Χρόνια τώρα κάθε άνοιξη ένα ζευγάρι πελαργών επιστρέφει στο… σπίτι του στη Σωτήρα. Κάποιες φορές νωρίτερα, κάποιες λίγο μετά, κάθε χρόνο επιστρέφουν στο σπίτι τους στην κολώνα της ΔΕΗ δίπλα στο Νηπιαγωγείο του οικισμού. Οι δύο πελαργοί δείχνουν αχώριστοι και η πρώτη δουλειά τους μόλις επιστρέφουν από το μακρύ ταξίδι της μετανάστευσης είναι να «σουλουπώσουν» το σπίτι τους. Εδώ θα περάσουν αρκετούς μήνες, θα ζευγαρώσουν, θα κάνουν τα πουλιά τους…
Της Βιβής Μαργαρίτη
Το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε και φέτος πριν λίγο καιρό και μάλιστα φέτος ήρθαν νωρίτερα από άλλες χρονιές. Από τότε οι δύο πελαργοί αποτελούν τη… μασκότ του Νηπιαγωγείου και τα παιδάκια τους λατρεύουν. Τα δύο πουλιά σαν να θέλουν να μοιραστούν τη χαρά του «κροταλίζουν» τα ράμφη τους και πότε πετούν σε αναζήτηση τροφής, πότε μένουν στη φωλιά τους δημιουργώντας ένα υπέροχο σκηνικό. Όσο για τους κατοίκους; Η παρουσία τους έχει γίνει μία… καλοκαιρινή συνήθεια και κάθε χρόνο τους περιμένουν με ανυπομονησία. Οι δυό τους δείχνουν αθεράπευτα ερωτεμεύνοι ενώ σε λίγο περιμένουμε να δούμε και τα μικρά τους όπως συμβαίνει κάθε χρόνο…
Τους έχουν υμνήσει
Τους πελαργούς οι ποιητές τους έχουν υμνήσει σαν τους αγγέλους της Άνοιξης. Αναμφίβολα αποτελούν από τα πιο αγαπητά πουλιά της ελληνικής υπαίθρου που έχουν συνδέσει το όνομά τους με μια ολόκληρη σειρά λαϊκών δοξασιών, πλήθος παραδόσεων, παροιμιών, ποιημάτων, μύθων και παραμυθιών, έχουν γίνει γραμματόσημα, έχουν δανείσει την μορφή τους σε νομίσματα, ακόμα και σε πήλινα ομοιώματα. Από τα πανάρχαια χρόνια ο πελαργός έχαιραν του σεβασμού και την αγάπης των αγροτών καθώς τους θεωρούσαν από τα πολύ ωφέλιμα πουλιά, επειδή τρεφόταν με ποντίκια, φίδια, έντομα και σαύρες. Γενικά οι πελαργοί απολάμβαναν παντού μιας ιδιαίτερης προστασίας λόγω των θετικών προλήψεων γύρω από το όνομά τους. Οι πελαργοί θεωρούνται υπόδειγμα οικογενειακής ζωής, αποτελούν σύμβολο μητρότητας, ευτυχίας, ευλογίας και καλοτυχίας.
Η φωλιά του πελαργού
Η πρώτη δουλεία του πελαργού που θα φτάσει στον τόπο όπου θα κλωσήσει, είναι να φροντίσει να εγκατασταθεί σε μια παλιά φωλιά, κατά προτίμηση τη δική του. Η φωλιά έχει διάμετρο 70-80 εκ. και βρίσκεται χτισμένη πάνω σε κολώνες, στις στέγες και στις καμινάδες των σπιτιών, σε εκκλησίες και καμπαναριά, σε μεγάλα δέντρα, σε ερείπια, σιλό και γενικά σε σημεία που να έχουν ελεύθερο χώρο γύρω για να ελέγχει για πιθανούς θηρευτές.
Στοιχεία
Οι πελαργοί είναι μονογαμικά πουλιά. Όταν ωριμάσουν και ζευγαρώσουν, το αρσενικό με το θηλυκό διατηρούν το δεσμό τους για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Μετά την άφιξη ή την εκλογή της συντρόφου, το θηλυκό γεννά τον Απρίλιο, συνήθως 2-3, πολλές φορές όμως ως και 6 αυγά.
