Η λογοπεδικός Χαρά Καραμήτσου γράφει για τις αλυσιδωτές αντιδράσεις στον ψυχισμό ενός παιδιού από έναν άσχημο χαρακτηρισμό, ένα λανθασμένο χειρισμό
Πολλές φορές μέσα στον θυμό και στην απερισκεψία μας μπορεί να πούμε ή και να κάνουμε πράγματα που δεν εννοούμε και για τα οποία αμέσως μετανιώνουμε.
Αρκεί μια κακιά λέξη, ένας άσχημος χαρακτηρισμός, ένας λανθασμένος χειρισμός, τα οποία όχι απλώς πληγώνουν το παιδί, αλλά και προκαλούν συγκρούσεις και αντιδράσεις, μπορεί ακόμα και να το σημαδέψουν, οδηγώντας σε αλυσιδωτές αντιδράσεις στον ψυχισμό του. Πολλοί από εμάς, όμως, ενώ δημοσία παραδεχόμαστε ρητορικά ότι ως άνθρωποι και εμείς σφάλλουμε πού και πού, βαθιά μέσα μας πιστεύουμε πως είμαστε σχεδόν αλάνθαστοι. Κάνοντας την αυτοκριτική μας είναι σίγουρο ότι για να αναθεωρήσουμε την τακτική που ακολουθούμε θα πρέπει να αναγνωρίσουμε πρώτα απ’ όλα ποια είναι τα μικρά ή μεγάλα λάθη μας. Αν διαπιστώνετε κάποια από τα παρακάτω λεκτικά λάθη και εσφαλμένες συμπεριφορές -που είναι αρκετά προφανείς και ακραίες, αλλά δυστυχώς γίνονται συνέχεια-, κάντε μια καλή προσπάθεια να τα αποφύγετε. Γιατί οι τιμωρητικοί και απερίσκεπτοι γονείς που δεν αναπτύσσουν ποτέ ποιοτικό και ασφαλή δεσμό με τα παιδιά και τους εφήβους τους ενδέχεται να δημιουργούν άθελά τους εύφορο έδαφος για την εκδήλωση δύσκολων και προβληματικών καταστάσεων -ακόμα και διαταραχών- στη μελλοντική τους πορεία.
Οι φράσεις
1. «Μα, επιτέλους, δεν μπορείς για μια στιγμή να μοιάσεις στον/ην αδελφό/ή σου;» Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι συγκρίσεις αυτού του είδους μεταξύ αδελφών μπορεί να απομακρύνουν το ένα παιδί από το άλλο και να δημιουργήσουν αντιπαλότητα. Τελικά, το παιδί αυτό μπορεί και να παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια να ανταγωνιστεί κάποιον. Ας δεχτούμε λοιπόν κάθε μας παιδί με τις δικές του ικανότητες και ας το ενισχύσουμε εκεί ακριβώς όπου είναι δυνατό. Ετσι, θα τονώσουμε και την αυτοεκτίμησή του.
2. «Καλά… Περίμενε μέχρι να έρθει ο μπαμπάς σου σπίτι και θα σου πω εγώ» Το μόνο που θα καταφέρουμε λέγοντας αυτή τη φράση είναι να μειώσουμε το κύρος που έχουμε. Εύλογα θα αναρωτηθεί το παιδί γιατί να μας μιλά, αφού τα θέματα τα χειρίζεται ο μπαμπάς-τιμωρός. Κι αν ο μπαμπάς έρθει αργά και κουρασμένος, το πιθανότερο είναι η ένταση να πολλαπλασιαστεί. Αντί λοιπόν να μετατοπίζουμε τις ευθύνες, καλύτερο είναι να τις αναλαμβάνουμε εμείς τη στιγμή όπου συμβαίνουν.
