Η αρχή, η εξέλιξη και η κορύφωση του άγχους αποχωρισμού.

Κάθε αποχωρισμός γεννιέται από τη βιωματική εμπειρία της Σύνδεσης και της Σχέσης και κάθε Σχέση δημιουργείται από το Συναίσθημα.* Γράφει η Αντιγόνη Συμεωνίδου Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια MSc

Η πρώτη αίσθηση της ύπαρξης χρειάζεται να χρωματιστεί με την αίσθηση της Ασφάλειας , Προστασίας (που σηματοδοτούν την εμπειρία της Σύνδεσης με την μητρική μορφή) και εκφράζονται με την άμεση ανταπόκριση της μητέρας στις ψυχοσωματικές ανάγκες του πλάσματος της και την απεριόριστη αγκαλιά και το χάδι της.

Η αγκαλιά παραπέμπει στην ενδομήτρια ζωή, ανακουφίζει από εσωτερικό άγχος, ηρεμεί και βάζει ένα σημαντικό λιθαράκι στην απαραίτητη Εμπειρία της Σύνδεσης. Η ίδια διαδικασία πλαισιώνει και το άγχος αποχωρισμού, η ίδια διαδικασία χρωματίζει την βιωματική εμπειρία του άγχους αποχωρισμού.

Πρίν από τον αποχωρισμό, υπάρχει η Σύνδεση που γεννιέται στην διάρκεια της κύησης και χρωματίζει την πρώτη αίσθηση της ύπαρξης. Η αρχή των συναισθημάτων ανάμεσα στην μητέρα και το έμβρυο, οδηγεί στον πρώτο αποχωρισμό : την γέννηση.

Οι πρώτοι έξι μήνες της ζωής του μικρού ανθρώπου , είναι η περίοδος της προσαρμογής του στην καινούργια πραγματικότητα. Η περίοδος αυτή δημιουργεί την απαραίτητη ανάγκη της προσκόλλησης. Είναι ανάγκη του νεογέννητου ανθρώπου να νιώθει προσκολλημένος στην μητέρα του, γιατί αφενός χρωματίζει την πρώτη αίσθηση του εαυτού του ( της ύπαρξης του) με Σταθερότητα που δημιουργεί Ασφάλεια και Εμπιστοσύνη και αυτές οι βιωματικές εμπειρίες γίνονται η αφετηρία για την γέννηση συναισθημάτων που τον ενδυναμώνουν και αφετέρου προετοιμάζεται για τον δεύτερο συμβολικό αποχωρισμό : το πρώτο άγχος αποχωρισμού που πραγματώνεται στους 6-7 μήνες της ζωής του. Το πρώτο άγχος αποχωρισμού στην συγκεκριμένη ηλικία δεν είναι τόσο έντονο όσο η κορύφωση του, που είναι γύρω στους 18 μήνες.

Τους πρώτους 6 μήνες, η ανάγκη του μικρού ανθρώπου περιστρέφεται γύρω από την ψυχοσωματική του επιβίωση που η αφετηρία και το τέλος αυτής, είναι η Μητέρα του. Κάθε μέρα που περνάει , κάθε λεπτό που βιώνει την εκπλήρωση των ψυχοσυναισθηματικιών αναγκών του, βαδίζει ταυτόχρονα προς το πρώτο άγχος αποχωρισμού. Αλλά οι πρώτοι 6-7 μήνες, είναι πολύ μικρό διάστημα ζωής για να “σοκαριστεί” από το άγχος αποχωρισμού και να το εκφράσει .

Μέσα του, κυριαρχεί η ανάγκη να προσαρμοστεί στην καινούργια του πραγματικότητα, να σταθεροποιηθεί σε αυτήν και να νιώθει καλά στην ύπαρξη του.

Η κορύφωση του άγχους αποχωρισμού είναι γύρω στους 18 μήνες, 12 μήνες μετά το πρώτο άγχος αποχωρισμού. Οι εσωτερικές ψυχικές διεργασίες είναι σε άνθιση, η σταθεροποίηση συνεχίζει να εξελίσσεται και έρχεται ένα από τα πιο βασικά εξελικτικά στάδια : η συνειδητοποίηση ότι αποτελεί ξεχωριστή οντότητα από την μητέρα του.

Η συνειδητοποίηση του βρέφους ότι αποτελεί ξεχωριστή οντότητα από την μητέρα του είναι “σοκαριστικό” γιατί αφενός η ανάγκη για να εξελιχθεί ως ξεχωριστή οντότητα συγκρούεται με την “ απώλεια” που νιώθει ότι πρέπει να βιώσει για να εκπληρωθεί η φυσιολογική εξελικτική διαδικασία της “αυτονομίας”. Η εσωτερική σύγκρουση αγχώνει ψυχικά το βρέφος και Εκφράζεται με λεκτικές και συμπεριφορικές αντιδράσεις.

Οι εσωτερικές συγκρούσεις είναι δύσκολες να τις “διαχειριστούμε” και εμείς ως ενήλικες, φανταστείτε λοιπόν τι δύσκολο είναι για ένα βρέφος 18-20 μηνών που είναι και η πρώτη φορά που βιώνει κάτι τόσο έντονο…

Η έννοια “οντότητα” είναι πολύπλευρη και περικλείει ΄εννοιες όπως, Συναίσθημα, Σύνδεση, Σχέση, Αλληλεπίδραση με το Περιβάλλον, Συνειδητοποίηση, Εσωτερικές Συγκρούσεις ( και πολλές άλλες που δεν χρειάζεται να αναφερθούν τώρα).
Με άλλα λόγια, ο μικρός άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με πολύ βαθιές ανθρώπινες και υπαρξιακές βιωματικές εμπειρίες “οπλισμένος” μόνο με δύο όπλα : το συναίσθημα και την Μητέρα του.

