Δήμητρα Μουσιώλη: Με τη σχολική διαμεσολάβηση τα παιδιά μαθαίνουν να λύνουν μόνα τους τις διαφορές τους με τρόπο συνεργατικό

Η Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια σε συνέντευξη που μας παραχώρησε μας δίνει χρήσιμες πληροφορίες για το θεσμό και τον τρόπο που λειτουργεί

Σχολική διαμεσολάβηση… Ένας όρος, ένας θεσμός, που δεν είναι πολύ γνωστός στην Ελλάδα. Μία στρατηγική αντι-βίας. Μία διαδικασία κατά την οποία τα παιδιά μαθαίνουν να λύνουν μόνα τους τις διαφορές τους με την υποστήριξη και τη συμμετοχή όχι των ενηλίκων εκπαιδευτικών τους αλλά των ίδιων των συμμαθητών τους οι οποίοι «χρήζονται» σχολικοί διαμεσολαβητές κι εκπαιδεύονται στη διαχείριση και την επίλυση των συγκρούσεων.

Συνέντευξη στη Βιβή Μαργαρίτη

Τα κρούσματα βίας στο σχολικό περιβάλλον τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν και στη χώρα μας κι έχουν προκαλέσει ποικίλους προβληματισμούς. Κρούσματα που δεν σημειώνονται μόνο αλλού και μακριά μας αλλά ακόμη κι εδώ σε μία επαρχιακή πόλη όπως είναι τα Τρίκαλα. Καιρός λοιπόν να μην προβληματιζόμαστε μόνο αλλά να ασχοληθούμε και με τις στρατηγικές αντι-βίας. Συναντήσαμε την Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια του υπουργείου Δικαιοσύνης Δήμητρα Β. Μουσιώλη στην εκδήλωση για τη σχολική διαμεσολάβηση που πραγματοποιήθηκε πριν λίγες μέρες στα Τρίκαλα. Μία εκδήλωση που σημείωσε επιτυχία, ενώ να σημειώσουμε ότι  μέσα στον Απρίλιο θα επαναληφθεί το βιωματικό εργαστήριο για όσους εκπαιδευτικούς δεν κατάφεραν να συμμετάσχουν με εκπαιδεύτριες τις κ.κ. Γιαννάτου, Χρηστίδου, Κωτσέλη. Η κ. Μουσιώλη σε συνέντευξη που μας παραχώρησε μας δίνει χρήσιμες πληροφορίες για το θεσμό και τον τρόπο που λειτουργεί.

-Σχολική διαμεσολάβηση… Για να είμαι ειλικρινής κ. Μουσιώλη, ενημερώθηκα σχετικά στο πλαίσιο της εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε στο Πνευματικό Κέντρο Τρικάλων στις 18-19 Μαρτίου. Νωρίτερα δε γνώριζα κάτι για το πρόγραμμα αυτό. Πως ξεκίνησε; Είναι ένας ξενόφερτος θεσμός;

-Είμαι πολύ χαρούμενη και περήφανη για την εκδήλωση που καταφέραμε να διοργανώσουμε στα Τρίκαλα . Η εκδήλωση αυτή ήταν η πρώτη στη Θεσσαλία και τολμώ να πω και πανελληνίως, η οποία ήταν ειδικά αφιερωμένη στην ενημέρωση και ανάλυση της “Διαμεσολάβησης Ομοτίμων” ή όπως συνηθίζεται να λέγεται της “Σχολικής Διαμεσολάβησης.”

Η φιλοσοφία των εναλλακτικών τρόπων επίλυσης μιας σύγκρουσης (που είναι η ομπρέλα κάτω από την οποία υπάρχουν έννοιες ανάλογες με αυτή της σχολικής διαμεσολάβησης) ήρθε στο προσκήνιο τη δεκαετία του ’70 στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής λόγω  των αυξανόμενων κρουσμάτων βίας στα σχολεία.  Στην Αγγλία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες η σχολική διαμεσολάβηση εμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’90.

