Ξενάγηση στα άδυτα του Οθωμανικού Λουτρού στις πρώην ποινικές φυλακές των Τρικάλων-Ένα ακόμη σημείο αναφοράς για την πόλη 

Μήνες τώρα περνώντας έξω από τις παλιές φυλακές των Τρικάλων τις βλέπω να μεταμορφώνονται. Να αλλάζουν και να μετατρέπονται από χώρο σωφρονισμού σε χώρο πολιτισμού. Εκείνα τα παλιά συρματοπλέγματα κι ο μαντρότοιχος που απωθούσαν τους περαστικούς και τα γεμάτα περιέργεια βλέμματα για τη ζωή εκεί μέσα, εκείνα τα παλιά συρματοπλέγματα κι ο μαντρότοιχος που ήταν φυλακή για τους έγκλειστους, δεν υπάρχουν πια. Ο χώρος μπορεί να μην έχει ακόμη ζωή, αλλά ζωντανεύει σιγά σιγά και σύντομα θα αποτελεί ένα ακόμη σημείο αναφοράς για την πόλη. Μήνες τώρα ήθελα να προγραμματίσω μία επίσκεψη. Να δω τους κρυμμένους θησαυρούς αυτού του μέρους που, πέρα από τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις κρύβει καημούς, θλίψη, πόνο, ανθρώπινες ιστορίες, κρύβει εγκληματικές πράξεις κι αδικίες της ζωής…

Γράφει η Βιβή Μαργαρίτη

Έτσι λοιπόν πριν λίγες μέρες ζήτησα από τη 19^η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων να μου δώσει την άδεια να μπω στο χώρο που ακόμη δεν είναι επισκέψιμος (υπολογίζεται ότι θα είναι μέχρι το Πάσχα) και να κάνω το ρεπορτάζ στα… άδυτα των παλιών φυλακών όπου η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως το χαμάμ, το οθωμανικό λουτρό. Το ραντεβού κλείστηκε. Η συνάντηση με τον αρχαιολόγο Σπύρο Κουγιουμτζόγλου κανονίστηκε. Συναντηθήκαμε στο εξωτερικό του χώρου. Κάποια σχολεία είχαν έρθει να τον επισκεφθούν. Όσο περίμενα, άδραξα την ευκαιρία για να θαυμάσω για άλλη μία φορά το όμορφο αυτό οικοδόμημα. Το κτιριακό αυτό συγκρότημα στα νότια της πόλης των Τρικάλων κι επί της οδού Καρδίτσης. Στο εσωτερικό του είχα ξαναμπεί το 2002, αν θυμάμαι καλά, κατά τη διάρκεια ενός ρεπορτάζ, όπου στο γραφείο του τότε διοικητή είχε παρουσιαστεί το cd ενός κρατούμενου. Από τότε έχουν περάσει πολλά χρόνια… Αυτός ο χώρος δεν θυμίζει σε τίποτα το κτίριο των 4.814,69 τ.μ. εκείνης της εποχής.

Οι παλιές φυλακές

«Το κτίριο των φυλακών κατασκευάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1890-1900, με το κεντρικό διώροφο κτίσμα να οικοδομείται στη θέση του δίδυμου λουτρού (χαμάμ), το οποίο αποτυπώνεται σε τοπογραφικό διάγραμμα της πόλης του 1885, ενώ οι πρώτες πληροφορίες για τη χρήση του ως φυλακές είναι γνωστές μετά το 1896» διαβάζω στο ενημερωτικό φυλλάδιο που έχει εκδώσει η 19^η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

Το κτιριακό συγκρότημα των πρώην ποινικών φυλακών αποτελείται από ένα κεντρικό διώροφο κτίσμα, το οποίο άρχισε να κατασκευάζεται το 1901, ενώ η σημερινή κατάσταση είναι προϊόν της ανακαίνισης που άρχισε μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1954 και διήρκησε μέχρι το 1957, με ανακατασκευή κυρίως του ορόφου. Το 2006 με τη μεταφορά των φυλακών το κτιριακό συγκρότημα παραχωρήθηκε στο Δήμο Τρικκαίων.