Μιλάω για το συναίσθημα γιατί στην ηλικία των 18 μηνών, δεν υπάρχουν αμυντκοί μηχανισμοί , αλλά υπάρχει μόνο Αυτό που Βιώνει. Η συνειδητοποίηση ότι αποτελεί ξεχωριστή οντότητα από την μητέρα μου, για την ύπαρξη του μικρού ανθρώπου, βιώνεται ως Αποσύνδεση από την πρωταρχική κατάσταση που έχτισε και συναισθάνθηκε τον “εαυτό” του.

Βάζοντας λόγια στην ψυχή του, αυτά θα “έλεγε” : Μέσα από Σύνδεση, ξεκίνησα, εξελίχθηκα, συναισθάνθηκα, βίωσα και έχω υπάρξει. Οδηγός μου στην αρχή της ζωής μου και στην αίσθηση μου, είσαι Εσύ η Μητέρα μου. Και τώρα φτάνω σε ένα πολύ απαραίτητο για την εξέλιξη μου στάδιο, αλλά το άλμα μου προς την εξέλιξη “χρωματίζεται” Με και Μέσα Από αποχωρισμό. Εκτός από αυτό, έρχομαι αντιμέτωπος με την εξελικτική μου ανάγκη να ανακαλύψω Εμένα μετά από την συνειδητοποίηση ότι είμαι ξεχωριστός από Εσένα. Βοήθησε με να συνυπάρξω με πρωτόγνωρα συναισθήματα και να “επιβιώσω” μέσα σε αυτά.

Επάνω σε αυτή την κρίσιμη ψυχική κατάσταση η πιο ουσιαστική βοήθεια είναι και πάλι η ανακούφιση. Στην κορύφωση του άγχους αποχωρισμού δεν προσπαθούμε να τον οδηγήσουμε στο να βιώσει μόνος του την “απώλεια” για να ανεξαρτητοποιηθεί αλλά συνεχίζουμε να του παρέχουμε ψυχική ασφάλεια και ανακούφιση με την παρουσία μας, την αγκαλιά μας, το χάδι μας ( σωματική μη-λεκτική επικοινωνία που δίνει μορφή στην έννοια της αγάπης για τα “μάτια” του μικρού ανθρώπου) και έτσι μέσα ξανά από την αλληλεπίδραση μας δίνουμε την βοήθεια για πιο ομαλό αποχωρισμό. Και μετά έρχεται η αρχή του εξελικτικού σταδίου της “Ανεξαρτητοποίησης” που είναι μια πορεία που χρειάζεται να διανύσει ο μικρός άνθρωπος για αποχωριστεί το πρώτο σημείο αναφοράς της ύπαρξης του, την μητέρα. Είναι η βιωματική διαδικασία που εκφράζει την ανάγκη να “αποχαιρετήσει” την πρώτη λίμνη συναισθημάτων και να μπει στην αναγκαία έκφραση της καινούργιας, αλλά ήδη υπάρχουσας, πλευράς της ύπαρξης του την πιο ανεξάρτητη. Την πλευρά που έχει δημιουργηθεί από την αλληλεπίδραση του με την μητέρα του, αλλά δεν πραγματώνεται πια μέσα από αυτήν.

Είναι μια υπαρξιακή και ψυχική κατάσταση, που ο μικρός άνθρωπος, μεγαλώνοντας μπορεί να διαχειρίζεται εσωτερικές συγκρούσεις και ματαιώσεις χωρίς να καταρρέει. Μπορεί να δημιουργεί και να βιώνει βαθιές σχέσεις , να εκτείθεται και να έχει μια υγιή εικόνα του εαυτού που δεν απειλείται από τα μάτια των άλλων. Να παραμένει ενσυναισθατικός και ταυτόχρονα να μην τον καταπίνει η ευαισθησία του. Με άλλα λόγια, να μπορεί να “ξανασηκώνεται” κάθε φορά που πέφτει. Στην ψυχή του να “κυριαρχεί” η ανάγκη να χαίρεται την ζωή και να Ζει και όχι απλά να Υπάρχει…

Το κακό γίνεται όταν πιστεύουμε ότι η συν εργατικότητα γίνεται εμπόδιο στην ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη του ανθρώπου και βάζουμε τα μικρά πλάσματα σε σκληρούς και αχρείαστους αποχωρισμούς. Θεωρούμε ότι η προσκόλληση τους σε εμάς και η άφθονη αγκαλιά είναι εμπόδια, ότι η ανακούφιση και η ασφάλεια που τα παρέχουμε σε στιγμές άγχους τα καθηλώνουν σε μια συναισθηματική ανωριμότητα.

Δεν είναι εμπόδια, ΕΦΟΔΙΑ είναι.

Είναι εφόδια, που εγκαθιδρύουν την απαραίτητητη αίσθηση εμπιστοσύνης στις βασικές μορφές της ζωής του (γονείς) και με την σειρά της δίνει το έναυσμα για την δημιουργία της εμπιστοσύνης στον εαυτό του….

Oι αποχωρισμοί ( ας μην ξεχνάμε ότι η ζωή μας έχει πολλούς), είναι μέσα στην ζωή μας και κεντρικό σημείο στην ύπαρξη μας. Δεν μπορούμε να τους αποφύγουμε αλλά μπορούμε να τους βιώνουμε, να τους αντέχουμε και να τους ξεπερνούμε. Για να πραγματωθεί όλο αυτό χρειάζεται να νιώθουμε εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και να μπορούμε να βιώνουμε ότι άγχος και πόνο προκύπτει από τον αποχωρισμό.