Με την έννοια αυτή θα μπορούσαμε να πούμε ότι ναι, είναι ένας θεσμός που γεννήθηκε έξω από την Ελλάδα. Όμως οι αρχές και η δομή του έχουν απόλυτη σχέση με την ελληνική φιλοσοφία για μια δημοκρατική κοινωνία, η οποία στηρίζεται στο διάλογο, στην “επανόρθωση” (όχι της άδικης πράξης εν προκειμένω αλλά της συμπεριφοράς που δημιουργεί προβλήματα) από τους ίδιους τους συμμετέχοντες και στην εύρεση της λύσης μέσα από τη συζήτηση και την υποβολή των σωστών ερωτήσεων (βλ. Αριστοτέλη και Σωκράτη).

-Στην Ελλάδα πότε άρχισε να λειτουργεί;

–Στην Ελλάδα η Σχολική Διαμεσολάβηση  άρχισε να κάνει τα πρώτα της βήματα μετά το 2000 με πρωτοπόρο στην εφαρμογή της ένα δημόσιο σχολείο το 2ο Γυμνάσιο Ασπροπύργου, όπου η διευθύντρια αλλά και υπεύθυνη του προγράμματος, κα Αγγελική Γιαννάτου κυριολεκτικά έδωσε προσωπικές μάχες προκειμένου να πείσει γονείς και εκπαιδευτικούς για την αναγκαιότητα της ύπαρξής της σχολικής διαμεσολάβησης στο σχολείο . Κάποια χρόνια αργότερα ακολούθησαν και άλλα σχολεία, μεταξύ των οποίων και το 2ο Γυμνάσιο Άνω Λιοσίων, όπου χάρη στην επιμονή της εξαιρετικής διευθύντριας του, της κας Μαρίας Κωτσέλη,  εφάρμοσε και ακόμη εφαρμόζει με μεγάλη επιτυχία το εν λόγω πρόγραμμα.

-Όταν εννοούμε σχολική διαμεσολάβηση σε τι ακριβώς αναφερόμαστε;

-Πρόκειται για μια δομημένη διαδικασία (που έχει δηλαδή αρχή, μέση και τέλος και η οποία διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες) στην οποία εισέρχονται εθελοντικά οι μαθητές που εμπλέκονται σε μια σύγκρουση και καταφέρνουν να λύσουν με τρόπο συνεργατικό οι ίδιοι τις διαφορές τους, έχοντας την υποστήριξη κατάλληλα εκπαιδευμένων συμμαθητών τους- των σχολικών δηλαδή διαμεσολαβητών.

-Στόχος είναι τα παιδιά να μάθουν να λύνουν μόνα τους τις διαφορές τους με την υποστήριξη και τη συμμετοχή όχι των ενηλίκων εκπαιδευτικών τους αλλά των ίδιων των συμμαθητών τους;

-Η υποστήριξη της συζήτησης των παιδιών που βρίσκονται σε μια σύγκρουση γίνεται από δυο συμμαθητές τους (τους σχολικούς δηλαδή διαμεσολαβητές) που έχουν την ίδια περίπου ηλικία, βρίσκονται στο ίδιο σχολικό περιβάλλον και γνωρίζουν για ποιους λόγους μπορεί κάποιος να συγκρουστεί με έναν φίλο του στην αυλή ή με έναν συμπαίκτη του σε μια ομάδα ή με έναν συμμαθητή του στην τάξη.

Και έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά τείνουν  να εμπιστεύονται τα προβλήματά τους περισσότερο στους συνομηλίκους τους (παρά στους ενήλικες), επειδή νιώθουν πιο άνετα μαζί τους και επειδή δε φοβούνται ότι θα κριθούν ή θα τιμωρηθούν ή ότι δεν θα αντιμετωπιστούν με τη σημασία και το σεβασμό που έχουν ανάγκη.