3. «Αν συνεχίσεις, θα έρθει ο μπαμπούλας να σε πάρει» Παρωχημένο για την εποχή μας, αλλά λέγεται. Το να τρομοκρατήσει κανείς το μικρό παιδί του μπορεί να έχει κάποιο πρόσκαιρο αποτέλεσμα, αλλά επειδή δεν μπορεί να διαχωρίσει ακόμα το πραγματικό από το φανταστικό ενδέχεται και να το τρομοκρατήσει διά βίου. Αφήστε που κάποια στιγμή μεγαλώνοντας θα καταλάβει ότι του λέγαμε ψέματα. Κάθε προσπάθεια νουθέτησης πρέπει να προέρχεται από εμάς και όχι από κάπου αλλού.
4. «Αν δεν κάνεις γρήγορα, θα σε αφήσω εδώ μόνο» Ισως ο μεγαλύτερος φόβος των παιδιών στις μικρές ηλικίες είναι να αισθανθούν ότι τα εγκαταλείπουμε. Τρόμος και ανασφάλεια, λοιπόν, έναντι ενός ή δύο λεπτών καθυστέρησης.
5. «Είσαι παλιόπαιδο» Αν του κολλήσουμε μια ετικέτα, το μόνο που θα πετύχουμε είναι να κάνουμε αυτό τον χαρακτηρισμό μέρος της προσωπικότητάς του. Ας του κολλήσουμε καλές, όμορφες ετικέτες. Κι αν έκανε κάτι λάθος, ας του πούμε καλύτερα: «Ξέρεις, δεν συμφωνώ με αυτό. Ας το συζητήσουμε».
6. «Τόσο άχρηστος είσαι; Αυτό είναι πολύ εύκολο. Γιατί το έκανες λάθος;» Εγκληματική πρόταση. Αν του πούμε κάτι τέτοιο, παίρνει το μήνυμα ότι δεν είναι σε θέση να κάνει τίποτα σωστό, όσο κι αν προσπαθήσει. Οπότε γιατί να συνεχίσει να προσπαθεί; Και τα παιδιά πάντα προσπαθούν! Οταν έχει δυσκολίες σε κάτι, το απορρίπτουμε και το απαξιώνουμε; Πώς θα εξελιχθεί σε αυτόνομο άτομο; Ας του πούμε, λοιπόν, ότι μπορεί να τα καταφέρει λίγο καλύτερα αν συγκεντρωθεί. Αν κάνει ένα λάθος, ας του δώσουμε μια δεύτερη και μια τρίτη ευκαιρία με ξεκάθαρες, σύντομες εντολές.
7. «Καλύτερα να μη γεννιόσουν» Τα λόγια είναι φτωχά για να περιγράψουν τις συνέπειες μιας τόσο ακραίας φράσης. Ισως το χειρότερο που μπορεί να πει κανείς σε ένα παιδί.
Οι πράξεις
1. Το αγνοούμε όταν κλαίει: Ενα μωρό έρχεται στον κόσμο με μόνο εκφραστικό μέσο το κλάμα του για να μας δηλώνει ότι είναι σε άσχημη κατάσταση. Αν όταν κλαίει το αγνοήσουμε, το μόνο που του εξασφαλίζουμε είναι ένας σίγουρος δρόμος προς την πλήρη ανασφάλεια. Αν, αντί να σταθούμε δίπλα του, προσπαθούμε να επιβάλουμε τη δική μας άποψη, διαπράττουμε ένα σοβαρό λάθος.
2. Ο έλεγχος: Αν, αντί να ακολουθούμε τις κλίσεις του παιδιού μας, προσπαθούμε να επιβάλουμε τις δικές μας απόψεις, να προτάξουμε τις δικές μας ανάγκες και επιθυμίες, το μόνο που πετυχαίνουμε είναι να το αποδυναμώνουμε, αγνοώντας το με τον θυμό, την απόρριψη και την απόσυρσή μας. Μπορεί όλα αυτά να λειτουργούν όσο το παιδί μας είναι μικρό, αργότερα όμως σίγουρα θα έρθει η έκρηξή του. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να μεγαλώνει με έλλειψη δομής και ορίων.
