Λαογραφικό Μουσείο Αχλαδέας Καλαμπάκας: Ο… άγνωστος θησαυρός του χωριού των Χασίων

Έναν απίστευτο θησαυρό λαογραφικής αξίας κρύβει η Αχλαδέα Καλαμπάκας. Μπορεί στο χωριό να έχουν απομείνει ελάχιστοι κάτοικοι, όμως με την αγάπη και το μεράκι ενός Αχλαδιώτη, του Κώστα Σγουραλή, για τον τόπο καταγωγής του, στήθηκε εκεί ένα μοναδικό λαογραφικό μουσείο, το οποίο σήμερα φιλοξενεί περισσότερα από 3.500 εκθέματα. Στόχος η καταγραφή, η παρουσίαση και η μετάδοση της ιστορίας του τόπου. Η Αχλαδέα, αυτό το μικρό κομμάτι γης, με τους λίγους εναπομείναντες κατοίκους κρύβει το δικό της… θησαυρό.

Της Βιβής Μαργαρίτη

Ο κ. Σγουραλής γεννήθηκε στην Αχλαδέα το 1945. Ως ταξίαρχος ε.α. του Ελληνικού Στρατού αποχωρίστηκε για πολλά χρόνια την ιδιαίτερη πατρίδα του, που ποτέ όμως δεν έβγαλε από την καρδιά του. Όντας καλλιτεχνική φύση ασχολήθηκε με τη ζωγραφική κι έχει να επιδείξει πολύ αξιόλογα έργα, ενώ διατηρούσε και για αρκετά χρόνια γκαλερί στα Τρίκαλα.
Στο πλευρό του στάθηκε πάντα στήριγμα η σύζυγός του Χαρούλα Νικολάου. Το ίδιο τον στήριξε και το 2011, στην τελευταία του προσπάθεια που ήταν η δημιουργία του λαογραφικού Μουσείου Αχλαδέας σε χώρο που τους παραχωρήθηκε προς χρήση για 20 χρόνια από τον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού με αποκλειστικό σκοπό την ίδρυση και λειτουργία του Λαογραφικού Μουσείου. Σε αυτά τα 180 περίπου τ.μ. ο κ. Σγουραλής κατόρθωσε να «φιλοξενήσει» την ιστορία του τόπου του και της ευρύτερης περιοχής.
Άπειρα εκθέματα, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, συγγράμματα, φωτογραφίες, οπτικοακουστικό υλικό, υφαντά στολές… Όλα τοποθετημένα με τάξη και σειρά. Σαν μία αναπαράσταση της καθημερινότητας των κατοίκων του χωριού σε μία παλιότερη εποχή.
[quote_box_center]

Η αρχή

«Ξεκίνησα από την αγάπη μου για το χωριό. Η ιδέα γεννήθηκε το 1980 περίπου. Από πολλά χρόνια πριν είχα αρχίσει να συγκεντρώνω τα οικογενειακά κειμήλια, κατόπιν με τη βοήθεια κι όλων των άλλων συγγενών κατόρθωσα να συγκεντρώσω το οικογενειακό αρχείο» αναφέρει ο κ. Σγουραλής και συμπληρώνει «Αργότερα, όταν πήρα το Μουσείο και είδαν οι συγχωριανοί τη δουλειά που είχε γίνει, προσέφεραν κι εκείνοι τα δικά τους οικογενειακά κειμήλια και ήταν πολλά. Αποδείχθηκε πέρυσι με την έκθεση κεντημάτων ότι υπάρχει πολύ μεγάλο υλικό. Φανταστείτε ότι μόνο από τις γυναίκες του χωριού συγκεντρώθηκαν 96 διαφορετικά κεντήματα».

[/quote_box_center]

