Κάθε γενιά έχει κάποιες ημερομηνίες-σταθμούς που χαρακτηρίζουν την εποχή και την τότε καθημερινότητά της. Μία από αυτές, που σημαδεύει τη δεκαετία του ’60, είναι και η δολοφονία του τότε προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Τζον Κένεντι, που γίνεται σαν σήμερα πριν από πενήντα επτά χρόνια.
Κωνσταντινός Μπορδόκας
Στις αρχές της πιο «επαναστατικής» δεκαετίας του 20ού αιώνα στις διεθνείς σχέσεις κυριαρχεί ο Ψυχρός Πόλεμος, ενώ στη χώρα μας επικρατεί μόνιμη πολιτική κρίση, που κορυφώνεται με τη δικτατορία της 21ης Απριλίου.
Μέσα σε αυτό το κλίμα σκάει σαν βόμβα η είδηση της δολοφονίας του δημοφιλούς Αμερικανού προέδρου. Στις 22 Νοεμβρίου του 1963 ο Κένεντι κατευθύνεται σε προεκλογική του συγκέντρωση στο Ντάλας, όταν τρεις πυροβολισμοί που ρίχνονται στη μαύρη προεδρική Λίνκολν αλλάζουν τη σύγχρονη Ιστορία των ΗΠΑ και, κατά συνέπεια, ολόκληρου του κόσμου. Ο ακαριαίος θάνατος του Κένεντι, η προσπάθεια της πρώτης κυρίας Τζάκι να φύγει από το αυτοκίνητο (κάτι που ο αμερικανικός εγωισμός δεν αποδέχθηκε ποτέ) και αμέσως μετά οι αυτονόητες ερωτήσεις «Ποιος το έκανε και γιατί;» στοιχειώνουν από τότε τις σκέψεις του αμερικανικού λαού.
Το τραγικό γεγονός γίνεται γνωστό στην Αθήνα στις 9:30 τη νύχτα με έκτακτο δελτίο ειδήσεων του ραδιοφωνικού σταθμού του Ε.Ι.Ρ. Οι πρώτες πληροφορίες φτάνουν συγκεχυμένες, αλλά, όταν έρχεται η είδηση του θανάτου, η ροή ειδήσεων γίνεται συνεχής.
Ο Κένεντι είναι εξαιρετικά δημοφιλής στη χώρα και ο αιφνίδιος θάνατός του παγώνει τους πάντες. Η χαμηλών τόνων προεδρική του θητεία και το νεανικό του στιλ, που ξεφεύγει από την άκαμπτη μέχρι τότε εικόνα των Αμερικανών προέδρων, τον κάνουν αγαπητό στους Ελληνες. Οι καλές σχέσεις που διατηρεί με τη χώρα, αλλά και η Τζάκι, που επισκέπτεται την Ελλάδα, τον κάνουν οικείο στον λαό, που στη θητεία του αναζητά έναν σύμμαχο των εθνικών του δικαίων.
Στις 11 το βράδυ κυκλοφορούν οι έκτακτες εκδόσεις, με τις εφημερίδες να γίνονται ανάρπαστες. Στην εύλογη απορία «Ποιοι το έκαναν;», πρώτος ύποπτος, εν μέσω Ψυχρού Πολέμου, είναι η Σοβιετική Ενωση, κάτι που σηματοδοτεί κλιμάκωση της έντασης, με απρόβλεπτες για την ανθρωπότητα συνέπειες. Ας μην ξεχνάμε ότι είμαστε κοντά στην κρίση της Κούβας, που ο κόσμος φτάνει πιο κοντά παρά ποτέ στον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το κλίμα της παγωμάρας αυτών των πρώτων στιγμών δίνεται στο σχόλιο του Παναγιώτη Παπαδούκα στην εφημερίδα «Ακρόπολις»: «Ανθρωποι βουβάθηκαν ξαφνικά, σαν να μην ήθελαν να το πιστέψουν. Αλληλοκοιταζόντουσαν ερωτηματικά, με τη βαριά λύπη ζωγραφισμένη στα απορημένα τους βλέμματα. Χαμόγελα έσβησαν, ο τόνος της φωνής τους έπεσε. Η ατμόσφαιρα άλλαξε ξαφνικά, σαν να τη σκέπασε ένα σκοτεινό σύννεφο που το ένιωσαν όλοι στην ψυχή τους να βρέχει δάκρυα. Ο καθένας ένιωσε σαν να έχασε έναν δικό του άνθρωπο με τον οποίο είχε στενούς ψυχικούς δεσμούς χωρίς να το ξέρει».
Ολα τα κόμματα και οι πολιτικοί σχηματισμοί της εποχής, φορείς και σωματεία, καταδικάζουν την αποτρόπαια πράξη, εκφράζοντας την ανησυχία τους για το μέλλον. Από τους συνδικαλιστές μέχρι τους χειμερινούς κολυμβητές, όλοι στέλνουν συλλυπητήρια τηλεγραφήματα στην αμερικανική πρεσβεία, που έχει κηρύξει τριήμερο πένθος, ενώ στο βιβλίο συλλυπητηρίων υπογράφουν χιλιάδες Αθηναίοι.