Στο εσωτερικό

Ο κ. Κουγιουμτζόγλου δέχθηκε πολύ ευγενικά να είναι ο ξεναγός μου. Η βαριά είσοδος άνοιξε και μαζί άνοιξε ένα «παράθυρο στο παρελθόν». Μοιράζομαι μαζί σας αυτή την εμπειρία και σας προτρέπω με την πρώτη ευκαιρία κι όταν ο χώρος θα είναι επισκέψιμος, να τον επισκεφθείτε. Προς το παρόν θα σας ξεναγήσω μέσα από το φωτογραφικό μου φακό και τις πληροφορίες που πήρα κατά την επίσκεψή μου.

Το λουτρό

Το ισόγειο του διώροφου κτίσματος καλύπτει οθωμανικό λουτρό έκτασης 850 τ.μ. περίπου, το οποίο ταυτίζεται με το χαμάμ του Οσμάν Σα, που αναφέρει ο Εβλιγιά Τσελεμπί και το οποίο αποτυπώνεται στο τοπογραφικό διάγραμμα του 1885. Το οθωμανικό λουτρό των Τρικάλων, είναι δίδυμο, με το ανδρικό τμήμα να αναπτύσσεται στη νότια πλευρά και το γυναικείο στη βόρεια.

Η εξέλιξη των χαμάμ ήταν τέτοια, ώστε ο χρόνος που περνούσε κάποιος σε αυτά να αντανακλά κατά κάποιον τρόπο κοινωνικές ανάγκες κι επηρεάζει την αρχιτεκτονική των κτιρίων αυτού του είδους, αφού ο χώρος υποδοχής-προετοιμασίας αποκτά όλο και περισσότερη σημασία. Είναι σημαντικό ακόμη ότι όλη η διαδικασία γίνεται με τρεχούμενο νερό, δηλαδή νερό που χύνεται στο σώμα με ειδικά σκεύη κι όχι με εμβαπτισμό σε λουτήρα (στάσιμο νερό). Στο χαμάμ των Τρικάλων παρακολουθεί κάποιος όλη την περιγραφόμενη εξέλιξη ενός χαμάμ, καθώς πρόκειται για κτίσμα αρκετά συγκροτημένο, σωστά δομημένο που ακολουθεί τη διάταξη των χαμάμ που χρονολογούνται από τον 15^ο – 17^ο αι.

[quote_box_center]

Μαρτυρία από το παρελθόν

Όταν ο Οθωμανός περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπί περιέγραφε την περιοχή γύρω από το Κουρσούμ Τζαμί των Τρικάλων «ως ένας τόπος της πόλης για περιπάτους, τερπνός με ευχάριστη ατμόσφαιρα, εξοχικός, γεμάτος λουλούδια…» κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι τα λουτρά του Οσμάν Σαχ που τοποθετούνται από τους περιηγητές σ’ αυτόν τον ειδυλλιακό χώρο, στα τέλη του 19^ου αι., θα αποτελούσαν τμήμα του συγκροτήματος των πρώην ποινικών φυλακών Τρικάλων. Το Οθωμανικό λουτρό, έστω και τραυματισμένο από το χρόνο και από τις ανθρώπινες επεμβάσεις, αποκαλύφθηκε πρόσφατα…

[/quote_box_center]

Οι χώροι

Οι χώροι που θα συναντήσουμε κατά την ξενάγησή μας είναι:

• Ο ψυχρός χώρος του ανδρικού τμήματος (αποδυτήρια)
• Ο ζεστός χώρος
• Ο ψυχρός χώρος του γυναικείου τμήματος
• Ο χλιαρός χώρος
• Ο θερμός χώρος

Το Μουσείο Τσιτσάνη

Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο επάνω όροφος του κτιριακού συγκροτήματος προορίζεται για την εκεί λειτουργία του μουσείου Τσιτσάνη.

Σημείωση: Ευχαριστώ τον κ. Κουγιουμτζόγλου για την ξενάγηση και τις πληροφορίες που μου πρόσφερε.