Ενότητες

Το Λαογραφικό Μουσείο και το υλικό του, όπως μας εξηγεί ο κ. Σγουραλής που ανέλαβε να μας ξεναγήσει, είναι χωρισμένο σε ενότητες. Σε μία από αυτές κάποιος μπορεί να δει εκθέματα και ντοκουμέντα που έχουν σχέση με τον Ιερό Ναό Γέννησης Θεοτόκου Βουρλοχωρίου, ένας Ναός που συμπλήρωσε 410 χρόνια ζωής.
Στη συνέχεια υπάρχει η ενότητα του σχολείου. Βιβλία, πλάκες, κονδύλια, οι σημαίες του σχολείου κι άλλα αντικείμενα. Επίσης, υπάρχει προθήκη που αναφέρεται στις τοπικές σπουδές. Ήθη, έθιμα, παραδόσεις, αντικείμενα, καθώς κι οπτικοακουστικό υλικό το οποίο με πολύ μεράκι έχει δημιουργήσει ο ίδιος ο κ. Σγουραλής, ενώ ο ίδιος έχει φωτογραφίσει και τα άνθη και τα φυτά της περιοχής των Χασίων που τα παρουσιάζουν οι 1.800 φωτογραφίες οι οποίες διανθίζουν τα εκθέματα. Σε αυτό το κομμάτι της έκθεσης κάποιος μπορεί να δει και να θαυμάσει τα αναμνηστικά αντικείμενα και τα δώρα που προσφέρουν στο Μουσείο οι επισκέπτες, επίσημοι και μη.
Πιο κάτω συναντάμε τα αντικείμενα που εκτίθενται στην ενότητα της λαογραφίας. Αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν οι άντρες στις αγροτικές εργασίες, σαμάρια κι άλλα αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν για τα ζώα τους, εργαλεία της σποράς και του θέρους κ.α., αντικείμενα κτηνοτροφίας (μποτινέλο, κουδούνια, κυπριά), αντικείμενα οικιακής εργασίας, όλα προερχόμενα από μία άλλη εποχή που δεν απέχει πολύ αλλά παραμένει άγνωστη στους νεότερους.
Από τα άξια αναφοράς είναι ότι ο αργαλειός είναι στημένος κι ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα, εφόσον το θελήσει να ζήσει την εμπειρία της ύφανσης και να παρακολουθήσει σε φωτογραφίες και βίντεο όλη τη διαδικασία της επεξεργασίας του μαλλιού μέχρι την ύφανση. «Έχω συγκεντρώσει οπτικοακουστικό υλικό για τις εκδηλώσεις και τα τραγούδια που τις πλαισίωναν, όπως είναι το νυχτέρι» μας λέει ο κ. Σγουραλής.
Σε άλλο σημείο του μουσείο ο επισκέπτης θα προσέξει σίγουρα τα αντικείμενα καθημερινότητας (κοπάνα κ.α.), αλλά και τα είδη οικιακής χρήσης που εκτίθενται στην κουζίνα του. Ενώ πιο κάτω θα δει τα πήλινα και τα ξύλινα αντικείμενα.
Το Μουσείο προσομοιάζει με ένα σπίτι παλιάς εποχής της Αχλαδέας που ζωντανεύει μέσα από τα αντικείμενα που φιλοξενεί. Από ένα τέτοιο σπίτι δεν θα μπορούσε να απουσιάζει η κρεβατοκάμαρα. Σαν να ζει εκεί ένα ζευγάρι με το νεογέννητο παιδί τους, αφού εκεί δίπλα στο κρεβάτι βρίσκεται και η σαρμάνα (το παιδικό κρεβατάκι), στολές κρεμασμένες, μπαούλα, υφαντά…
Ακόμη ο επισκέπτης θα συναντήσει ένα… τυπικό καφενείο. Άπειρα τα πακέτα από τα τσιγάρα εκείνης της εποχής, ζυγαριά, κονσέρβες, αλλά κι άλλα εκθέματα όπως παλιό ραδιόφωνο, κινηματογραφική μηχανή, πικάπ, μαγνητόφωνο κ.α. Εκεί, συμπεριλαμβάνονται και προθήκες με παλιά νομίσματα, δίσκους, ακόμη και σάλπιγγα, ενθύμιο της μάχης της Οξύνειας. «Θα μπορούσαν να είναι πολύ περισσότερα τα εκθέματα, αλλά δεν μπορούμε να τα τοποθετήσουμε λόγω στενότητας χώρου» μας εξηγεί ο ιδρυτής του Μουσείου.
Άξια αναφοράς είναι τα πολλά στρωσίδια και υφαντά που καλύπτουν τα πατώματα του Μουσείου από άκρη σε άκρη.

Θεματικές εκθέσεις

Εκείνο που μας εξηγεί ο κ. Σγουραλής είναι ότι οι κάτοικοι του χωριού, αλλά και πολλοί που κατάγονται από το χωριό έχουν στην ιδιοκτησία τους πολλά αντικείμενα μεγάλης λαογραφικής αξίας τα οποία όμως δεν θέλουν, για συναισθηματικούς λόγους να αποχωριστούν. Έτσι, το Μουσείο πολύ συχνά διοργανώνει θεματικές εκθέσεις. Οι κάτοχοί τους τα δανείζουν στο Μουσείο για όσο διαρκεί η έκθεση και τα ξαναπαίρνουν πίσω. «Εμείς όμως τα καταγράφουμε» τονίζει και συμπληρώνει «με τον τρόπο αυτόν δεν μένουν στα μπαούλα, αλλά έχουν τη δυνατότητα να τα δουν κι άλλοι άνθρωποι».
Στα σχέδια του ιδρυτή του Μουσείου είναι η επόμενη έκθεση να έχει θέμα τα υφαντά.

Αξιοποίηση

Εκείνο που τονίζει ο κ. Σγουραλής είναι ότι το Μουσείο θα μπορούσε να αναπτυχθεί και να αξιοποιηθεί. «Υπάρχει ο κόμβος Μετέωρα – Βλαχάβα από όπου διέρχονται 10-15 αυτοκίνητα επισκεπτών. Εάν ο Δήμος Καλαμπάκας έβαζε στο πρόγραμμά του το Μουσείο όλοι αυτοί θα περνούσαν από εκεί» υπογραμμίζει. Παρόλα αυτά, πάντως, ακόμη και σήμερα και κάτω από αυτές τις συνθήκες η επισκεψιμότητα του Μουσείου είναι αρκετά μεγάλη.

Επισκέψεις

Στο ερώτημα: πως μπορεί κάποιος να επισκεφτεί το Μουσείο ο κ. Σγουραλής απαντά: «Από 15 Μαρτίου μέχρι 28 Οκτωβρίου βρίσκομαι στο χωριό. Τους υπόλοιπους μήνες που δεν βρίσκομαι στο χωριό το Μουσείο δέχεται επισκέψεις κατόπιν συνεννόησης. Εκείνος που επιθυμεί να επισκεφθεί το Μουσείο να επικοινωνήσει μαζί μου στο τηλέφωνο: 6978257593».
Να σημειώσουμε ότι η είσοδος στο μουσείο είναι δωρεάν κι ο επισκέπτης δεν επιβαρύνεται με την πληρωμή εισιτηρίου.