Πλησιάζει η ώρα να γεννηθεί το δεύτερο παιδί. Έρχεται η στιγμή του τοκετού. Οι γονείς σπεύδουν στο μαιευτήριο, ενώ το πρώτο παιδί, νήπιο συνήθως, μετακομίζει στον παππού και την γιαγιά, σε άλλο σπίτι, μερικές φορές και σε άλλη πόλη. Το αδερφάκι του γεννιέται, περνάει τις πρώτες του ημέρες στο μαιευτήριο, χωρίς το μεγάλο να το έχει ακόμα συναντήσει. Έπειτα γονείς και νεογέννητο έρχονται στο σπίτι, από το οποίο το μεγαλύτερο αδερφάκι θα λείψει για ημέρες, κάποτε και για εβδομάδες, ώστε μην κολλήσει κάποιο κρύωμα στο νεογέννητο και να είναι η κατάσταση των πρώτων ημερών πιο εύκολη για τους γονείς.
Σε χώρες του δυτικού κόσμου όπως της Βόρειας Ευρώπης (Σκανδιναβικές, Βρετανία), Καναδά ή Αυστραλίας, παρόμοιες καταστάσεις βιώνονται διαφορετικά. Το μεγαλύτερο αδερφάκι είναι ενεργός συμμέτοχος στην διαδικασία. Βοηθάει την μαμά να φτιάξει την τσάντα της για το μαιευτήριο. Την παρηγορεί πιάνοντάς της το χέρι όταν έχει τις ωδίνες. Πηγαίνει μαζί με τους γονείς στους χώρους του μαιευτηρίου. Βλέπει το αδερφάκι του αμέσως ή λίγες ώρες μετά την γέννα. Τις επόμενες ημέρες στο μαιευτήριο, έρχεται τακτικά και για αρκετές ώρες δίπλα στην μαμά του και στο νεογέννητο. Αφήνεται να παρατηρήσει τον θηλασμό, την αλλαγή της πάνας. Ακούει το κλάμα της αδερφής του και ρουφάει σαν σφουγγάρι τον τρόπο που παρηγορείται, την αγκαλιά, το χάδι. Έπειτα στο σπίτι όλα συζητούνται μπροστά του, δεν είναι ξένο σώμα ή ενόχληση. Το αφήνουν να ακουμπήσει το μωρό και να το παρατηρήσει.
Οι δύο προσεγγίσεις είναι πολύ διαφορετικές. Πόσο τα πρώτα κρίσιμα αυτά βιώματα επηρεάζουν την ποιότητα της αδερφικής σχέσης; Τα τελευταία χρόνια γνωρίζουμε όλο και περισσότερα για την κρισιμότητα της επαφής μητέρας και νεογνού κατά τις πρώτες στιγμές και κατά τις πρώτες ημέρες της ζωής του, ως προς το βάθος της σύνδεσης μητέρας – βρέφους απώτερα. Μητέρες που θηλάζουν μέσα στις πρώτες δύο ώρες από την γέννηση βρίσκεται να έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα βαθιάς προσκόλλησης με το παιδί τους σε ηλικία ενός έτους ή αργότερα. Μητέρες που υποστηρίζονται να φροντίζουν το μωρό τους από το μαιευτήριο και να το έχουν συνέχεια δίπλα τους έχουν λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν επιλόχεια κατάθλιψη. Παρόμοια ευρήματα υπάρχουν και για τον πατέρα: πιο ενεργός συμμετοχή και ενασχόλησή του κατά τον πρώτο καιρό μεταφράζεται σε μεγαλύτερη πιθανότητα για στενότερο δέσιμο με το παιδί του. Η αλήθεια είναι ότι για την σχέση ανάμεσα σε αδερφάκια οι συνθήκες τοκετού δεν έχουν γίνει ακόμα εντατικές μελέτες. Είναι λογικό όμως να υποθέσουμε ότι τα ευρήματα θα ήταν παρόμοια: όσο πιο κοντά βρεθεί ο μεγάλος αδερφός στο μωρό, όσο περισσότερο ενθαρρυνθεί να το γνωρίσει από την αρχή, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες τα δύο αδέρφια να δημιουργήσουν μια σχέση πιο στενή, πιο έντονη, πιο βαθιά.
