Ένα νέο βιβλίο εκδόθηκε αυτές τις ημέρες από τις Εκδόσεις των Αδελφών Αντ. Σταμούλη, στη Θεσσαλονίκη. Πρόκειται για μία νέα μελέτη του φιλολόγου και δρος Ιστορίας της Εκπαιδεύσεως Θεοδώρου Α. Νημά που τιτλοφορείται «Αθλητική Ιστορία των Ελλήνων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα», εκτείνεται δε σε 446 σελίδες και εμπλουτίζεται με πολλές εικόνες, από τις οποίες οι περισσότερες έγχρωμες .
ΘΕΟΔΩΡΟΥ Α. ΝΗΜΑ
Αθλητική Ιστορία των Ελλήνων
από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα
Θεσσαλονίκη, Αφοί Αντ. Σταμούλη, 2022, σσ. 446
Ειδικότερα. Μετά τον σύντομο Πρόλογο (σσ. 13-14) και την Εισαγωγή (σσ. 15-23), όπου γίνεται λόγος αρχικά για την Γενική Ιστορία (ορισμούς – πηγές – μέθοδο ιστορικής έρευνας) και κατόπιν για την Αθλητική Ιστορία (ορισμούς – πηγές – βοηθήματα, καθώς και για την γένεση, την αξία και τις ωφέλειες της γυμναστικής και του αθλητισμού), ακολουθεί η κύρια ύλη του διαιρεμένη σε οκτώ (8) θεματικά μέρη (κεφάλαια).
Το Πρώτο Μέρος (σσ. 25-30) έχει επίσης εισαγωγικό χαρακτήρα, καθώς σ’ αυτό εξετάζονται με συντομία η εμφάνιση και η διάδοση της Φυσικής Αγωγής και του Αθλητισμού στους Ανατολικούς λαούς (Αιγύπτιους, Σουμέριους, Ασσύριους, Βαβυλώνιους, Χετταίους, Φοίνικες, Εβραίους, Μήδους και Πέρσες, Κινέζους, Ινδούς και Ιάπωνες), οι οποίοι ανέπτυξαν σημαντικόν πολιτισμό πριν από τους Έλληνες.
Στο Δεύτερο Μέρος (σσ. 31-54) εξετάζεται η Φυσική Αγωγή και ο Αθλητισμός στην Ελλάδα κατά τους προϊστορικούς χρόνους (Ελληνική Μυθολογία και ομηρικά έπη) και γίνεται χαρακτηρισμός των αγώνων σε ψυχαγωγικούς, από ανάγκη και φιλοτιμία, για την απόκτηση αγαθών, εκπαιδευτικούς, για διαδοχή στην εξουσία, για την επιλογή συζύγου και επιτάφιους.
Στο Τρίτο Μέρος (σσ. 55-216), βασικό, εξετάζεται η ανάπτυξη και η σημασία της φυσικής αγωγής και του αθλητισμού στην αρχαία Ελλάδα κατά την αρχαϊκή, κλασική, ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή. Στην αρχή γίνεται αναλυτική εξέταση της γυμναστικής ως μέσου αγωγής, του ελληνικού συστήματος φυσικής αγωγής, των ειδών άσκησης – άθλησης, της διάκρισης των κινήσεων, των αρχών γύμνασης που ίσχυαν, της θεραπευτικής γύμνασης, των προπαρασκευαστικών ασκήσεων και της κυρίως γύμνασης, των παραγόντων της φυσικής αγωγής (παιδοτρίβη, γυμναστή, γυμνασίαρχου κ.ά.), των γυμναστικών χώρων (γυμνασίου, παλαίστρας, σταδίου, ιπποδρόμου) και των αγωνισμάτων (δρόμου, πεντάθλου, πυγμαχίας, παγκρατίου, αρματοδρομίας, ιπποδρομιών και άλλων). Εν συνεχεία (σσ. 98-213) εξιστορούνται οι αθλητικές δραστηριότητες (γυμναστική και αθλητισμός) και παρουσιάζονται πολλές εικόνες αρχαίων ελληνικών εγκαταστάσεων (σταδίων, γυμνασίων, παλαιστρών κ.ά.), όπως αυτά αναπτύχθηκαν σε όλον τον αρχαίο ελληνικό κόσμο (από Σπάρτη και Αθήνα έως Θεσσαλία, Ήπειρο, Μακεδονία, Θράκη, Κύπρο, Μικρά Ασία κ.ά.). Παρακάτω αναφέρονται οι αγώνες με κοινό όνομα σε διάφορες πόλεις, καθώς και η εξέλιξη των αθλητικών εκδηλώσεων κατά την ελληνιστική εποχή (323 π.Χ. – 31 π.Χ.): αθλητικοί χώροι, ρόλος του γυμνασίου, νέες αθλητικές εορτές και ο χαρακτήρας τους.