-Αν έχω καταλάβει καλά οι ίδιοι οι μαθητές «χρήζονται» σχολικοί διαμεσολαβητές; Πως ακριβώς λειτουργεί; Ποια είναι η διαδικασία;

-Τα παιδιά κάνουν μια αίτηση, όπου αναλύουν τους λόγους για τους οποίους θέλουν να αναλάβουν το ρόλο του σχολικού διαμεσολαβητή.

Διεξάγονται συνεντεύξεις και επιλέγεται η τελική ομάδα των παιδιών που θα εκπαιδευτούν. Αποστέλλεται στους γονείς μια επιστολή, όπου ενημερώνονται για την επιλογή του παιδιού τους και  ζητείται η συγκατάθεσή τους.

Οι μαθητές/τριες που επιλέγονται τελικά, παρακολουθούν ένα βιωματικού χαρακτήρα οµαδικό πρόγραµµα εκπαίδευσης,  12-15 ωρών όπου εκπαιδεύονται στις τεχνικές της ενεργητικής ακρόασης, της ουδέτερης ομιλίας, της αναδιατύπωσης, της ενσυναίσθησης, της αποδοχής και διαχείρισης των συναισθημάτων, της εξεύρεσης πολλών και διαφορετικών επιλογών, στο πώς να είναι ανεκτικοί στις άλλες απόψεις, στο πώς να δηλώνουν με σεβασμό στους άλλους τη δική τους άποψη, στο πώς να συνεργάζονται.

-Εσείς είσαστε Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια. Ποιος ακριβώς είναι ο ρόλος σας;

-To 2010 με το N.3898 ο Έλληνας νομοθέτης εισήγαγε στο δικαιϊκό μας σύστημα ένα πολύτιμο εργαλείο για την επίλυση των διαφορών μας. Το εργαλείο αυτό ονομάζεται Διαμεσολάβηση και είναι ο τρόπος να λύνουμε μέσα σε λιγότερο χρόνο και με μικρότερο κόστος τις διαφορές μας μακριά από τις δικαστικές αίθουσες.

Στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Δικαιοσύνης ,Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που αφορά στη Διαμεσολάβηση : http://www.diamesolavisi.gov.gr/ μπορεί ο πολίτης να προσφύγει για περισσότερες πληροφορίες.

Ο Διαπιστευμένος λοιπόν Διαμεσολαβητής δεν έχει καμία σχέση με τις ψυχρές αίθουσες των δικαστηρίων. Δέχεται στο γραφείο του τις δυο πλευρές που έχουν μια διαμάχη (οικογενειακή, κληρονομική, εργασιακή κλπ) και τις βοηθά να συζητήσουν, να εκφράσουν τις ανάγκες τους και να καταλήξουν οι ίδιοι σε μια από κοινού συμφωνία. Αυτή τη συμφωνία μπορούν να την καταθέσουν στο αρμόδιο Πρωτοδικείο και να της δώσουν την ισχύ δικαστικής απόφασης.

Ο ρόλος μου ως Οικογενειακή Διαμεσολαβήτρια είναι να ξαναθυμίσω στους γονείς που βρίσκονται στη διαδικασία διαζυγίου (και όχι μόνο) ότι εξακολουθούν να είναι γονείς και να τους βοηθήσω να  αποφασίσουν το καλύτερο δυνατό για τα παιδιά τους χωρίς να τα τραυματίζουν περισσότερο, προσπαθώντας να κάνουν το μεγαλύτερο δυνατό κακό στον πρώην ή στην πρώην σύζυγο τους.