Πολλές προγραμματισμένες εκδηλώσεις αναβάλλονται, ενώ κλείνει και το Χρηματιστήριο. Στο βαρύ κλίμα των ημερών συντείνει και η κλασική μουσική του ραδιοφώνου. Επιστολή διαμαρτυρίας μουσικόφιλου της εποχής βλέπει το θέμα από εντελώς άλλη σκοπιά: «Και πάλι η κλασική μουσική χρησιμοποιήθηκε ως πένθιμη. Το ραδιόφωνο έχει, φαίνεται, ένα ράφι με δίσκους τους οποίους αφήνει μονίμως εν αδρανεία με την ένδειξη “πένθιμη μουσική” και φυλάσσεται για κάθε σχετική περίσταση. Ετσι ταυτίζεται η καλή μουσική με το πένθος και όταν τις άλλες ημέρες ακουστεί μια καλή συγχορδία ο ακροατής διερωτάται: “Ποιος πέθανε;”»…
Είναι, πράγματι, εντυπωσιακή η αγάπη που δείχνει ο ελληνικός λαός προς τον Κένεντι. Ακόμα και ο θάνατος του βασιλιά Παύλου λίγους μήνες μετά δεν συγκρίνεται με την αγνή συγκίνηση που νιώθει ο απλός κόσμος εκείνες τις ημέρες. Για μεγάλο διάστημα το θέμα μονοπωλεί τις συζητήσεις, ενώ κυκλοφορούν συγκινησιακά φορτισμένα βιβλία που -φτάνοντας σε βαθμό υπερβολής- εξιδανικεύουν τη μορφή του εκλιπόντος. Χαρακτηριστικό δείγμα είναι ένα βιβλίο που εκδίδεται με τίτλο «Το μεγάλο όνειρο». Εκεί, σε μια έμμετρη κατασκευή 270 σελίδων, ο Κένεντι παρουσιάζεται ως… ιεραπόστολος της ειρήνης, που ήρθε στη Γη για να εκπληρώσει ένα ιστορικό χρέος. Κυκλοφορούν μέχρι και κόμικς με τη ζωή του, που γίνονται ανάρπαστα. Πολλοί δήμοι σπεύδουν να δώσουν το όνομά του σε κεντρικούς δρόμους τους και έτσι μέχρι σήμερα, μόνο στην Αθήνα, πάνω από δέκα δρόμοι της φέρουν ακόμα το όνομα Τζον Κένεντι.
Το πόρισμα για τις «τρελές» σφαίρες
Με επικεφαλής τον πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου, τον Ερλ Γουόρεν, συγκαλείται η ομώνυμη επιτροπή, που, εξετάζοντας αυτόπτες μάρτυρες, ευρήματα, βαλλιστικές εκθέσεις, καταλήγει στο 900 σελίδων πόρισμά της να αναφέρει ότι ο Λι Χάρβεϊ Οσβαλντ δολοφονεί τον Κένεντι αποκλειστικά με δική του πρωτοβουλία. Η επιτροπή στην πράξη δεν θέτει ποτέ το ερώτημα αν ο Οσβαλντ είναι πράγματι ο δολοφόνος του Κένεντι. Αντίθετα, επιδιώκει να προσδιορίσει πως τον είχε σκοτώσει. Γι’ αυτό συγκεντρώνει στοιχεία που ενισχύουν αυτήν την προκατειλημμένη θέση δημιουργώντας και επίσημα τη θεωρία του «μοναχικού, τρελού δολοφόνου», αγνοώντας επιδεικτικά οποιαδήποτε άλλη εκδοχή.
Το πόρισμα της επιτροπής αναφέρει ότι ο Οσβαλντ πλήττει τον Κένεντι με τρεις βολές. Η πρώτη αστοχεί και βρίσκεται στον δρόμο, η δεύτερη χτυπά κάποιον ανυποψίαστο θεατή, ενώ μόνο μία βρίσκει τον στόχο της. Η σφαίρα αυτή, κατά το πόρισμα, διατρέχει μια τρελή πορεία, που αξίζει να παρακολουθήσουμε: Χτυπά την πλάτη του Κένεντι με κατηφορική κατεύθυνση 17 μοιρών (1ο τραύμα), ανηφορίζει για να βγει από τον λαιμό του (2ο τραύμα), χτυπά τη δεξιά μασχάλη του γερουσιαστή Κόνελι, που κάθεται στο μπροστινό κάθισμα της προεδρικής κούρσας (3ο τραύμα), κατηφορίζει με γωνία 27 μοιρών συντρίβοντας το πλευρό του, ώστε να βγει, τελικά, από το στήθος του (4ο τραύμα). Παράλληλα, διαπερνά τον δεξιό καρπό του κυβερνήτη (5ο τραύμα), στρίβει αριστερά στον μηρό του (6ο τραύμα) και βρίσκεται, τελικά, ανέπαφη στο φορείο όπου μεταφέρεται ο Κόνελι στο νοσοκομείο. Αντίθετα με το πόρισμα, μια προσεκτική παρατήρηση στο φιλμ του Ζαμπρούντερ δείχνει την προεδρική πομπή να βάλλεται από τουλάχιστον 6 πυροβολισμούς. Ο πρώτος βρίσκει το θύμα στον λαιμό, ο δεύτερος στην πλάτη, ο τρίτος τραυματίζει τον γερουσιαστή Κόνελι, ο τέταρτος πετυχαίνει την άσφαλτο, ενώ ο πέμπτος και ο έκτος δίνουν τις χαριστικές βολές πετυχαίνοντας τον Κένεντι στο κεφάλι.
Από την έντυπη έκδοση
