Ασπροπάρης, το πουλί-σύμβολο των βράχων των Μετεώρων αφανίστηκε

Ο μικρός μεταναστευτικός γύπας Ασπροπάρης, που στην περιοχή της Θεσσαλίας είναι περισσότερο γνωστός με τις τοπικές ονομασίες «Τυροκόμος» και «Χελωνοφάης», απειλείται άμεσα με εξαφάνιση. Λιγοστά πουλιά έχουν απομείνει στα Βαλκάνια και ελάχιστα ζευγάρια αναπαράγονται πλέον κάθε χρόνο στην Ελλάδα.

Της Βιβής Μαργαρίτη

Τα Μετέωρα, που μέχρι πρόσφατα φιλοξενούσαν τον μεγαλύτερο πληθυσμό Ασπροπάρη στην Ελλάδα, έχουν την τύχη να διατηρούν ακόμα έναν μικρό αριθμό από τους  εναπομείναντες του σπάνιου αυτού γύπα.

Την ίδια στιγμή που η ελληνική κοινωνία βιώνει σοβαρές πολιτικές και οικονομικές ανακατατάξεις, ένα σπάνιο είδος πουλιού δίνει τον δικό του αγώνα επιβίωσης στη χώρα, οδεύοντας ταχέως προς την εξαφάνιση. Κι όμως πριν λίγα μόλις χρόνια, οι Ασπροπάρηδες αποτελούσαν κοινό θέαμα στην ελληνική ύπαιθρο, ενώ η περιοχή των Μετεώρων φιλοξενούσε τη μεγαλύτερη συγκέντρωση αναπαραγόμενων Ασπροπάρηδων στην Ελλάδα, πιθανόν και στα Βαλκάνια.

Οι τελευταίοι των… Ασπροπάρηδων

Ο Ασπροπάρης αν και εμβληματικό είδος των Μετεώρων πλέον βρίσκεται στο χείλος της εξαφάνισης με μόνο ένα ζευγάρι κι ένα μοναχικό αρσενικό να έχει απομείνει στην περιοχή.

«Τα τελευταία 5 χρόνια από το 2012 έχουμε χάσει 5 ασπροπάρηδες στην περιοχή από δηλητηριασμένα δολώματα» μας αναφέρει ο ορνιθολόγος, εξωτερικός συνεργάτης της Ορνιθολογικής Εταιρίας κι εκπαιδευτής του ειδικά εκπαιδευμένου σκύλου ανίχνευσης δηλητηριασμένων δολωμάτων, Δημήτρης Βαβύλης. «Μιλάμε για κατάρρευση του πληθυσμού, εάν σκεφτούμε ότι πριν μερικές δεκαετίες οι ασπροπάρηδες στην Καλαμπάκα ήταν σαν τα περιστέρια, μαύριζε ο ουρανός και τώρα έχει απομείνει 1,5 ζευγάρι. Και δεν μιλάμε μόνο για την περιοχή των Μετεώρων, αλλά γενικότερα. Σε όλη την Ελλάδα έχουν απομείνει 5 ζευγάρια (4 στον Έβρο κι 1 στα Μετέωρα» εξηγεί.

Αιτίες

Ο Ασπροπάρης είναι στενά συνδεμένος με την κτηνοτροφία σε όλες τις πλευρές της ζωής του: τρέφεται  με  τα κουφάρια  των κτηνοτροφικών  ζώων αλλά και με  τα περιττώματά  τους. Επομένως, όταν τα ζώα πεθαίνουν από φόλες αποτελούν επικίνδυνη τροφή για τα υπό εξαφάνιση πουλιά.

Οι δύο σημαντικότερες αιτίες της δραματικής μείωσης του αριθμού των ασπροπάρηδων είναι η παράνομη, αλλά ωστόσο, ευρεία χρήση και διασπορά δηλητηριασμένων δολωμάτων στην ελληνική ύπαιθρο και η αστικοποίηση του πληθυσμού που δεν του επιτρέπει την ανεύρεση τροφής, όπως μας εξηγεί ο Δημήτρης Βαβύλης.

Ο χρόνος τελειώνει

«Οι προσπάθειες της Ορνιθολογικής για την αντιμετώπιση του προβλήματος των δηλητηριασμένων δολωμάτων με την καταγγελία σοβαρών περιστατικών τόσο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και στον Συνήγορο του Πολίτη, καθώς και μέσω πίεσης προς τα κέντρα λήψης αποφάσεων έχουν σχεδόν εξαντληθεί. Ένα εμβληματικό είδος πουλιού χάνεται μπροστά στα μάτια μας και η ώρα για την κοινωνία και τις αρχές να σταματήσουν να αδιαφορούν και να αναλάβουν δράση έχει φτάσει προ πολλού. Πρέπει να αποτελέσει κοινή συνείδηση όλων μας ότι η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων συνιστά έγκλημα και σύσσωμη η τοπική κοινωνία πρέπει να το καταδικάσει απερίφραστα»  δήλωνε τον Ιούλιο του 2015 η Μαλαμώ Κορμπέτη, Υπεύθυνη Πολιτικής Περιβάλλοντος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας με αφορμή την ανεύρεση ενός δηλητηριασμένου ασπροπάρη. Υπήρχαν από τότε όλες οι ενδείξεις για τον αφανισμό των πουλιών που, όπως όλα δείχνουν,  δυστυχώς ο χρόνος της ύπαρξής τους τελειώνει.

