίπλωμα.
ΓΛΥΠΤΑ ΤΟΥ Δ. ΑΓΟΡΑΣΤΗ
Πατρίδα του ξυλογλύπτη Δημήτρη Αγοράστη (1903-1988), τα γλυπτά του οποίος διακοσμούν το πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Γρεβενών. Ο Δήμος Γρεβενών έχει ονομάσει οδό, ως ΟΔΟ ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΓΟΡΑΣΤΗ, ενώ στο τυπογραφείο βρίσκεται μια ποιοτική ανατύπωση του οδηγού των ξυλογλύπτων.
Κοινότητα: Συστάθηκε ως κοινότητα Αβδέλας στις 31-12-1918 και διορθώθηκε το όνομα Αβδέλλα στις 16-5-28. Στις 7-6-2010 καταργείται ως κοινότητα και εντάσσεται στο Δήμο Γρεβενών.
Ιερά: α) Κοίμηση της Θεοτόκου, ενοριακός ναός κάηκε το 1905 και ξαναχτίσθηκε το 1955. β)Άγιος Αθανάσιος χτίστηκε το 1511 και ανακαινίσθηκε το 1812. γ)Μεταμόρφωση του Σωτήρος σε υψόμετρο 1700 μ, που χρονολογείται πριν το 1900. δ)Αγία Τριάδα σε δασώδη περιοχή. Αφιερωτές στη Μονή Αγίου Νικάνορος για την Α΄ Γραφή 31 και για τη Β΄ 4.
Ιστορία: Κατά τη Μεγάλη Επανάσταση του Γένους το 1821 σημαντικότερος αγωνιστής ήταν ο Μάρτος Ράμμος, πρωτοπαλίκαρο του Οδυσσέα Ανδρούτσου. (Βικιπαίδεια: Η συμμετοχή των Βλάχων-Αρμάνων στους Εθνικούς Αγώνες, ομιλία του ομότιμου καθηγητή του ΑΠΘ κ.Α.Μπουσμπούκη στο Πνευματικό κέντρο Ξηρολιβάδου Ημαθίας στις 3-8-2009). Σπουδαίοι Μακεδονομάχοι: Αδελφοί Ταμπόση, Νικόλαος Χατζηγιάννης, Νικόλαος Τακόλας, Γ. Έξαρχος, Ιωάννης Μπίρκας, Γ.Πιάχας, Ιωάννης Πορτέσης, Στ. Σιουτζούκης, Γεώργιος Τατούφας,Μπρέσιος και Μπέζας (Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών σ.306).
Οικονομία: Σύμφωνα με πίνακα θεωρημένο από τον αστυνομικό σταθμό Σπηλαίου στις 24-8-37 τα μεγάλα ζώα ανέρχονταν σε 377 και τα μικρά 11.901. Τον μεγαλύτερο αριθμό μικρών ζώων είχαν οι Στέργιος Μπαλοδήμος 1150, Δημοσθένης Λύτρας 1200, Ιωάννης Καραγιάννης 1200. Εκτός από την κτηνοτροφία οι κάτοικοι ασχολούνται και με το επάγγελμα του αγωγέως. Αποτελεί τουριστικό προορισμό.
Πεσόντες Ελληνοϊταλικού πολέμου: Ντέφας Παναγιώτης του Αθανασίου, ΙΧβ Μοίρα Πυροβολικού, φονεύθηκε στο χωριό Μήτσανι σε βομβαρδισμό στις 3-12-40 (ΔΙΣ)[6].
Πληθυσμός: 1913=1300 κάτοικοι. 1920=12. 1928=86. 1940=424. 1951=6. 1961=2. 1971=4. 1981=360. 1991=130. 2001=448. 2011=280. (17ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011).