3. Το φαγητό: Αν σκεφτόμαστε συχνά τη βολή μας και ως επιβράβευση τους δίνουμε το λεγόμενο γρήγορο φαγητό, τότε αφενός διευκολύνουμε εμάς, αφετέρου καταφέρνουμε να αποσπάσουμε την αγάπη των παιδιών μας με εύκολο τρόπο. Αν όμως σε κάθε επιτυχία τους, η ανταμοιβή είναι πάντα ένα γλυκό, θα τα κάνουμε σίγουρα εξαρτημένα από τη ζάχαρη! Οταν λοιπόν θα δεχτούν σχολικό εκφοβισμό και μπορεί να αναπτύξουν αντικοινωνική συμπεριφορά από τα παραπάνω κιλά τους και ενδεχομένως η επίδοσή τους στο σχολείο πέσει, τότε ίσως συνειδητοποιήσουμε ότι κάτι πρέπει να αλλάξουμε.
4. Το κακομαθαίνουμε: Ενας τρόπος για να τα κακομάθουμε είναι να υποκαταστήσουμε το ειλικρινές μας ενδιαφέρον με δωροδοκίες και όχι με απλή επιβράβευση. Ετσι τα εκπαιδεύουμε να αποζητούν την αποδοχή μας μόνο μέσω των υλικών αντικειμένων που παίρνουν από εμάς, ενώ τους δίνουμε και άλλα λανθασμένα μηνύματα: να έχουν και στο μέλλον ως μορφή αναγνώρισης και αποδοχής αποκλειστικά τα υλικά αγαθά και να στοχεύουν μόνο σε αυτά.
5. Φοβόμαστε την ανεξαρτησία τους: Τους μεταδίδουμε αμέσως μόλις πουν κάτι που τα αντιπροσωπεύει τη δυσαρέσκειά μας. Τους λέμε ότι δεν γνωρίζουν πώς να σκέφτονται, πώς να θέλουν και πώς να αισθάνονται. Σε τελευταία ανάλυση, θέλουμε να ελέγχουμε τα πάντα. Αρα, δεν επιθυμούμε καμία ανεξάρτητη σκέψη. Μπορούμε άνετα να βαφτίσουμε «βλακώδη» κάθε δική τους σκέψη.
6. Το ξύλο: Με το να τα δείρουμε τους δίνουμε το μήνυμα ότι αυτή είναι η σωστή μορφή πειθαρχίας που τους αρμόζει, αφού δεν μπορούν να εμπνεύσουν τα ίδια τον αναγκαίο σεβασμό (έτσι τους δημιουργείται και η απόλυτη έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό τους). Συγχρόνως, από νωρίς αντιλαμβάνονται ότι ο περίγυρός τους επίσης, μετά από έντονη δυσαρέσκεια, δεν θα είναι ποτέ θετικός μαζί τους. Θα κάνουμε δε τα πράγματα απείρως χειρότερα αν τους πούμε ότι η τιμωρία αυτή τους επιβλήθηκε επειδή τα αγαπάμε!
7. Η ανευθυνότητα: Δεν αναλαμβάνουμε απέναντί τους ποτέ την ευθύνη των όσων λέμε και κάνουμε, ενώ τους μεταφέρουμε το μήνυμα ότι για όλα φταίει πάντα κάποιος ή κάτι άλλο.
Αν ακολουθούμε αυτούς τους «κανόνες», να είμαστε σίγουροι ότι τα παιδιά μας δεν θα αποκτήσουν ποτέ αυτογνωσία και πάντα θα εξαρτώνται από την αποδοχή τρίτων. Τα θέλουμε όλα αυτά; Αν, λοιπόν, κάποια από τα παραπάνω μας θυμίζουν τον εαυτό μας, είναι απαραίτητο να κάνουμε κάτι δραστικό ώστε να τα αλλάξουμε. Πριν είναι αργά.
Χαρά Καραμήτσου
(λογοπεδικός, M.R.C.S.L.T.)
Ελευθερίου Βενιζέλου 25 Νέα Σμύρνη
Τηλ. 210 9581200
[email protected]
ΠΗΓΗ: protothema.gr