Πρόγραμμα

Αξίζει να αναφέρουμε ότι στην περιοχή έχουν πραγματοποιηθεί εκδηλώσεις και δράσεις στο πλαίσιο του Προγράμματος LIFE+ Φύση «Επείγοντα μέτρα για την εξασφάλιση της επιβίωσης του Ασπροπάρη στη Βουλγαρία και την Ελλάδα», στο οποίο ενώνουν τις δυνάμεις τους τέσσερις φορείς από τρεις χώρες με σκοπό τη διάσωση των τελευταίων ζευγαριών Ασπροπάρη στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία. Το Πρόγραμμα υλοποιείται κατά την περίοδο 2011-2016 με τη συνεισφορά του χρηματοδοτικού μέσου LIFE+ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη συγχρηματοδότηση του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη.

Από τα πλέον αινιγματικά και παράξενα πουλιά του πλανήτη

Ένα από τα πλέον αινιγματικά και παράξενα πουλιά του πλανήτη μας βρίσκεται στα πρόθυρα της εξαφάνισης, μη εξαιρουμένης βέβαια και της χώρας μας. Είναι το πρώτο πουλί στον κόσμο που προστατεύτηκε με νόμο από τους Φαραώ, με ποινή θανάτου, αναγνωρίζοντας έτσι την σημαντική του συμβολή στην καθαριότητα των οικισμών από τα σκουπίδια και τα υπολείμματα της τροφής των ανθρώπων. Αποτελώντας το πρώτο γράμμα της αιγυπτιακής αλφάβητου, το ιερογλυφικό που προφέρεται «ah», το πουλί ονομάστηκε και «κοτόπουλο του Φαραώ». Κανένα άλλο είδος δεν έχει τόσο πολύ συνδεθεί με μύθους, θρύλους, παραδόσεις και μαντικές πράξεις στις ορεινές κοινότητες της χώρας μας. Είναι ο μόνος γύπας στο κόσμο που μεταναστεύει και οι χωρικοί πιστεύουν ότι κουβαλάει στην πλάτη του τον κούκο φέρνοντας την άνοιξη και την καλοτυχία καθορίζοντας με τη μαγική του παρουσία την υγεία και την προκοπή των κτηνοτρόφων, το πήξιμο του γιαουρτιού, την παραγωγή του τυριού, ενώ συμμετέχει σε γάμους, ακόμη και «τσουράπια» φέρνει στα παιδιά (Οιωνός, τεύχος 25 σελ.12-13). Συνδέεται πολύ με τον άνθρωπο και τις δραστηριότητές του, σχεδόν πάντοτε φώλιαζε σε βράχια δίπλα σε κωμοπόλεις, χωριά, και οικισμούς, ακόμη και δίπλα στις στάνες, ενώ σπανιότερα σε κτίρια, σκεπές, δέντρα, στο χώμα ακόμη και στην κορυφή τερμιτοφωλιών!!!

Θεωρείται ένα από τα εξυπνότερα πουλιά του πλανήτη, όχι μόνο επειδή είναι από τα πρώτα είδη στο κόσμο που ανακαλύφθηκε ότι χρησιμοποιεί εργαλεία, αλλά και διότι είναι το μόνο που «διδάσκει» το κόλπο αυτό σε άλλα άτομα του ίδιου είδους, δηλαδή πως να επιλέγουν τις κατάλληλες πέτρες και πως θα τις χρησιμοποιούν για να σπάσουν αυγά στρουθοκαμήλου! Κυρίαρχος απέναντι στα άλλα σκουπιδοφάγα πουλιά (κορακοειδή, γλάροι, κτλ), στα ψοφίμια θα πρέπει να περιμένει τους μεγαλόσωμους γύπες να τελειώσουν για να ξεκοκαλίσει το υπολείμματα. Τρέφεται σχεδόν με οτιδήποτε νεκρό, από ψάρια και φάλαινες μέχρι και ψοφίμια του ίδιου του είδους του (!). Τρώει και σάπια φρούτα, αλλά και ζωντανά έντομα που πιάνει στον αέρα εντοπίζοντας τα με την οξύτατη όρασή του, αφού αναγνωρίζει αντικείμενα 4-8 εκατοστών από ύψος 1000 μέτρων! Αγαπημένη του τροφή είναι και οι χελώνες και είναι το μόνο πουλί που καταφέρνει να τις φάει ζωντανές, τρυπώντας τις από το πίσω μέρος με το επιδέξιο ράμφος του.

(πηγή: Ρήγας Τσιακίρης, Λαυρέντης Σιδηρόπουλος)