Σύλλογοι: Φιλοπρόοδος Αδελφότης Αβδέλλης «Αγ. Αθανάσιος» (14-1-1926). Επαγγελματικός Σύλλογος Αβδέλλης «Η Κοίμησις της Θεοτόκου (24-9-1931). Από την Αβδέλλα κατάγονται οι πρώτοι Έλληνες κινηματογραφιστές τα αδέλφια Μίλτος (1882-1964) και Γιάννης (1878-1954) Μανάκης. Προς τιμή των πραγματοποιούνται εκδηλώσεις με την επωνυμία «Μανάκεια». Προτομές των βρίσκονται στην πλατεία του χωριού. Πανηγύρια της Αγίας Τριάδας (του Αγίου Πνεύματος), Αγίας Παρασκευής 26/7, το δεκαπενταύγουστο.
Σήμερα δραστηριοποιείται ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αβδελλιωτών «Η Βασιλίτσα» με έτος ιδρύσεως το 1956 με θερινή έδρα την Αβδέλλα και χειμερινή τον Τύρναβο. Εκδίδει τριμηνιαία εφημερίδα με τίτλο “Αβδέλλα”.
Αβδέλλα Γρεβενών – πανόραμα
Πριν το 1800, το χωριό βρισκόταν στη θέση «Φαντίνες», αλλά οι κάτοικοι, κυρίως μεγάλες οικογένειες Βλάχων κτηνοτρόφων, μετακινήθηκαν στη σημερινή θέση λόγω καλύτερου κλίματος. Μετά την υποταγή του χωριού στους Οθωμανούς, δόθηκε αυτονομία και άλλα προνόμια, τα οποία χάθηκαν κατά την εποχή του Αλή Πασά. Κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821 οι Αβδελλιώτες ξεσηκώθηκαν και προσέφεραν στον αγώνα. Το 1867, στο χωριό ιδρύεται ρουμανικό σχολείο από τον Αποστόλη Μαργαρίτη.
Οι Αβδελλιώτες συμμετείχαν στο Μακεδονικό αγώνα. Το 1905, μια ομάδα φιλορουμανικών οικογενειών υπέστη επίθεση στο δρόμο από Ελληνικά αποσπάσματα. Την ίδια χρονιά, Έλληνες αντάρτες έκαναν επιδρομή στο χωριό, σκότωσαν κάποιους από τους Ρουμανίζοντες αρχηγούς και έκαψαν σπίτια.
Το χωριό κάηκε άλλη μια φορά στις 14 Ιουλίου 1944, κατά την Κατοχή, από τους Γερμανούς.
Ειδικότερα ενόψει του δεκαπενταύγουστου η Αβδέλλα δέχεται πάρα πολύ κόσμο από διάφορες περιοχές. Η Αβδέλλα είναι από τα πιο γνωστά θέρετρα της Π.Ε. Γρεβενών με πλακόστρωτη πλατεία και αιωνόβια πλατάνια που χαρίζουν ανάσες δροσιές στους επισκέπτες. Πολλές είναι και οι δράσεις του καλοκαιριού που διοργανώνονται από τον Σύλλογο Αβδελλιωτών «Η Βασιλίτσα».
Κλείνοντας παραθέτουμε τα λεγόμενα που έχει γράψει ένας κάτοικος του χωριού:
Εμείς όμως μείναμε ενωμένοι, κοιτάξαμε ψηλά, ξαναχτίσαμε τα πάντα, ότι μπορέσαμε όσοι μπορέσαμε αλλά ήμασταν εκεί, ο παππού σου και η γιαγιά σου, ο δικός μου παππούς, η δική μου γιαγιά μας έμαθαν πώς να είμαστε και να παραμείνουμε Βλάχοι, να παραμείνουμε Άνθρωποι και Άνθρωπος σημαίνει να αγαπάς, να χαμογελάς ειλικρινά, να δίνεις το χέρι σε αυτόν που έχει πέσει για να τον σηκώσεις και όχι για να τον αποτελειώσεις.Αβδελλιώτης
πηγές: greveniotis.gr
avdellaourdiamond.blogspot.com
ΕΡΤ αρχείο