Ένα πούλι τόσο μεγάλο όσο είναι ο πελαργός δεν μπορεί να είναι εκλεκτικό στην τροφή του, γιατί χρειάζεται μεγάλη ποσότητα. Πραγματικά οι πελαργοί τρέφονται με κάθε είδους μικρά ζώα όπως έντομα, που τα καταπίνουν ολόκληρα ή αφού τα τεμαχίσουν προηγουμένως. Η διατροφή τους περιλαμβάνει φίδια και σαύρες, βατράχια και φρύνους, αρουραίους, ποντίκια, τυφλοπόντικες και έντομα. Επίσης τρέφονται με αυγά και νεοσσούς διαφόρων πουλιών.
Σήμερα σε όλον τον κόσμο ζουν 17 είδη πελαργών, από τα όποία στην Ευρώπη απαντούν μόνο ο Λευκοπελαργός και ο Μαυροπελαργός. Τα μέρη όπου συχνά ζουν σήμερα οι πελαργοί βρίσκονται κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα από τον νομό Φθιώτιδας και βόρεια. Οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί απαντιόνται στους νομούς Σερρών, Θεσσαλονίκης, Έβρου, Κιλκίς και Λαρίσης.
[quote_box_center]
Επισημάνσεις
Η λέξη πελαργός είναι σύνθετη από τις λέξεις “πελός” (που σημαίνει μαύρος) και “αργός” (πού σημαίνει λευκός) και ανταποκρίνεται τελείως στο ασπρόμαυρο χρώμα αυτού του πουλιού. Είναι ένα αρκετά μεγάλο ημερόβιo πουλί, με μήκος του ξεπερνάει το ένα μέτρο, φτερούγες του έχουν άνοιγμα δύο μέτρα και βάρος του φτάνει τα τέσσερα κιλά.
[/quote_box_center]
Η μετανάστευση
Λίγες ημέρες πριν από την αναχώρηση τους συναθροίζονται σε λιβάδια, κοντά σε τέλματα ή λίμνες, και από κει ξεκινούν όλοι μαζί. Οι πελαργοί κάνουν τα μακρύ αυτό ταξίδι τους όχι πετώντας, άλλα ανεμοπωρόντας. Γι’ αυτό όμως χρειάζονται ανοδικά ρεύματα, πού δημιουργούνται μόνο πάνω από την στεριά.
Ο Ευρωπαϊκός πελαργός, όταν μεταναστεύει προς τα νότια παρακάμπτει τη Μεσόγειο σε δυο τόξα, ένα δυτικό και ένα ανατολικό. Από διάφορα πειράματα που έγιναν σε νεαρά κυρίως πουλιά βγήκε το συμπέρασμα ότι η κατεύθυνση της μετανάστευσης είναι έμφυτη στους πελαργούς, μπορεί όμως να επηρεασθεί από πολλούς παράγοντες, ένας από τους όποίους είναι ο κοινωνικός δεσμός πού αναπτύσσεται όταν ανατραφούν μαζί με πελαργούς πού ακολούθησαν άλλη κατεύθυνση.
Η απειλή της ηλεκτροπληξίας
Από τα στοιχεία του ΕΚΠΑΖ σχετικά με τις αιτίες εισαγωγής των ειδών της άγριας πανίδας προκύπτει ότι: Μια από τις σημαντικότερες αιτίες τραυματισμού και θανάτου απειλούμενων πουλιών μεγάλου μεγέθους είναι η ηλεκτροπληξία ή η πρόσκρουση σε καλώδια. Υπάρχει τάση αύξησης των περιστατικών από το 1996 μέχρι σήμερα.
Το πιο ευάλωτο είδος πουλιού σε αυτό το ατύχημα είναι ο Πελαργός (Ciconia ciconia), επειδή είναι μεγάλο και το άνοιγμα φτερούγων του είναι μεγαλύτερο από την απόσταση των καλωδίων και κατά συνέπεια εύκολα οι άκρες των φτερούγων του μπορούν να αγγίξουν δύο καλώδια ταυτόχρονα. Κάθε χρόνο εισάγονται στο ΕΚΠΑΖ κατά μέσον όρο 15 πελαργοί από ηλεκτροπληξία. Σύμφωνα με τις πιο συντηρητικές εκτιμήσεις κάθε χρόνο χάνονται 1000/1500 πελαργοί, οι περισσότεροι νεαροί. Άρα, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το συνολικό πληθυσμό του είδους, η ηλεκτροπληξία είναι ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας που περιορίζει την αναπαραγωγική επιτυχία των Πελαργών και σοβαρή αιτία μείωσης του πληθυσμού τους.
Τα στοιχεία έχουν ληφθεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.