Η παρουσία παιδιών στους χώρους των μαιευτηρίων της χώρας μας έρχεται σε σύγκρουση με τις αντιλήψεις μας περί «υγιεινής». «Μα δεν είναι επικίνδυνο να κολλήσουν ασθένειες τα νεογέννητα;». Μήπως οι χώρες που ανέφερα ανήκουν στον υπανάπτυκτο κόσμο και δεν φροντίζουν για την καθαριότητα και τις συνθήκες υγιεινής; Το αντίθετο. Κάτι πρέπει να γνωρίζουν παραπάνω από εμάς, όταν αφήνουν έναν θάλαμο με έξι λεχώνες γεμάτο με παιδιά – αδερφάκια σαν σε παιδική χαρά. Προϋπόθεση φυσικά οι συγκεκριμένες ώρες επισκεπτηρίου, το πλύσιμο των χεριών, να μην είναι κάποιο παιδί εμφανώς άρρωστο ή κρυωμένο. Γιατί το κάνουν;
Πως είναι δυνατόν ακόμα και σε ένα θάλαμο εντατικής νεογνών να βλέπει κανείς αδερφάκια είναι δίπλα στην μαμά που κρατάει το πρόωρο στην αγκαλιά της, και να το αγγίζουν; Το κάνουν γιατί γνωρίζουν ότι, ως προς τα μικρόβια, το μοίρασμα φυσιολογικών μικροβίων από τα μέλη της οικογένειας είναι ένας πολύ προστατευτικός μηχανισμός για το νεογέννητο ενάντια στον πραγματικό κίνδυνο που ελλοχεύει, δηλαδή τα επικίνδυνα νοσοκομειακά μικρόβια του περιβάλλοντος, του προσωπικού και των άλλων νεογνών. Γνωρίζουν ότι η οικογένεια, μπαμπάς, μαμά, αδερφάκι, νεογέννητο συνιστούν υπό προϋποθέσεις ένακοινό «οικοσύστημα» αθώων μικροβίων και χρειάζονται να ζυμωθούν μεταξύ τους, ένα οικοσύστημα που προστατεύει το νεογέννητο μέσα στο μαιευτήριο και αργότερα από ξένους επισκέπτες στο σπίτι. Και τέλος πάντων, μήπως οι λοιμώξεις είναι πιο πιθανές σε ένα μαιευτήριο όπου το νεογέννητο απομακρύνεται από τους γονείς του, περνάει πολύ ώρα σε επαφή με μαίες και νοσοκόμες, δεν θηλάζει, παραμένει σε ένα μικρό δωμάτιο μαζί με άλλα δεκάδες νεογέννητα σε κρεβατάκια, κάποιες φορές και δύο μαζί σε ένα κουνάκι;
Κυρίως όμως γνωρίζουν ότι είναι μέγιστης σημασίας η σύνδεση των μελών της οικογένειας με την καινούργια άφιξη, το χτίσιμο στενών σχέσεων μέσα από πρώιμη αλληλεπίδραση, επαφή, παρατήρηση. Και ότι οι πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό είναι πολύ κρίσιμες για την ψυχολογία μητέρας και βρέφους, και θα ήταν καλύτερα να βιώνονται σε ένα περιβάλλον όσο γίνεται μη νοσοκομειακό, μη ιατρικοποιημένο, σπιτικό, οικείο, χαρούμενο.
Έχω την τύχη να έχω τραβήξει ένα βίντεο δύο ώρες μετά την γέννηση της κόρης μου, μετά τον πρώτο της θηλασμό. Ο μεγάλος της αδερφός την αντικρίζει για πρώτη φορά. Την ρουφάει με ταμάτια του, ακούστε τις ερωτήσεις που κάνει – όσο μπορεί να μιλήσει για τους δεκαοκτώ μήνες της ηλικίας του. Βλέποντάς τα να μεγαλώνουν αχώριστα, βλέποντας τα να σκέφτονται ο ένας τον άλλο και να αναζητούν τον άλλον μόλις ξυπνήσουν και λίγο πριν κοιμηθούν, βλέποντας την ένταση της μοναδικής τους σχέσης – στιγμές καλές αλλά και κακές, όχι χωρίς προβλήματα και ζήλιες, αλλά όλες έντονες, βαθιές – , θέλω να πιστεύω ότι η συμμετοχή του μεγάλου αδερφού στις πρώτες στιγμές της μικρής, στα γεγονότα των πρώτων ημερών και εβδομάδων, είχε μια μικρή συμβολή. Αν μη τι άλλο δεν χορταίνω να βλέπω και να ξαναβλέπω αυτό το βίντεο, την αρχή μιας γνωριμίας ζωής, στιγμές ανεπανάληπτες, χαραγμένες μέσα τους, στιγμές που με λυπεί να σκέφτομαι πως πολλοί άνθρωποι – είτε ως γονείς είτε ως παιδιά – δεν είχαν την ευκαιρία να βιώσουν..
Στέλιος Παπαβέντσης, Παιδίατρος
Πηγή: paidiatros.com