Στο Τέταρτο Μέρος (σσ. 217-265) εξετάζονται οι Πανελλήνιοι (ιεροί) και οι άλλοι αθλητικοί αγώνες. Η αρχή γίνεται φυσικά με τα Ολύμπια ή Ολυμπιακούς αγώνες (ίδρυση και καθιέρωσή τους, χώρο, κτίσματα, διοργάνωση των αγώνων, πρόγραμμα των αγώνων, βράβευση των αθλητών, αγώνες γυναικών). Ακολουθούν ομοίως τα Πύθια, τα Ίσθμια και τα Νέμεα. Στο τέλος αναφέρονται και άλλοι αγώνες.
Στο Πέμπτο Μέρος (σσ. 267-276), εξετάζονται ιδιαιτέρως, αλλά με συντομία, οι αθλητικές εκδηλώσεις κατά την ρωμαϊκή εποχή (2ος αι. π.Χ. – 4ος αι. μ.Χ.). Εδώ γίνεται λόγος για τις αθλητικές εορτές, τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες στους Πανελλήνιους αγώνες, τον επαγγελματισμό των αθλητών και την παρακμή του αθλητικού ιδεώδους, τις αθλητικές ενώσεις, τους Ρωμαίους και το αθλητικό ιδεώδες των Ελλήνων, την περιγραφή των αθλητικών αγώνων στην Αινειάδα του Βεργιλίου, που γίνεται κατά μίμηση των “Ἄθλων ἐπὶ Ἀχιλλεῖ” στην Ιλιάδα του Ομήρου, και τέλος για τον ρόλο του Ιπποδρόμου στη Ρώμη.
Το Έκτο Μέρος (σσ. 277-302) έχει ως θέμα τις αθλητικές δραστηριότητες κατά την βυζαντινή περίοδο. Στην αρχή δίνονται γενικά στοιχεία για το πώς είχε διαμορφωθεί η κατάσταση στην περιοχή, τους παράγοντες που επηρέασαν την επίσημη αθλητική σκέψη των Βυζαντινών (αρχαία ελληνική αθλητική παράδοση, ρωμαϊκή περί θεάματος αντίληψη, Χριστιανισμός), για το πώς είδαν οι Βυζαντινοί το ανθρώπινο σώμα, καθώς και τους αθλητικούς χώρους κατά την αρχική περίοδο. Εν συνεχεία εξετάζονται οι αθλητικές δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν στην Αυτοκρατορία. Η αρχή, φυσικά, ξεκινά από την Βασιλεύουσα, την Κωνσταντινούπολη. Παρουσιάζονται ο Ιππόδρομός της, ο οποίος αποτελούσε βασικό συστατικό όχι μόνο της αθλητικής ζωής αλλά και των πολιτικών εκδηλώσεων. Κατόπιν αναφέρονται το στάδιο και οι άλλοι αθλητικοί χώροι. Ακολουθεί ενότητα με τους αθλητικούς αγώνες μέχρι το 521, όταν αυτοί εξέφραζαν την ρωμαϊκή κουλτούρα (αρματοδρομίες, αγωνίσματα στίβου, μονομαχίες και οι θηριομαχίες). Εν συνεχεία ο λόγος μεταφέρεται στην Αντιόχεια (Ιππόδρομος και Ολύμπια Αντιόχειας) και την Θεσσαλονίκη (αθλητικούς χώρους και οι αγώνες). Το Έκτο Μέρος κλείνει με την εξιστόρηση της “άθλησης” από τον 6ο μέχρι τον 15ο αιώνα, κυρίως μέσα από τις σχετικές αφηγήσεις που αναφέρονται στα δημοτικά τραγούδια (αγωνίσματα και έπαθλα νικητών).