-Διάβασα σε μία εισήγησή σας: “αν θέλουμε να φέρουμε την πραγματική ειρήνη σε αυτόν τον κόσμο θα πρέπει πρώτα να ξεκινήσουμε από τα παιδιά (Γκάντι)”. Θεωρείτε πως στην Ελλάδα μπορεί να λειτουργήσει;

–Μου την κάνουν συχνά την ερώτηση αυτή.  Και από τη μια μπορώ να καταλάβω τον λόγο, από την άλλη όμως με στενοχωρεί πολύ, γιατί οι Έλληνες όσο ζούμε στον τόπο μας έχουμε μια τάση να δίνουμε πολύ λίγη αξία στην αξία μας εξιδανικεύοντας οτιδήποτε προέρχεται έξω από τα σύνορα της χώρας μας.

Ζώντας στο εξωτερικό και έχοντας την ευκαιρία να έρθω σε επαφή με ανθρώπους από κάθε γωνιά του πλανήτη, συνειδητοποίησα ότι τελικά δεν διαφέρουμε καθόλου μεταξύ μας όσον αφορά στον τρόπο που αγαπάμε, θυμώνουμε, μαλώνουμε, πληγωνόμαστε. Η ανάγκη να νιώθουμε ασφάλεια, η ανάγκη να ανήκουμε και να γινόμαστε αποδεκτοί από τους γύρω μας, η ανάγκη να μας αγαπάνε και να μας σέβονται, είναι ακριβώς η ίδια για όλους μας.

Η μόνη μας διαφορά με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι ότι (μέχρι πριν λίγα χρόνια τουλάχιστον) δεν  είχαμε την επιλογή ενός άλλου τρόπου για να επιλύουμε τις διαφορές μας.

-Γνωρίζω ότι ελάχιστα σχολεία έχουν προχωρήσει στη σχολική διαμεσολάβηση. Γιατί κατά την άποψή σας συμβαίνει αυτό;

-Για να επιτύχει ένα πρόγραμμα σχολικής διαμεσολάβησης χρειάζεται:

• Ένα καλό πρόγραμμα εκπαίδευσης που θα προσαρμόζεται στις ανάγκες του κάθε σχολείου
• Μια ομάδα διαμεσολαβητών αντιπροσωπευτική του σχολικού πληθυσμού των μαθητών
• Τη μέγιστη δυνατή υποστήριξη από το προσωπικό του σχολείου
• Τη συνεχή ανατροφοδότηση και διαφήμιση του προγράμματος

Σίγουρα δεν είναι μεγάλος ο αριθμός των σχολείων που μέχρι τώρα έχουν εφαρμόσει το πρόγραμμα στην Ελλάδα και οι λόγοι είναι ότι δεν υπήρξε ούτε σωστή και συνεχής πληροφόρηση ούτε και οργανωμένη υποστήριξη του προγράμματος. Όμως θεωρώ ότι είναι μια ικανή ποσότητα μαγιάς για πολλά περισσότερα.

-Ποια είναι η φιλοσοφία της σχολικής διαμεσολάβησης;

–Η σχολική διαμεσολάβηση εισάγει μια τελείως διαφορετική κουλτούρα και προσέγγιση στο πως πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις συγκρούσεις και τα προβλήματα μας.

Μαθαίνουμε ότι η σύγκρουση είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό και αναπόφευκτο στη ζωή μας και ότι τα προβλήματα λύνονται με συγκεκριμένη μεθοδολογία.

Μαθαίνουμε ότι οι λέξεις έχουν δύναμη και για να μπορούμε να κάνουμε επιτυχημένες συζητήσεις με τον απέναντι μας πρέπει να μάθουμε να διαχειριζόμαστε τη δύναμη αυτή με το σωστό τρόπο.

Μαθαίνουμε ότι μπορούμε να διασώσουμε τις φιλικές μας σχέσεις ακόμα και μέσα από μια σύγκρουση, αρκεί να συζητήσουμε  χωρίς να κουνάμε το δάχτυλο στον απέναντι μας.  Εξάλλου (γελάει) αυτό στη διαμεσολάβηση πρακτικά δεν μπορεί να γίνει γιατί οι δυο πλευρές δεν κάθονται απέναντι όπως κάνουν οι εχθροί αλλά δίπλα-δίπλα όπως κάνουν οι φίλοι.

-Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα παρατηρείται έξαρση του φαινομένου της ενδοσχολικής βίας. Πιστεύετε ότι η σχολική διαμεσολάβηση μπορεί να βοηθήσει στον περιορισμό του φαινομένου;

-Πρέπει γενικότερα να είμαστε πολύ προσεκτικοί όταν μιλάμε για τη σχολική βία και τον σχολικό εκφοβισμό, γιατί πρόκειται για ένα σύνθετο, πολυπαραγοντικό φαινόμενο για το οποίο δυστυχώς δεν έχουμε μια ξεκάθαρη εικόνα στην Ελλάδα. Όταν το νοσηρό αυτό φαινόμενο  εμφανίζεται,  είμαστε ήδη στο τέλος της διαδρομής και σημαίνει ότι δεν κάναμε τίποτα για να το προλάβουμε.

Η σχολική διαμεσολάβηση όμως βρίσκεται στην αρχή. Αντιμετωπίζοντας τους μικροκαβγάδες που δεν αφήνει να γιγαντωθούν, θωρακίζοντας τα παιδιά με αυτοπεποίθηση και θάρρος ώστε να μιλούν για τα προβλήματά τους, καλλιεργώντας την ενσυναίσθηση μεταξύ τους, μαθαίνοντας τα να συζητούν και όχι να καταφεύγουν στη βία, δημιουργώντας σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ των εκπαιδευτικών και των μαθητών. Η σχολική διαμεσολάβηση  λοιπόν δρώντας προληπτικά φροντίζει να δημιουργήσει ένα περιβάλλον, όπου δύσκολα θα μπορεί να αναπτυχθεί οποιαδήποτε παθογένεια.

Λίγα λόγια για τη συνεντευξιαζόμενη

H Δήμητρα Β. Μουσιώλη είναι Δικηγόρος και Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Κατάγεται από την Καλαμπάκα. Ζει στην Αγγλία και εργάζεται στον Μη Κυβερνητικό Οργανισμό  Κοινοτικής Διαμεσολάβησης “Maidstone Mediation Scheme” ενώ παράλληλα συμμετέχει στην εκπαίδευση Σχολικών Διαμεσολαβητών σε Πρωτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της ευρύτερης περιοχής του Κεντ.

Έχει εξειδικευτεί στην Οικογενειακή Διαμεσολάβηση από το Βρετανικό Φορέα “National Family Mediation”, έναν από τους πιο σημαντικούς φορείς εκπαίδευσης στην Αγγλία και έχει εκπαιδευτεί στη Διαχείριση Διαζυγίου και Χωρισμού Γονέων καθώς και στο Σχολικό Εκφοβισμό από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.  Έχει επιπλέον εκπαιδευτεί στη Μη Βίαιη Επικοινωνία από το Κέντρο Μη Βίαιης Επικοινωνίας που σύστησε ο Marshall Rosenberg στο Λονδίνο. Αυτόν τον καιρό εξειδικεύεται στο πρόγραμμα “Diploma in Negotiations” του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Είναι μέλος του Family Mediation Council, του Family Mediation Association  και του College of Mediators. Έχει λάβει μέρος σε πλήθος ημερίδων και συνεδρίων στο Ηνωμένο Βασίλειο ενώ έχει προσκληθεί ως κριτής σε  Διεθνείς Διαγωνισμούς Διαμεσολάβησης καθώς και στον 1o Πανελλήνιο Διαγωνισμό Διαμεσολαβητών.

Το παραμύθι με τίτλο “Ο Ελέφαντας που φυσούσε Ουράνια Τόξα” που αφορά στη διαμεσολάβηση και που είναι υπό έκδοση από τη Νομική Βιβλιοθήκη, αποτελεί την πρώτη της συγγραφική προσπάθεια.