Στο Έβδομο Μέρος (σσ. 303-313), Η άθληση των Ελλήνων κατά την Τουρκοκρατία, εξετάζονται οι αθλητικές δραστηριότητες των Ελλήνων κατά την μακρόχρονη τουρκική δουλεία. Και εδώ βασική πηγή σχετικών πληροφοριών είναι το δημοτικό τραγούδι, το οποίο εμμέσως μας δίνει πολύτιμα στοιχεία για την Αθλητική Ιστορία αυτής της περιόδου. Παρουσιάζονται αθλήματα – αγωνίσματα και χαρακτηριστικά νικητών.
Στο Όγδοο, και τελευταίο, Μέρος (σσ. 315-394), Η άθληση των Ελλήνων μετά την Απελευθέρωση (1830-2021) εξιστορείται η ανάπτυξη και η καλλιέργεια του αθλητισμού και της φυσικής αγωγής στο ελεύθερο νεοελληνικό κράτος από την δημιουργία του (1830) έως το 2021. Μετά τα γενικά στοιχεία, γίνεται αναφορά στα λαϊκά αγωνίσματα, τα οποία συναντούμε στην ελληνική ύπαιθρο έως την δεκαετία του 1960 περίπου. Κατόπιν εξιστορούνται με συντομία η οργάνωση της Γυμναστικής στο ελεύθερο ελληνικό κράτος (1830 κ.ε.), η αναβίωση του ολυμπιακού πνεύματος και η διοργάνωση των Ζάππειων Ολυμπιάδων (1859-1888), η διοργάνωση των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων το 1896 στην Αθήνα, η άθληση στην Ελλάδα μετά από αυτούς και οι Ολυμπιακοί Αγώνες των Αθηνών το 2004.
Εν συνεχεία αναφέρονται τα σημερινά ολυμπιακά αθλήματα, οι θεμελιωτές του Αθλητισμού στην Ελλάδα με βιογραφικά τους στοιχεία, οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες (1896-2021), οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες, οι Παραολυμπιακοί Αγώνες, οι Χειμερινοί Παραολυμπιακοί Αγώνες και οι ελληνικές συμμετοχές και διακρίσεις σ’ αυτούς. Ακολουθεί παράθεση των ελληνικών στοιχείων που διατηρούνται στους σύγχρονους Ολυμπιακούς αγώνες, όπως η Ολυμπιακή Φλόγα και η τιμητική είσοδος της Ελληνικής Ολυμπιακής Ομάδας (σσ. 365-385).
Τέλος (σσ. 386-394), το βιβλίο κλείνει με κάποιες σκέψεις για την σημερινή παγκόσμια αθλητική πραγματικότητα (προβλήματα, αλλαγή ιδεολογίας, παγκοσμιότητα, οικονομικά προβλήματα οργανώσεως Ολυμπιακών Αγώνων, οικονομική εξάρτηση από πολυεθνικές εταιρείες, ρόλος της τηλεόρασης, χρήση αναβολικών, εγκατάλειψη Ολυμπιακού Ιδεώδους, επαγγελματισμός αθλητών και ιδιοκτησία ομάδων) και με τις προοπτικές και το όραμα για το μέλλον.
Τα στοιχεία του βιβλίου τεκμηριώνονται με 331 εικόνες, έγχρωμες οι περισσότερες, που τέθηκαν σ
